Kultura w myśli św. Tomasza z Akwinu

• Authors: Wojciech Kilan

Title variants

EN

Culture in the Thought of St. Thomas Aquinas

Abstracts

DE

In diesem Artikel rekonstruiere und analysiere ich kritisch den Kulturbegriff des heiligen Thomas von Aquin. Die historische Rekonstruktion dient dem Zweck, (a) die Grenzen der Kulturtheorie des heiligen Thomas sowie (b) ihre Relevanz (und ihre Vitalität im Kontext anderer philosophischer Disziplinen, einschließlich der Wirtschaftsphilosophie) aufzuzeigen. Obwohl Thomas von Aquin die Frage der Kultur in seinen Schriften nicht direkt berücksichtigte, wird das beabsichtigte Ziel erreicht, indem das diskutierte Thema in den breiteren Kontext seiner Ethik der Tugenden gestellt wird. Indem ich zu Beginn anerkenne, daß die Kultur in gewissem Sinne die Seele der Gemeinschaft ist, zeige ich, daß die Kultur gerade als geistlicher Aspekt der communitas Adressat der Pflichten ist, die sich aus der Tugend der Gerechtigkeit ergeben. Dann stelle ich in einer detaillierten Analyse fest, dass die Tugend, die das Thema Kultur in einem Gemeinschaftskontext am besten erfasst, Pietas (in polnischen Übersetzungen als Patriotismus oder Pietismus bezeichnet) ist. Ihr Gegenstand ist das, was ein Mensch der Gemeinschaft schuldet, aus der er kommt. Ich bespreche die grundlegenden Wege der Verwirklichung der Tugend von Pietas – Ehrfurcht und Dienst – und zeige, wie sie unter dem Aspekt der Kultur verwirklicht werden.

EN

This study reconstructs and critically analyses the concept of culture that was articulated in the writings of St. Thomas Aquinas. The historical reconstruction served the primary purpose of showing (i) the limitations of Aquinas’ theory of culture, and (ii) the relevance of Aquinas’ theory (and its vitality in the context of other philosophical disciplines, among others-the philosophy of business). Although Aquinas did not directly reflect on the issue of culture in his writings, one can achieve a better understanding of his approach to culture by placing it within the broader context of Thomasian virtue ethics. Recognising at the outset that culture constitutes the soul of the community, it was shown that, precisely as the spiritual aspect of communitas, culture is, in a sense, the subject of the obligations arising from the virtue of justice. Then it was established that the virtue that best captures the issue of culture is pietas (in Polish translations referred to as patriotism or pietism), which has as its object the rights of the community and the obligations of an individual toward his or her motherland. The basic ways in which the virtue of pietas is realised-reverence and service-are discussed and it is indicated how they are carried out in the context of culture. 

PL

W artykule rekonstruuję i poddaję krytycznej analizie koncepcję kultury św. Tomasza z Akwinu. Rekonstrukcja historyczna służy celowi, jakim jest ukazanie: (a) ograniczeń Tomaszowej teorii kultury, a także (b) jej aktualność (oraz jej żywotność w kontekście innych dyscyplin filozoficznym, między innymi – filozofii biznesu). Choć Akwinata w swoich pismach nie rozważał bezpośrednio zagadnienia kultury, to zamierzony cel zostaje osiągnięty przez wpisanie omawianego zagadnienia w szerszy kontekst Tomaszowej etyki cnót. Uznając na wstępie, że kultura stanowi niejako duszę wspólnoty, wykazuję, że właśnie jako duchowy aspekt communitas, kultura jest adresatem obowiązków wynikających z cnoty sprawiedliwości. Następnie, uszczegóławiając analizę, ustalam, że cnotą, która najlepiej uchwytuje zagadnienie kultury w kontekście wspólnotowym, jest pietas (w polskich tłumaczeniach określana jako patriotyzm lub pietyzm), której przedmiotem jest to, co człowiek winny jest wspólnocie, z której pochodzi. Omawiam podstawowe sposoby realizacji cnoty pietas – cześć oraz służbę – oraz wskazuję, jak realizują się one w aspekcie kultury.

Keywords

DE

Thomas von Aquin; Kultur; Gemeinschaft; Pietas; Patriotismus; Gerechtigkeit

EN

St. Thomas Aquinas; culture; community; justice; piety; patriotism

PL

św. Tomasz z Akwinu; kultura; wspólnota; pietas; patriotyzm; sprawiedliwość

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2022
• Issue: 34
• Pages: 209-233

Dates

published

2022

Contributors

author

Wojciech Kilan

• Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Filozofii

References

• Alford, Helen. „The Influence of Thomistic Thought in Contemporary Business Ethics”. W: Handbook of the Philosophical Foundations of Business Ethics, red. Christoph Luetge, 227–250. Berlin: Springer, 2013.
• Andrzejuk, Izabella. „Patriotyzm w etyce tomistycznej”. Rocznik Tomistyczny 2019, nr 8: 229–239. DOI: 10.5281/zenodo.3936122
• Arystoteles. Etyka nikomachejska. Tłum. Daniela Gromska. Warszawa: PWN, 2012.
• Beyond the self: virtue ethics and the problem of culture. Red. Raymond Hain, David Solomon. Waco: Baylor University Press, 2019.
• Bocheński, Józef Maria. Patriotyzm, męstwo, prawość żołnierska. Warszawa; Komorów: Fundacja Pomocy Antyk „Wydawnictwo Antyk Marcin Dybowski”, 2009.
• Cyceron. Pisma filozoficzne. Tłum. Józef Śmigaj. Warszawa: PWN, 1961.
• Delassus, Henri. Duch rodzinny. W domu, społeczeństwie i państwie. Tłum. Teresa Fernandes Świątkiewicz. Kraków: Stowarzyszenie Kultury Chrześcijańskiej im. Ks. Piotra Skargi, 2005.
• Dierksmeier, Claus, Anthony Celano. „Thomas Aquinas on Justice as a Global Virtue in Business”. Business Ethics Quarterly 22, nr 2 (2012): 247–272. DOI: 10.5840/beq201222225
• Divus Thomas de Aquino. Summa Theologiae. Rzym: Textum Leoninum Romae, 1895.
• Duma, Tomasz. „Natura miarą sensu kultury”. Zeszyty Naukowe KUL 57, nr 1 (2015): 35–49.
• Freddoso, Alfred J. „Two Roles for Catholic Philosophers”. W: Recovering Nature: Essays in Natural Philosophy, Ethics, and Metaphysics in Honor of Ralph McInerny, red. Thomas S. Hibbs, John P. O’Callaghan, 229–252. Notre Dame: University of Notre Dame Press, 1999.
• Fotta, Peter. „Wpływ rozumienia osoby na koncepcję kultury”. Zeszyty Naukowe KUL 57, nr 1 (2015): 87–98.
• Garrison, James D. Pietas from Vergil to Dryden. University Park: Pennsylvania State University Press, 1992.
• Godie, Peter. „Virtues of Art”. Philosophy Compass 5, nr 10 (2010): 830–839.
• Gogacz, Mieczysław. Szkice o kulturze. Kraków; Warszawa: Michalineum, 1985.
• Grzybowski, Jacek. „Czy relacja – najsłabszy rodzaj bytowości w metafizyce św. Tomasza – może stanowić fundament realnego bytu narodu?”. Rocznik Tomistyczny 2016, t. 5: 247–262.
• Hage, Ghassan. White Nation: Fantasies of White Supremacy in a Multicultural Society. Sydney: Pluto Press, 1998.
• Hankins, James. „Pietas”. First Things: A Monthly Journal of Religion and Public Life 2010, nr 10: 39–44.
• Hills, Alison. „Moral and Aesthetic Virtue”. Proceedings of the Aristotelian Society 118, nr 3 (2018): 255–274. DOI: 10.1093/arisoc/aoy015
• Janczarski, Zbigniew. „Metafizyka i kultura”. Studia Philosophiae Christianae 17, nr 1 (1981): 227–233.
• Jaroszyński, Piotr. „Kultura i cywilizacja. Od Cycerona do Konecznego”. Człowiek w Kulturze 1998, nr 10: 13–29.
• Kiereś, Henryk. Człowiek i cywilizacja. Lublin: Wydawnictwo Fundacja Servire Veritati. Instytut Edukacji Narodowej, 2007.
• Krąpiec, Mieczysław A. Człowiek i prawo naturalne. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1975.
• Krąpiec, Mieczysław A. Człowiek, kultura, uniwersytet. Lublin: Wydawnictwo KUL, 1998.
• Krąpiec, Mieczysław A. Ja – Człowiek. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1979.
• Krąpiec, Mieczysław A. „Ludzki wymiar kultury chrześcijańskiej – wspólnego dziedzictwa narodów Europy”. W: Żeby nie ustała wiara, red. Józef Homerski, 389–407. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1989.
• Krąpiec, Mieczysław A. „O kulturę prawdy”. Człowiek w Kulturze 1997, nr 9: 154–159.
• Lu, M. T. „How Is Patriotism a Virtue?”. Proceedings of the American Catholic Philosophical Association 2020, nr 94: 119–128.
• Lu, M. T. „Is Piety a Natural Virtue?”. Proceedings of the American Catholic Philosophical Association 2019, nr 93: 253–262. DOI: 10.5840/acpaproc2021426118
• MacArt, Theresa. „Pietas: A Case for Ethical Patriotism in Aquinas”. The Journal of Politics 84, nr 1 (2022): 541–553. DOI: 10.1086/714779
• Mazur, Piotr S. Prowidencja ludzka jako podstawa roztropnego formowania życia osobowego i społecznego człowieka. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2009.
• Melé, Domènec. „Early business ethics in Spain: The Salamanca School”. Journal of Business Ethics 22, nr 3 (1999): 175–189. DOI: 10.1023/A:1006270025831
• Mooney, Brian T., Damini Roy. „Politeness and Pietas as Annexed to the Virtue of Justice”. W: The Philosophy of (Im)politeness, red. Chaoqun Xie, 179–195. Berlin: Springer, 2021.
• Neves das, João César, Domènec Melé. „Managing Ethically Cultural Diversity: Learning from Thomas Aquinas”. Journal of Business Ethics 116, nr 4 (2013): 769–780. DOI: 10. 1007/sl0551-013-l 820-1
• Pinsent, Andrew. „Aquinas Infused Virtues”. W: The Routledge Companion to Virtues Ethics, red. Lorraine Besser-Jones, Michael Slote, 141–153. New York; London: Routledge, 2015.
• Roberts Tom. „Aesthetic virtues: traits and faculties”. Philosophical Studies 175, nr 2 (2017): 429–447.
• Rodziński, Adam. Osoba i kultura. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, 1985.
• Rodziński, Adam. Osoba, moralność, kultura. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1989.
• Scheler, Max. Resentyment a moralności. Tłum. Bogdan Baran. Warszawa: Fundacja Aletheia, 2008.
• Schlag, Martin. „Economic and Business Ethics in Select Italian Scholastics (ca. 1200–1450)”. W: Handbook of the Philosophical Foundations of Business Ethics, red. Christoph Lu-etge, 179–205. Berlin: Springer, 2013.
• Shweder, Richard A. „The Goose and the Gander: The Genital Wars”. Global Discourse: An Interdisciplinary Journal of Current Affairs and Applied Contemporary Thought 3, nr 2 (2013): 348–366.
• Tomasz z Akwinu. Suma Teologiczna, t. 18 i 20. Tłum. Feliks W. Bednarski. Londyn: Veritas, 1970 i 1972.
• Tomasz z Akwinu. O królowaniu – królowi Cypru. Tłum. Mateusz Matyszkowicz. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej; Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera, 2006.
• Wistuba, Halina. „Intelektualne podstawy tworów kultury według filozofii św. Tomasza z Akwinu”. Studia Philosophiae Christianae 7, nr 2 (1971): 243–275.
• Woroniecki, Jacek. Katolicka etyka wychowawcza, t. 3. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 2013.
• Woroniecki, Jacek. O narodzie i państwie. Tłum. Rafał Maliszewski. Lublin: Fundacja Servire Veritati Instytut Edukacji Narodowej, 2004.
• Wren, Daniel A. „Medieval or Modern? A Scholastic’s View of Business Ethics, circa 1430”. Journal of Business Ethics 2000, nr 28: 109–119. DOI: 10.1023/A:1006270724454

Identifiers

DOI

10.17951/kw.2022.34.209-233

Biblioteka Nauki

31231859