Cechy temperamentu i style radzenia sobie ze stresem jako predyktory wypalenia zawodowego u pielęgniarek psychiatrycznych

• Authors: Paweł Brudek , Stanisława Steuden , Michalina Furmanek , Grzegorz Ciuła
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wśród predyktorów wypalenia zawodowego wskazuje się na temperament i style radzenia sobie ze stresem. Nadrzędnym celem prezentowych badań było zbadanie, w jakim stopniu zarówno cechy temperamentalne, jak i konkretne style postępowania w obliczu sytuacji stresowych wyjaśniają zmienność wyników w obszarze wypalenia zawodowego pielęgniarek psychiatrycznych. Dla realizacji tego celu przeprowadzono badania, którymi objęto 60 kobiet pracujących w sektorze psychiatrycznej opieki zdrowotnej. W projekcie badawczym zastosowano trzy metody psychologicznego pomiaru. Należą do nich: 1) Formalna Charakterystyka Zachowania – Kwestionariusz Temperamentu J. Strelaua i B. Zawadzkiego (FCZ-KT), 2) Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych N.S. Endlera i J.D.A. Parkera (CISS), 3) Kwestionariusz Wypalenia Zawodowego C. Maslach (MBI-HSS). Przeprowadzone analizy statystyczne pozwoliły na konfirmację predykcyjnej roli wrażliwości sensorycznej, stylu zadaniowego i stylu emocjonalnego w zakresie wypalenia zawodowego. W przypadku stylu unikowego oraz pozostałych pięciu cech temperamentu nie ma podstaw do uznania tych zmiennych za predyktory wypalenia zawodowego. Rezultaty zrealizowanych badań sugerują, że w pomocy psychologicznej czy terapeutycznej świadczonej pielęgniarkom psychiatrycznym: 1) w większym stopniu należy koncentrować się na wzmacnianiu czynnego angażowania się w rozwiązywanie problemów zawodowych aniżeli na uświadamianiu szkodliwości unikowych tendencji w obszarze radzenia sobie, 2) ważne wydaje się kształtowanie umiejętności świadomego przeżywania emocji negatywnych, ujawniających się w kontakcie z pacjentem psychiatrycznym.

EN

Among the predictors of the staff burnout, the temperament and styles of coping with stress are indicated. The superior goal of the presented researches was to examine the degree to which both temperamental traits and specific styles of proceeding in the face of stressful situations are explaining the variability of the results in the area of staff burnout among psychiatric nurses. To accomplish this goal, the studies were carried out, in which 60 women working in psychiatric medical care sector were examined. In experimental project, three methods of psychologic survey were applied, such as 1) the Formal Characteristics of Behaviour – Temperament Inventory (FCB-TI) by J. Strelau and B. Zawadzki (FCZ-KT), 2) the Coping Inventory for Stressful Situations (CISS) by N.S. Endler and J.D.A. Parker, 3) the Maslach Burnout Inventory – Human Services Survey (MBI-HSS). The statistical analysis carried out allowed the confirmation of predictive role of sensorial sensitivity, task style and emotional style in the staff burnout. In case of avoiding style and other five temperamental traits, there is no reason to consider these variables the predictors of staff burnout. The results of the studies carried out suggests that in the psychological or therapeutic assistance provided to psychiatric nurses: 1) to a greater extent it is needed to concentrate more on strengthening active involvement in solving the occupational problems than on realising the harmfulness of avoiding tendencies in the area of coping, 2) it seems important to shape the ability of aware experiencing the negative emotions revealing in contact with the psychiatric patient.

Keywords

PL

wypalenie zawodowe; temperament; radzenie sobie ze stresem; pielęgniarstwo psychiatryczne

EN

staff burnout; temperament; coping with stress; psychiatric nursing

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia
• Year: 2018
• Volume: 31
• Issue: 2

Dates

published

2018

online

2018-12-22

Contributors

author

Paweł Brudek

author

Stanisława Steuden

author

Michalina Furmanek

author

Grzegorz Ciuła

References

• Adriaenssens J., De Gucht V., Maes S. (2015), Determinants and prevalence of burnout in emergency nurses: A systematic review of 25 years of research, “International Journal of Nursing Studies”, Vol. 52(2).
• Cyniak-Cieciura M., Zawadzki B., Strelau J. (2018), The development of the revised version of the Formal Characteristic of Behaviour-Temperament Inventory FCB-TI (R), “Personality and Individual Differences”, Vol. 127.
• Eley D., Eley R., Young L., Rogers‐Clark C. (2011), Exploring temperament and character traits in nurses and nursing students in a large regional area of Australia, “Journal of Clinical Nursing”, Vol. 20(3–4).
• Endler N.S., Parker J.D.A. (1992), Coping with coping assessment: A critical review, “European Journal of Personality”, Vol. 6(5).
• Gotlib J., Panczyk M., Zarzeka A., Iwanow L., Samoliński Ł., Belowska J. (2017), Wypalenie zawodowe w grupie pielęgniarek – przegląd aktualnego polskiego piśmiennictwa naukowego, „Pielęgniarstwo Polskie”, nr 125.
• Heszen I. (2013), Psychologia stresu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Howlett M., Doody K., Murray J., LeBlanc-Duchin D., Fraser J., Atkinson P.R. (2015), Burnout in emergency department healthcare professionals is associated with coping style: A cross-sectional survey, “Emergency Medicine Journal”, Vol. 32(9).
• Jenaro C., Flores N., Arias B. (2007), Burnout and coping in human service practitioners, “Professional Psychology: Research and Practice”, Vol. 38(1).
• Kilfedder C.J., Power K.G., Wells T.J. (2001), Burnout in psychiatric nursing, “Journal of Advanced Nursing”, Vol. 34(3).
• Klajda A., Szewczyk L. (2016), Syndrom wypalenia zawodowego w pracy pielęgniarek psychiatrycznych, „Aspekty Zdrowia i Choroby”, nr 1(1).
• Kwiatkowska E., Pyć M. (2016), Syndrom wypalenia zawodowego wśród pielęgniarek pracujących w wybranych oddziałach szpitalnych, „Aspekty Zdrowia i Choroby”, nr 1(2).
• Lee H.F., Chang Y., Chien T.W. (2017), Using Google Maps to Show the Pattern of International Author Collaboration: A Study Based on Nurse Burnout Articles, “Nurse Health Care”, Vol. 5(4).
• Lee R.T., Ashforth B.E. (1996), A meta-analytic examination of the correlates of the three dimensions of job burnout, “Journal of Applied Psychology”, Vol. 81(2).
• Marcysiak M., Dąbrowska O., Marcysiak M. (2014), Wypalenie zawodowe a radzenie sobie ze stresem pielęgniarek, „Problemy Pielęgniarstwa”, nr 22(3).
• Maslach C. (1982), Burnout: The Cost of Caring, New Jersey: Prentice-Hall.
• Maslach C. (2009), Wypalenie – w perspektywie wielowymiarowej, [w:] H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Maslach C. (2017), Burnout: A multidimensional perspective, [w:] W.B. Schaufeli, C. Maslach, T. Marek (eds.), Professional Burnout: Recent Developments in Theory and Research, New York: Routledge.
• Maslach C. (2018), Job burnout in professional and economic contexts, “Diversity in Unity: Perspectives from Psychology and Behavioral Sciences”.
• Maslach C., Jackson S.E. (1981), The measurement of experienced burnout, “Journal of Organizational Behavior”, Vol. 2(2).
• Maslach C., Jackson S.E., Leiter M.P., Schaufeli W.B., Schwab R.L. (1986), Maslach Burnout Inventory, Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
• Maslach C., Leiter M.P. (2017), New insights into burnout and health care: Strategies for improving civility and alleviating burnout, “Medical Teacher”, Vol. 39(2).
• McTiernan K., McDonald N. (2015), Occupational stressors, burnout and coping strategies between hospital and community psychiatric nurses in a Dublin region, “Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing”, Vol. 22(3).
• Nowakowska K., Jabłkowska-Górecka K., Borkowska A. (2009), Style radzenia sobie ze stresem i zespół wypalenia zawodowego u studentów ratownictwa medycznego i ratowników medycznych, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna”, nr 9(4).
• Okła W., Steuden S. (1998), Psychologiczne aspekty zespołu wypalenia, „Roczniki Psychologiczne”, t. 1.
• Okła W., Steuden S. (1999), Strukturalne i dynamiczne aspekty zespołu wypalenia w zawodach wspierających, „Roczniki Psychologiczne”, t. 2.
• Pasikowski T. (2009), Polska adaptacja Kwestionariusza Maslach Burnout Inventory, [w:] H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Rzeszutek M., Schier K. (2014), Temperament traits, social support, and burnout symptoms in a sample of therapists, “Psychotherapy”, Vol. 51(4).
• Schaufeli W.B., Buunk B.P. (2017), Burnout: A perspective from social comparison theory, [w:] W.B. Schaufeli, C. Maslach, T. Marek (eds.), Professional Burnout: Recent Developments in Theory and Research, New York: Routledge.
• Schaufeli W.B., Maslach C., Marek T. (eds.) (2017), Professional Burnout: Recent Developments in Theory and Research, New York: Routledge.
• Sęk H. (2009), Wstęp, [w:] H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Stawiarska P. (2016), Wypalenie zawodowe w perspektywie wyzwań współczesnego świata, Warszawa: Difin.
• Strelau J. (1985), Temperament – osobowość – działanie, Warszawa: PWN.
• Strelau J. (1995), Regulacyjna Teoria Temperamentu: z perspektywy 20 lat badań, „Kolokwia Psychologiczne”, nr 5.
• Strelau J. (2000), Temperament a stres. Temperament jako czynnik moderujący stresory, stan i skutki stresu oraz radzenie sobie ze stresem, [w:] I. Heszen-Niejodek, Z. Ratajczak (red.), Człowiek w sytuacji stresu, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Strelau J. (2001), Psychologia temperamentu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Strelau J. (2002), Psychologia różnic indywidualnych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Strelau J. (2006), Temperament jako regulator zachowania z perspektywy półwiecza badań, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Strelau J. (2015), Różnice indywidualne: historia, determinanty, zastosowania, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Strelau J., Jaworowska A., Wrześniewski K., Szczepaniak P. (2015), Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych CISS, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
• Strelau J., Zawadzki B. (1997), The Formal Characteristics of Behaviour – Temperament Inventory (FCB – TI): Validity studies, “European Journal of Personality”, No. 9.
• Strelau J., Zawadzki B. (2014), Formalna Charakterystyka Zachowania – Kwestionariusz Temperamentu FCZ-KT, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
• Świętochowski W. (2011), Wypalenie zawodowe nauczycieli akademickich i nauczycieli szkoły średniej – analiza porównawcza, „Medycyna Pracy”, nr 62 (2).
• Teven J.J. (2007), Teacher temperament: Correlates with teacher caring, burnout, and organizational outcomes, “Communication Education”, Vol. 56(3).
• Tucholska S. (2001), Christiny Maslach koncepcja wypalenia zawodowego: etapy rozwoju, „Przegląd Psychologiczny”, nr 3.
• Wang S., Liu Y., Wang L. (2015), Nurse burnout: Personal and environmental factors as predictors, “International Journal of Nursing Practice”, Vol. 21(1).
• Wątorczyk A., Brudnik M. (2013), Cechy temperamentu jako predyktory wypalenia zawodowego u nauczycieli wychowania fizycznego, „Psychologia Społeczna”, nr 8(1).
• Yazici A.B., Esen O., Yazici E., Esen H., Ince M. (2014), The relationship between temperament and character traits and burnout among nurses, “Journal of Psychology & Psychotherapy”, Vol. 4(5).

Identifiers

DOI

10.17951/j.2018.31.2.285-299