Percepcja społeczna, stereotyp niepełnosprawności – perspektywa aktora i obserwatora

• Authors: Jolanta Wolińska
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy problematyki niepełnosprawności w kontekście stereotypów i postaw ujawnianych przez różne grupy społeczne (np. studenci, kobiety, mężczyźni, osoby niepełnosprawne). Prezentuje problemy terminologiczne dotyczące niepełnosprawności, stereotypów i piętna. Na podstawie wyników badań pokazuje percepcję i społeczny wizerunek niepełnosprawności uzewnętrzniany przez osoby bez stwierdzonej niepełnosprawności i niepełnosprawne (perspektywa obserwatora i aktora). Deklarowany stereotyp i autostereotyp powoli zmienia się w kierunku bardziej pozytywnym i prointegracyjnym. Podane zostały również propozycje poprawy wizerunku osób niepełnosprawnych w Polsce.

EN

This paper discusses the issues of disability in the context of stereotypes and attitudes towards disability exhibited by different social groups (for example, students, women, men, disabled persons). The article presents terminological problems concerning disability, stereotypes and stigma. Based on the results of the research, it presents the perception and the social image of disability revealed by persons with no identified disabilities and disabled people (actor and observer perspective). The declared stereotype and autostereotype is slowly changing towards a more positive and integration-oriented attitude. The paper also provides suggestions for improving the image of disabled persons in Poland.

Keywords

PL

społeczne postrzeganie niepełnosprawnych; stereotyp niepełnosprawności; autostereotyp niepełnosprawności

EN

social perception of disabled; stereotype of disability; autostereotype of disability

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia
• Year: 2015
• Volume: 28
• Issue: 1

Dates

published

2015

online

2015-09-02

Contributors

author

Jolanta Wolińska

References

• Aronson E., Wilson T. D., Akert R.M. (1997), Psychologia społeczna. Serce i umysł, Poznań: Zysk i S-ka.
• Borkowski J. (2003), Podstawy psychologii społecznej, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
• Byra S. (2010), Stereotypy dotyczące osób niepełnosprawnych – funkcje i możliwości zmian, [w:] M. Chodkowska, S. Byra, Z. Kazanowski, D. Osik-Chudowolska, M. Parchomiuk, B. Szabała, Stereotypy niepełnosprawności. Między wykluczeniem a integracją, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Crandall Ch. S. (2008), Ideologia, potoczne teorie piętna: usprawiedliwianie piętnowania, [w:] T. F. Hestherton, R. E. Kleck, M. R. Hebl, J. G. Hull (red.), Społeczna psychologia piętna, Warszawa: PWN.
• Corrigan P. W., Kerr A., Knudsen L. (2005), On the sigma of mental illness: Explanatory models and methods for change, „Applied and Preventive Psychology”, 11.
• Chlewiński, Z. (1992), Stereotypy: struktura, funkcje, geneza. Analiza interdyscyplinarna, [w:] Z. Chlewiński. I. Kurcz (red.), Stereotypy i uprzedzenia, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
• Dunaj B. (1996), Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Wilga.
• Chodkowska M. (1994), (red.), Człowiek niepełnosprawny, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Chodkowska M., Byra S., Kazanowski Z., Osik-Chudowolska D., Parchomiuk M., Szabała B. (2010), Stereotypy niepełnosprawności. Między wykluczeniem a integracją, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Chodkowska M. (2010), Źródła stereotypów niepełnosprawności osób nią obciążonych w kręgu kultury europejskiej, [w:] M. Chodkowska, S. Byra, Z. Kazanowski, D. Osik-Chudowolska, M. Parchomiuk, B. Szabała, Stereotypy niepełnosprawności. Między wykluczeniem a integracją, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Durka G. (2009) Stereotypy i uprzedzenia wobec osób niepełnosprawnych, Słupsk: Akademia Pomorska w Słupsku.
• Dykcik W. (2001) (red.), Pedagogika specjalna, Poznań: Wydawnictwo UAM.
• Giryński A., Przybylski S. (1993), Integracja społeczna osób upośledzonych umysłowo w świetle ujawnianych do nich nastawień społecznych, Warszawa: WSPS.
• Grabowska M. (2008), Stereotypy płci we wczesnej dorosłości, Bydgoszcz: Wyd. UKW.
• Hebl M. R., Kleck R. E, (2008), Społeczne konsekwencje niepełnosprawności fizycznej, [w:] T. F. Hestherton, R. E. Kleck, M. R. Hebl, J. G. Hull (red.), Społeczna psychologia piętna, Warszawa: PWN.
• Hestherton T. F., Kleck R. E., Hebl M. R., Hull J. G. (2008), (red.), Społeczna psychologia piętna, Warszawa: PWN.
• Jackowska E. (2009), Stygmatyzacja i wykluczenie społeczne osób chorujących na schizofrenię – przegląd badań i mechanizmy psychologiczne, „Psychiatria Polska”, 6.
• Kirenko J. (2006), Oblicza niepełnosprawności, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Konarska M. (1994), Postawy młodzieży polskiej wobec niepełnosprawnych rówieśników, [w:] J. Fenczyn, J. Wyczesany (red.), Problemy edukacji i integracji osób niepełnosprawnych, Kraków: PSON.
• Kossewska J. (2014), Społeczeństwo wobec osób niepełnosprawnych – postawy i ich determinanty, http://www.wsp.krakow.pl/biblio/pliki/kossewska_01.html (dn. 28.04.14).
• Kowalik S. (2007), Psychologia rehabilitacji, Warszawa: Wyd. Akademickie i Profesjonalne.
• Król-Fijewska M. (1991), Trening asertywności. Scenariusze i wykłady, Warszawa: IPZiT PTP.
• Larkowa H. (1985), Postawy otoczenia wobec osób niepełnosprawnych, [w:] A. Hulek (red.), Stosunek społeczeństwa do ludzi niepełnosprawnych, Częstochowa: Wydawnictwo WSP.
• Lewicka M., Wojciszke B. (2002), Wiedza jednostki i sądy o świecie społecznym, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 3: Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii stosowanej, Gdańsk: GWP.
• Lipmann W. (1922), Public opinion, New York: Harcourt & Brace.
• Mackie D. M., Hamilton D. L., Susskin J., Rosselli R. (1999), Społeczno-psychologiczne podstawy powstawania stereotypów, [w:] C. N. Macrae, Ch. Stangor, M. Hewstone (red.), Stereotypy i uprzedzenia, Gdańsk: GWP.
• Macrae C. N., Stangor M., Hewstone M. (1999), Stereotypy i uprzedzenia, Gdańsk: GWP.
• Manstead A. S. R., Hewstone M., Fiske S. T., Hogg M. A., Reis H. T., Semin G. R. (2000) (red.), Encyklopedia „Blackwella”. Psychologia społeczna, Warszawa: Wyd. Jacek Santorski & Co.
• Mazurkiewicz B., Oleksy A. (2012), Problemy psychologiczne związane z niepełnosprawnością, [w:] B. Mazurkiewicz, E. Dmoch-Gajzlerska (red.), Opieka położnicza nad pacjentkami niepełnosprawnymi, Warszawa: PZWL.
• Mądrzycki T. (1986), Deformacje w spostrzeganiu ludzi, Warszawa: PWN.
• Nelson T.(2003), Psychologia uprzedzeń, Gdańsk: GWP.
• Orłowska B., Prufer P. (2011), Przełamywanie barier psychologicznych, społecznych i emocjonalnych w funkcjonowaniu osób niepełnosprawnych w społeczeństwie, Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo PWSZ.
• Ostrowska A. (1997), Postawy społeczeństwa polskiego w stosunku do osób niepełnosprawnych, [w:] A. Gustavsson, E. Zakrzewska-Manterys (red.), Upośledzenie w społecznym zwierciadle, Warszawa: Wydawnictwo „Żak”.
• Oszustowicz B. (1995), Integracyjny system kształcenia a stosunek nauczycieli i uczniów szkół masowych do uczniów klas specjalnych, [w:] J. Wyczesany (red.), Pomoc psychopedagogiczna dzieciom niepełnosprawnym, Częstochowa: Wydawnictwo WSP.
• Reber A. S., Reber E. S. (2005), Słownik psychologii, Warszawa: SCHOLAR.
• Sęk H. (2008), Psychologia kliniczna, t. 1, Warszawa: PWN.
• Sękowski A. (1994a), Psychospołeczne determinanty postaw wobec inwalidów, Lublin: Wydawnictwo
• UMCS.
• Sękowski A. (1994b), Wybrane koncepcje teoretyczne postaw wobec osób niepełnosprawnych, [w:] M. Chodkowska (red.), Człowiek niepełnosprawny, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Shears L. M., Jensema C. J. (1969), Social acceptability of anomalous persons, „Exceptional Children”, 36.
• Stangor Ch., Crandall Ch. S. (2008), Zagrożenia i społeczna konstrukcja piętna, [w:] T. F. Hestherton, R. E. Kleck, M. R. Hebl, J. G. Hull (red.), Społeczna psychologia piętna, Warszawa: PWN.
• Stewart J. (2000) (red.), Mosty zamiast murów. O komunikowaniu się między ludźmi, Warszawa: PWN.
• Steuden S. (1992), Źródła niechęci i uprzedzeń wobec osób chorych psychicznie, [w:] A. Januszewski, P. Oleś, T. Witkowski (red.), Wykłady z psychologii w KUL, t. 6, Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Szewczuk W. (1998), Encyklopedia psychologii, Warszawa: Fundacja INNOWACJA.
• Świtaj P. (2011), Doświadczenie piętna społecznego i dyskryminacji u pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii, Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
• Wciórka B., Wciórka J. (2000), Stereotyp i dystans – choroby psychiczne i chorzy psychicznie w opinii społeczeństwa polskiego (1996–1999), „Postępy w Psychiatrii i Neurologii”, t. 9.
• Weigl B. (2000), Stereotypy i uprzedzenia, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. III, Gdańsk: GWP.
• A. Wilmowska-Pietruszyńska (2009), Niepełnosprawność. „Orzecznictwo Lekarskie” 6 (2) s. 83–89. http://www.ol.21net.pl/pdf/ole-2009/ole-2009-2-083.pdf (dn. 14.06.2014)
• Wojciszke B. (1986), Teoria schematów społecznych, Wrocław: Ossolineum.
• Wolińska J. (2013), Stereotypy zawodu psychologa w społecznej percepcji, [w:] I. Siudem, M. Stencel (red), Zrozumieć człowieka, zrozumieć świat, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Identifiers

DOI

10.17951/j.2015.28.1.45