Rzeczywistość wymyślona: jak unita Josafat Kuncewicz niby przyczynił się do nawrócenia patriarchi moskiewskiego Nikona

• Authors: Margarita A. Korzo
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The objective of the paper is to showcase the relationships between literature and non-literary events on the example of the figure of Josaphat Kuntsevych (1580–1623) – the first martyr of the Uniate Church in the Commonwealth of Both Nations – and the miracle attributed to him. The hagiographical works mention the miraculous conversion of Moscow’s patriarch – Nikon (1605–1681) – to Catholicism, which reportedly happened in Moscow due to a painting depicting Kuntsevych. As a result of this event, Nikon resigned from his office. The description of the miracle, written around 1672 evolved with time, complemented with more and more circumstances surrounding the unusual event, stemming out of rumours and myths, but also reflecting a certain historical reality. The paper analyses the latest version of this story (S.P. Ważyński, Kazanie na uroczystość Bł. Jozafata Kuncewicza, Vilnius, 1762), setting out the stages of shaping its individual parts (narrative construction of reality), as well as confronting historical reality with imaginary reality described in the miraculous event.

PL

Celem artykułu jest pokazanie relacji między literaturą a wydarzeniami pozaliterackimi na przykładzie postaci Jozafata Kuncewicza (1580–1623) – pierwszego męczennika Kościoła Unickiego w Rzeczypospolitej – i związanego z nim cudu. Utwory hagiograficzne zawierają opis cudownego nawrócenia i przejścia na katolicyzm patriarchy moskiewskiego Nikona (1605–1681), które miało dokonać się w Moskwie za przyczyną obrazka przedstawiającego Kuncewicza. Następstwem cudu była rezygnacja Nikona z patriarszego urzędu. Powstały około 1672 roku opis cudu z czasem obrastał w nowe, towarzyszące niezwykłemu wydarzeniu okoliczności; rodziły się one z pogłosek i mitów, ale także odzwierciedlały pewną realność historyczną. Artykuł analizuje najpóźniejszą wersję tej historii (S.P. Ważyński, Kazanie na uroczystość Bł. Jozafata Kuncewicza, Wilno 1762), ustalając etapy kształtowania się poszczególnych jej części (narracyjne konstruowanie rzeczywistości), a także konfrontując realność historyczną z opisaną w cudownym wydarzeniu rzeczywistością wyimaginowaną.

RU

Związane z postacią pierwszego męczennika Kościoła Unickiego w Rzeczypospolitej Jozafata Kuncewicza (1580–1623) utwory hagiograficzne zawieraja opis cudownego nawrócenia na katolicyzm patriarchi moskiewskiego Nikona (1605–1681). Podobno dokonany w Moskwie za przyczyną obrazka Kuncewicza cud skutkował rezygnacją Nikona z patriarszego urzędu. Powstały ok. 1672 opis cudu obrasta z czasem w nowe towarzyszące temu wydarzeniu okoliczności, które rodzą się z pogłosek i mitów, ale także odzwierciedłają pewną realność historyczną. Artykuł analizuje najpóźniejszą wersję tej historii (S.P. Ważyński, Kazanie na uroczystość Bł. Jozafata Kuncewicza, Wilno 1762), ustalając etapy kształtowania się poszczególnych jej części, także konfrontując realność historyczną z opisaną w cudownym wydarzeniu realnością wyimaginowaną

Keywords

EN

hagiographical works; hagiography; Josaphat Kuntsevych; Nikon; patriarch of Moscow; conversion to Catholicism; narrative construction of reality

PL

utwory hagiograficzne; hagiografia; Jozafat Kuncewicz; patriarcha moskiewski Nikon; przejście na katolicyzm; narracyjne konstruowanie rzeczywistości

RU

unijna tradycja hagiograficzna, Jozafat Kuncewicz, patriarcha moskiewski Nikon, przejście na katolicyzm, narracyjne konstruowanie rzeczywistości

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia
• Year: 2020
• Volume: 38
• Issue: 1

Dates

published

2020

online

2020-12-21

Contributors

author

Margarita A. Korzo

References

• Sources
• Istoričeskij rasskaz o putešestvii polʹskih poslov v Moskoviû, imi predprinâtom v 1667 g. (1991). In: Nikolaj Mihajlovič Rogožin (ed.), Proezžaâ po Moskovii (Rossiâ XVI–XVII vekov glazami diplomatov) (pp. 320–341). Moskva: Meždunarodnye otnošeniâ. [Исторический рассказ о путешествии польских послов в Московию, ими предпринятом в 1667 г. (1991). In: Николай Михайлович Рогожин (ed.), Проезжая по Московии (Россия XVI–XVII веков глазами дипломатов) (c. 320–341). Москва: Международные отношения.]
• Kormčaâ kniga. (1653). Moskva: Moskovskij Pečatnyj dvor. [Кормчая книга. (1653). Москва: Московский Печатный двор]
• Korona złota nad głową zranioną b.m. Iozaphata Kuncewicza […] drogiemi kamieńmi cudow […] sadzona […] z łacińskiego ięzyka polskim obiaśniona. (1673). Wilno: Oficyna Bazyliańska.
• Kreuza, Leon. (1625). Kazanie o świątobliwym żywocie y chwalebney śmierci przewielebnego w Bodze oyca Iosaphata Kvncewicza, arcybiskupa Połockiego, Witebskiego y Mścisławskiego. Wilno: Oficyna Bazyliańska.
• Kulczyński, Ignacy. (1733). Specimen Ecclesiae Ruthenicae: Ab origine susceptae fidei ad nostra usque tempora in suis capitibus seu primatibus. Parisiis: Casterman.
• Relacya poselstwa Kazimierza Bieniawskiego do W.X. Moskiewskiego. (1861). In: Leopold Hubert (ed.), Pamiętniki historyczne. Vol. I (pp. 73–93). Warszawa: Jan Jaworski.
• Tatiŝev, Vasilij Nikitič. (2014). Istoriâ Rossijskaâ. T. 1. Sankt-Peterburg: Lanʹ.
• [Татищев, Василий Никитич. (2014). История Российская, т. 1. Санкт-Петербург: Лань.]
• Ważyński, Skarbek Porfiry. (1762). Kazanie na uroczystość Bł. Jozafata Kuncewicza […] miane w katedrze Połockiej. Wilno: Oficyna Bazyliańska.
• Welykyj, Athanasius G. OSBM (eds.). (1952–1967). S. Josaphat Hieromartyr. Documenta Romana Beatificationis et Canonisationis. Vol. I–III. Romae: PP. Basiliani.
• References
• Balik, Ivan-Borys. (1973). Z istoriï kul’tu sv. Josaphata v Peremys’kij eparhiï (XVII/XVIII st.). AOSBM CCL anno a Martyrio S. Iosaphat vertente, VIII(1–4), pp. 47–61. [Балик, Iван-Борис. (1973). З iсторiï культу св. Йосафата в Перемиськiй єпархiï (XVII/XVIII ст.). AOSBM CCL anno a Martyrio S. Iosaphat vertente, VIII(1–4), c. 47–61.]
• Berh, Vasilij Nikolaevič. (1831). Carstvovanie carâ Alekseâ Mihajloviča, č. 1. Sankt-Peterburg: H. Ginc. [Берх, Василий Николаевич. (1831). Царствование царя Алексея Михайловича, ч. 1. Санкт-Петербург: Х. Гинц.]
• Evgenij (Bolhovitinov). (1995). Slovarʹ istoričeskij o byvših v Rossii pisatelâh duhovnogo čina Greko-Rossijskoj Cerkvi. Moskva: Russkij Dvor. [Евгений (Болховитинов). (1995). Словарь исторический о бывших в России писателях духовного чина Греко-Российской Церкви. Москва: Русский Двор.]
• Palmer, William. (1871). The Patriarch and the Tsar. Vol. I. London: Trübner and Company.
• Rechowicz, Mieczysław. (1971). Kulczyński Ignacy. In: Emanuel Rostworowski (ed.), Polski słownik biograficzny. T. 16 (pp. 138–139). Wrocław: Zakład Narodowy im. Osssolińskich.
• Sedov, Pavel Vladimirovič. (2006). Zakat Moskovskogo carstva: Carskij dvor konca XVII veka. Sankt-Peterburg: Dmitrij Bulanin. [Седов, Павел Владимирович. (2006). Закат Московского царства: Царский двор конца XVII века. Санкт-Петербург: Дмитрий Буланин.]
• Skočilâs, Igor. (2008). Religiâ ta kulʹtura Zahidnoï Volini na počatku XVIII st. Za materiâlami Volodimirsʹkogo soboru 1715 r. L’viv: Ukr. katolyck. un-t. [Скочиляс, Iгор. (2008). Релiгiя та культура Захiдноï Волинi на початку XVIII ст. За матерiялами Володимирського собору 1715 р. Львiв: Укр. католиц. ун-т.]
• Witkowska, Aleksandra, Nastalska, Joanna (eds.). (2007). Staropolskie piśmiennictwo hagiograficzne. Vol. I–II. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Zyzykin, Mihail Valerʹânovič. (1931). Patriarhʺ Nikonʺ. Ego gosudarstvennye i kanoničeskie idei, častʹ II. Varšava: Sinodalʹnaâ tipografiâ [Зызыкин, Михаил Валерьянович. (1931). Патриархъ Никонъ. Его государственные и канонические идеи, часть II. Варшава: Синодальная типография.]

Identifiers

DOI

10.17951/ff.2020.38.1.35-45