Refleksyjność w pracy dydaktycznej z uczniem z niepełnosprawnością wzroku – wybrane aspekty teoretyczne

• Authors: Kornelia Czerwińska
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W modelowej sylwetce pedagoga specjalnego opisywanej w tekstach pedeutologicznych na naczelnym miejscu – obok sprawności i umiejętności kształtowanych na bazie wiedzy ogólnoteoretycznej i metodycznej – znalazła się taka cecha, jak refleksyjność. Umiejętność przyjęcia krytycznej postawy wobec własnego myślenia i działania jest szczególnie istotna w pracy dydaktycznej z uczniami o odmiennym sposobie percepcji. Refleksyjność czyni nauczyciela bardziej otwartym i wrażliwym na swoiste dla tych uczniów metody poznawania rzeczywistości materialno-przyrodniczej i kulturowo-społecznej, tym samym przyczynia się do uniknięcia niewłaściwych praktyk wychowawczych i pedagogicznych. Efektywność działań tyflopedagoga nie jest determinowana wyłącznie przez umiejętność zastosowania wiedzy teoretycznej w praktyce, lecz przez zdolność do refleksji nad aktualnie realizowanymi i już zakończonymi czynnościami. Refleksja nauczyciela nad własnym działaniem odgrywa ważną rolę zarówno na etapie diagnozy specjalnych potrzeb edukacyjnych ucznia z niepełnosprawnością wzroku, jak i w trakcie planowania, realizacji i ewaluacji zajęć dydaktycznych. Nauczyciel musi stale gromadzić materiał obserwacyjny z różnych sytuacji szkolnych i dokonywać analizy dynamicznych interakcji zachodzących między projektowanym przez niego środowiskiem uczenia się a aktualnymi możliwościami i potrzebami danego ucznia z niepełnosprawnością wzroku. Tyflopedagog powinien być otwarty na częste zmiany zachodzące w analizowanym obszarze.

EN

In a model profile of a special education teacher described in pedeutological literature reflexive approach holds the leading position – beside skills and abilities based on theoretical and methodological knowledge.  The ability to be critical about one’s own thinking and performance is particularly important in teaching of students who represent different mode of perception. Reflexive approach makes the teacher more open and sensitive to specific styles of learning about the material, natural, cultural and social reality by that group of students.  Such approach contributes to avoiding inappropriate pedagogical practices. The effectiveness of the teacher of the visually impaired (TVI) is not determined solely by the ability to apply theoretical knowledge in practice but also by the ability to reflect on the currently implemented and the completed activities. Reflexive approach of the teacher to their his/her own performance is as important in the phase of diagnosing special educational needs of the student with visual impairment as in the phase of planning, implementing and evaluating didactic activities. The TVI has to collect observations from various school situations and analyse dynamic interactions between the learning environment he designs and the current abilities and needs of a specific  student with visual impairment.  The TVI should be open to frequent changes  occurring in the analysed area.

Keywords

PL

refleksyjność, nauczyciel, tyflopedagog, niepełnosprawność wzroku

EN

reflexive approach, teacher, teacher of the visually impaired, visual impairment

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Lubelski Rocznik Pedagogiczny
• Year: 2017
• Volume: 36
• Issue: 2

Dates

published

2017

online

2018-04-09

Contributors

author

Kornelia Czerwińska

References

• Bartuś E., 2014, Integralna działalność nauczyciela w pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W: J. Wyczesany (red.), Dydaktyka specjalna. Wybrane zagadnienia. Gdańsk, Harmonia Universalis.
• Chudy W., 2006, Refleksja. W: E. Różycka (red.), Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, t. 5. Warszawa, Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Czaja-Chudyba I., 2008, Przygotowanie nauczyciela do rozwijania myślenia krytycznego u dzieci. W: B. Muchacka, M. Szymański (red.), Nauczyciel w świecie. Kraków, Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Czaja-Chudyba I., 2013, Myślenie krytyczne w kontekstach edukacji wczesnoszkolnej – uwarunkowania nieobecności. Kraków, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Czerwińska K., 2015, Edukacja inkluzyjna uczniów z niepełnosprawnością wzroku. W: S. Sobczak L. Pytka, T. Zacharuk (red.), Edukacja inkluzyjna. Teoria – system – metoda, cz. 1, Siedlce, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach.
• Dłuska J., Karwowska M., Karasińska W., 2011, Świat w zasięgu ręki. Dobre praktyki w edukacji uczniów z dysfunkcją wzroku – projekt „Bliżej świata – od konkretu do abstrakcji”. Bydgoszcz, Specjalny Ośrodek Szklono-Wychowawczy dla Dzieci i Młodzieży Słabo Widzącej i Niewidomej.
• Frejman M., Frejman S. D., 2008, O rozwijaniu refleksyjnej postawy przyszłych nauczycieli. W: B. Muchacka, M. Szymański (red.), Nauczyciel w świecie współczesnym. Kraków, Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Gasik J., 2010, Pedagog specjalny w kształceniu uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W: J. Głodkowska (red.), Dydaktyka specjalna w przygotowaniu do kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Hejnicka-Bezwińska T., 2008, Pedagogika ogólna. Warszawa, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Jaworska-Biskup K., 2010, Dlaczego warto uczyć dzieci niewidome języków obcych? Język obcy jako kompensacyjne narzędzie w procesie poznawania świata i zdobywania wiedzy na temat pojęć. W: T. Żółkowska, B. Ostapiuk, M. Wlazło (red.), Wyzwania współczesnej pedagogiki specjalnej – praktyka edukacyjna i rewalidacyjna. Szczecin, Uniwersytet Szczeciński.
• Kojs W., 2012, Edukacja i pedagogika w społeczeństwie wiedzy – wybrane zagadnienia. „Chowanna”, 2(39), 21–37.
• Kosakowski Cz., 2003, Węzłowe problemy pedagogiki specjalnej. Toruń, Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
• Minczanowska A., Hruzd-Matuszczyk A., 2013, Kształtowanie kompetencji pedagogicznych przyszłych nauczycieli poprzez realizację praktyk zawodowych. W: E. Musiał, M. Bednarska (red.), Współczesna przestrzeń edukacyjna. Geneza, przemiany, nowe znaczenia, t. 2. Kraków, Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Musiał E., 2013, Wyznaczniki profesjonalizmu nauczycieli w przestrzeni edukacyjnej. W: E. Musiał, M. Bednarska (red.), Współczesna przestrzeń edukacyjna. Geneza, przemiany, nowe znaczenia, t. 2. Kraków, Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Niemierko B., 2007, Kształcenie szkolne. Podręcznik skutecznej dydaktyki. Warszawa, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Nowicka M., 2006, Kopiuj, a nie wymyślaj – rzecz o praktycznym przygotowaniu do zawodu nauczycielskiego. W: M. Suświłło (red.), Zaniedbane i zaniechane obszary edukacji w szkole. Olsztyn, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
• Paris S. G., Ayres L. R., 1997, Stawanie się refleksyjnym uczniem i nauczycielem. Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Perkowska-Klejman A., 2013, Refleksyjność w praktyce edukacyjnej. W: W. Żłobicki (red.), Współczesna przestrzeń edukacyjna. Geneza, przemiany, nowe znaczenia, t. 1. Kraków, Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Rynio A., 2009, Dojrzałość nauczycieli warunkiem twórczego rozwoju i przetrwania cywilizacji. W: B. Zawadzka (red.), Szkoła w perspektywie XXI wieku. Teraźniejszość – Przyszłość, cz. 3. Kielce, Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego.
• Sekułowicz M., 2005, Nauczyciele szkolnictwa specjalnego wobec zagrożenia wypaleniem zawodowym. Analiza przypadków. Wrocław, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
• Skrzetuska E., 2012, Dylematy koncepcji neonowoczesnej szkoły a niepełnosprawność ucznia. W: Z. Palak, D. Chimicz, A. Pawlak (red.), Wielość obszarów we współczesnej pedagogice specjalnej. Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Słaba D., 2014, Wokół zagadnień refleksyjności w rozwoju człowieka dorosłego. „Chowanna”, 2(43), 321–338.
• Śliwerski B., 2010, Myśleć jak pedagog. Sopot, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Walthes R., 2007, Tyflopedagogika. Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Walthes R., 2014, Einführung in die Pädagogik bei Blindheit und Sehbeeinträchtigung. München, Reinhardt Verlag.
• Więckowska E., 2011, Edukacja nie wystarczy – potrzeby rewalidacyjne dziecka niewidomego w wieku szkolnym. W: B. Antoszewska, Cz. Kosakowski (red.),Uwarunkowania i kierunki rozwoju pedagogiki specjalnej. Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Woronowicz W., 2006, Refleksyjny praktyk. W: E. Różycka (red.), Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, t. 5. Warszawa, Wydawnictwo Akademickie Żak.

Identifiers

DOI

10.17951/lrp.2017.36.2.59