Opieka okołoporodowa w Polsce po transformacji ustrojowej – między medykalizacją a demedykalizacją?

• Authors: Antonina Doroszewska
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Od początku lat 90. XX w. nastąpiło wiele zmian w zakresie świadczenia opieki nad kobietą w okresie okołoporodowym oraz nad noworodkiem. Zmiany te są przykładem występującej równolegle do procesu medykalizacji tendencji do demedykalizacji. Celem artykułu jest przedstawienie zmian w zakresie opieki okołoporodowej po transformacji ustrojowej oraz analiza tych przeobrażeń z perspektywy teorii medykalizacji. W pracy staram się scharakteryzować opiekę okołoporodową w Polsce na początku XXI w. w odniesieniu do trzech skutków medykalizacji, tj. rosnącej liczby nieuzasadnionych interwencji medycznych, nieuwzględniania potrzeb rodzących oraz ograniczenia roli położnych. Stawiam tezę, że obserwujemy dwie sprzeczne tendencje. Z jednej strony medykalizacja opieki okołoporodowej jest promowana przez lekarzy, z drugiej demedykalizacja ma swoich zwolenników i zwolenniczki wśród kobiet i położnych. Powstaje zatem pytanie, czy te tendencje wzajemnie się wykluczają czy też stanowią przykład demokratyzacji również w zakresie opieki okołoporodowej, na którą coraz większy wpływ mają aktywne w społeczeństwie obywatelskim różne grupy nacisku.

EN

There has been a lot of changes in the provision of care for women during the perinatal period and newborns since the early 90s past century. These changes are an example occurring in parallel to the process of medicalization and the tendency to demedicalization. The aim of this paper is to characterize the changes in perinatal care after the political transformation and to analyse these changes from the perspective of the theory of medicalization. In this article I describe the perinatal care present in Poland at the beginning of the 21st century. I analyse three effects of medicalization: increasing number of unjustified medical interventions, ignoring the needs of childbearing women and reducing the role of midwives. I assert that we observe two contradictory tendencies. On the one hand, the medicalization of perinatal care is promoted by physicians. On the other hand, the demedicalization has its advocates among women and midwives. The question then arises whether these tendencies are exclusive or they are an example of democratization in the field of perinatal care, which are increasingly influenced by active in civil society, various pressure groups.

Keywords

PL

medykalizacja; demedykalizacja; opieka okołoporodowa; położne; przemiany społeczne

EN

medicalization; demedicalization; perinatal care; midwives; social changes

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio I – Philosophia-Sociologia
• Year: 2016
• Volume: 41
• Issue: 2

Dates

published

2016

online

2017-07-28

Contributors

author

Antonina Doroszewska

References

• Baranowska B., Kaskada interwencji i jej wpływ na przebieg porodu, [w:] Wokół porodu – wybrane zagadnienia medycyny opartej na dowodach naukowych, red. A. Otffinowska, Warszawa 2015.
• Baranowska B., Otffinowska A., Rytm i czas porodu. Indukcja i stymulacja porodu w świetle badań naukowych, Warszawa 2009.
• Davis-Floyd R., Birth as an American Rite of Passage, Berkeley 2003.
• Davis-Floyd R., Culture and birth: The technocratic imperative, “The Birth Gazette” 1994, No. 11 (1).
• Declercq E.R., Sakala C., Corry M.P., Applebaum S., Herrlich A., Listening to Mothers III. Report of the Third National U.S. Survey of Women’s Childbearing Experiences, 2013.
• Domańska U., Medykalizacja i demedykalizacja macierzyństwa, [w:] Zdrowie i choroba. Perspektywa socjologiczna, red. W. Piątkowski, W. Brodniak, Tyczyn 2005.
• Doroszewska A., Pielęgniarstwo w systemie opieki zdrowotnej. Społeczne role położnych, Warszawa 2015.
• Dane zebrane przez Fundację Rodzić po Ludzku za rok 2013, www.gdzierodzic.info/,odzic.info [dostęp: 15.06.2016].
• GUS, Rocznik Demograficzny 2015, Warszawa 2015.
• Informacja o wynikach kontroli realizacji zadań położnych środowiskowych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej, www.nik.gov.pl/plik/id,3004,vp,3795.pdf [dostęp: 13.06.2016].
• Katz Rothman B., Childbirth management and medical monopoly: Midwifery as (almost) a profession, “Journal of Nurse-Midwifery” 1984, No. 5.
• Kubicka-Kraszyńska U., Otffinowska A., Opieka okołoporodowa w Polsce w świetle akcji „Rodzić po ludzku” 2006, Warszawa 2007.
• Lowis G.W., McCaffery P.G., Sociological factors affecting the medicalization of midwifery, [w:] Midwifery and the Medicalization of Childbirth: Comparative Perspectives, eds. E. van Teijlingen, G.W. Lowis, P. McCaffery, M. Porter, New York 2000.
• Maciejewski T., Rozwój opieki perinatalnej na przełomie XX i XXI wieku, „Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia” 2013, nr 6.
• NFZ uruchamia program opieki koordynowanej nad kobietą w ciąży (KOC), http://nfz.gov.pl/dla-swiadczeniodawcy/koordynowana-opieka-nad-kobieta-w-ciazy-koc/aktualnosci [dostęp: 12.06.2016].
• Nowakowska L., Społeczny świat kobiet rodzących w domu. Perspektywa socjologii zdrowia, choroby i medycyny, Lublin 2016 (niepublikowana rozprawa doktorska).
• Parry D.C., ‛We wanted a birth experience, not a medical experience’: Exploring Canadian women’s use of midwifery, “Health Care for Women International” 2008, No. 29, DOI: https://10.1080/07399330802269451.
• Podgórska J., Betonowe położnictwo, „Polityka” 2005, nr 43.
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. 2014, poz. 1145 z późn. zm.).
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 r. w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (Dz.U. 2012, poz. 1100 z późn. zm.).
• Statystyki JGP, https://prog.nfz.gov.pl/app-jgp/Start.aspx [dostęp: 12.06.2016].
• Stowarzyszenie Niezależna Inicjatywa Rodziców i Położnych „Dobrze Urodzeni”, Statystyki 2010–2014, www.dobrzeurodzeni.pl/statystyki.html [dostęp: 13.06.2016].
• Tracy S.K., Sullivan E., Wang Y.A., Black D., Tracy M., Birth outcomes associated with interventions in labour amongst low risk women: A population-based study, “Women Birth” 2007, No. 20 (2).
• Troszyński M., Niemiec T., Wilczyńska A., Assessment of three-level selective perinatal care based on the analysis of early perinatal death rates and cesarean sections in Poland in 2008, „Ginekologia Polska” 2009, nr 80.
• Urbańska S., Profesjonalizacja macierzyństwa jako proces odpodmiotowienia matki. Analiza dyskursów poradnika „Twoje Dziecko” z 2003 i 1975 roku, [w:] Kobiety, feminizm, demokracja: wybrane zagadnienia z seminarium IFiS PAN z lat 2001–2009, red. B. Budrowska, Warszawa 2009.
• Ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U. 1996, nr 91, poz. 410 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U. 2011, nr 174, poz. 1039 z późn. zm.).
• Wagner M., Fish can’t see water: The need to humanize birth, www.drmomma.org/2009/08/fish-cant-see-water-need-to-humanize.html [dostęp: 13.06.2016].
• Wertz R., Wertz D., Notes on the decline of midwives and the rise of medical obstetricians, [w:] The Sociology of Health and Illness. Critical Perspectives, ed. P. Conrad, New York 2009.
• WHO statement on caesarean section rates. Executive summary, www.who.int/reproductivehealth/publications/maternal_perinatal_health/cs-statement/en [dostęp: 14.06.2016].
• Witz A., Professions and Patriarchy, London 1992, DOI: https://doi.org/10.4324/9780203167786.
• Young I., Pregnant embodiment, [w:] Body and Flesh: A Philosophical Reader, ed. D. Welton, Malden 1998.

Identifiers

DOI

10.17951/i.2016.41.2.47