Henryk Bereza w świetle uprzedzeń Jana Błońskiego. Kulisy pewnego sporu

• Authors: Andrzej Śnioszek
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Niniejszy artykuł porusza wybrane wątki dotyczące nieco  zapomnianego sporu między Janem Błońskim a Henrykiem Berezą. Geneza konfliktu sięga lat 80., kiedy Bereza opisał zjawisko nazwane przez niego „rewolucją artystyczną w prozie”. Głównym celem  zawartych w artykule rozważań jest ukazanie złożonych motywów, jakie powodowały Błońskim, który wystąpił przeciw konceptom krytyczno- i historycznoliterackim Berezy ze szczególną ostrością. Źródeł tych  motywów – na ogół dalekich od kwestii związanych z oceną wartości  samej literatury – można szukać, m.in. w negatywnym stosunku  Błońskiego-inteligenta do pisarzy o pochodzeniu chłopskim i  robotniczym. W drugiej części artykułu metoda Berezy zostaje ukazana – na przykładzie używanego przez niego pojęcia język pierwszy – jako suwerenna wobec czynników pozaliterackich.

EN

The article deals with selected topics concerning a somewhat forgotten dispute between Jan Błoński and Henryk Bereza. The genesis of the dispute dates back to the 1980s, when Bereza described the phenomenon he called the “artistic revolution in prose”. The main  purpose of the article is to show the complex motifs that led Błoński,  who opposed Bereza’s concepts with particular anger. The sources of  these motifs – usually far from issues related to the assessment of the value of literature itself – can be sought, among other things, in the  negative attitude of Błoński-the intellectual to writers of peasant and  working-class origin. In the second part of the article, Bereza’s method is shown – on the example of the concept of first language – as free  from non-literary factors.

Keywords

PL

Henryk Bereza; Jan Błoński; literatura współczesna; rewolucja artystyczna w prozie; język pierwszy

EN

Henryk Bereza; Jan Błoński; contemporary literature; artistic revolution in prose; first language

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia
• Year: 2018
• Volume: 36
• Issue: 2

Dates

published

2018

online

2019-01-18

Contributors

author

Andrzej Śnioszek

References

• BIBLIOGRAFIA PODMIOTOWA
• Bereza, H. (1982). Bieg rzeczy. Szkice literackie. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik.
• Bereza, H. (1993). Pryncypia. O łasce literatury. Kraków: Oficyna Literacka.
• Bereza, H. (2018). Alfabetyczność. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Błoński, J. (1961). Zmiana warty. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Błoński, J. (1967). Mikołaj Sęp-Szarzyński a początki polskiego baroku. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Błoński, J. (1978). Odmarsz. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Błoński, J. (1987). Dwie groteski – i pół… Literatura, 5, s. 12–15.
• Błoński, J. (1988a). Proszę mi nie wmawiać. Literatura, 1, s. 21.
• Błoński, J. (1988b). Duch powieści i wąs Stalina. Tygodnik Powszechny, 44, s. 3.
• Błoński, J. (1990a). Bezładne rozważania starego krytyka, który zastanawia się, jak napisałby historię prozy polskiej w latach istnieniach Polski Ludowej. Teksty Drugie, 1, s. 5–24.
• Błoński, J. (1990b). „Rok 1989 jest równie ważny co 1918…”. NaGłos, 1(26), s. 60–61.
• Błoński, J. (1998). Powieść ma się kiepsko (rozm. przepr. G. Łęcka). Polityka, 41, s. 52–53.
• Błoński, J. (2010). „…wydaje mi się, że Pan już ze swego czyśćca wychodzi”. Listy do K. Myszkowskiego. Kwartalnik Literacki, 1(65), s. 21–108.
• Błoński, J. (2011). Błoński przekorny. Dziennik, wywiady. Kraków: Znak.
• BIBLIOGRAFIA PRZEDMIOTOWA
• Bolecki, W. (1996). Poetycki model prozy w dwudziestoleciu międzywojennym. Witkacy, Schulz, Gombrowicz i inni. Studium z poetyki historycznej. Kraków: Universitas.
• Głowiński, M. (1973). „Tak jest dziwnie, tak jest inaczej”. Teksty, 4(10), s. 9–15.
• Grupiński, R., Kiec, I. (1997). Niebawem spadnie błoto – czyli kilka uwag o literaturze nieprzyjemnej. Poznań: Obserwator.
• Jarzębski, J. (1990). Apetyt na przemianę. Teksty Drugie, 3, s. 1–5.
• Jarzębski, J. (2010). Krytyk namiętny i jego powinności. W: M. Zaczyński (oprac.), Gospodarstwo krytyka. Teksty rozproszone (s. 301–309). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Kalinowski, D. (2006). Światy Franza Kafki. Sekwencja polska. Słupsk: Wydawnictwo Pomorskiej Akademii Pedagogicznej.
• Kirsch, D. (1981). Elaborat – debiuty lat siedemdziesiątych. Twórczość, 9, s. 65–100.
• Kochanowski, J. (2009). Treny. Oprac. J. Pelc. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Krupski, J. (1904). Rywal Jana Kochanowskiego. Nowo odkryte utwory Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Ognisko, 2, s. 31–46.
• Marzec, A. (1987). Wśród czasopism. Polonistyka, 10(250), s. 807–810.
• Myszkowski, K. (1995). Nic, albo ktoś i coś (rozm. przepr. R. Mielhorski). Odra, 10, s. 60–64.
• Nycz, R. (2017). Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.
• Puchejda, A. (2013). Pogodny smutek Błońskiego. Konteksty Kultury, 10B, s. 404–411.
• Ryś, P.W. (2018). Krytyk zbuntowany, krytyk aktualny. W: H. Bereza, Alfabetyczność (s. 680–693). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Skrendo, A. (1998). Krytyka literacka wobec niewyrażalnego. Przykład Henryka Berezy. W: W. Bolecki, E. Kuźma (red.), Literatura wobec niewyrażalnego (s. 219–231). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.
• Skrendo, A. (2014). Jan Błoński – idiosynkrazje. Wielogłos, 4(22), s. 45–52.
• Sławiński, J. (1990). Za co powinniśmy kochać Jana Błońskiego? W: tegoż, Teksty i teksty (s. 166–173). Warszawa: Wydawnictwo PEN.
• Smoczyński, R., Zarycki, T. (2017). Totem inteligencki. Arystokracja, szlachta i ziemiaństwo w polskiej przestrzeni społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Szaruga, L. (1996). Rekonstrukcja rzeczywistości. Kultura, 3(582), s. 10–19.
• Śnioszek, A. (2017). Wokół Donata Kirscha i jego epoki. Śląskie Studia Polonistyczne, 1(9), s. 173–187.
• Tomkowski, J. (1998). Dwadzieścia lat z literaturą – 1977–1996. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Twardoch, S. (2018). Nie jestem polskim inteligentem (rozm. przepr. M. Olszewski). Gazeta Wyborcza, 245, s. 18.
• Uniłowski, K. (1995). Bez pierwszego języka. FA-art, 3(21), s. 53–55.
• Uniłowski, K. (1999). Polska proza innowacyjna w perspektywie postmodernizmu. Od Gombrowicza po utwory najnowsze. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Wiedemann, A., Czerniawski, P. (2010). Końcówki. Henryk Bereza mówi. Kraków: Korporacja Ha!Art.

Identifiers

DOI

10.17951/ff.2018.36.2.45-59