A jeśli prawda nie istnieje…, czyli o roli wartości w historiografii (w obronie prawdy historycznej)

• Authors: Marek Woźniak
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule próbuję odpowiedzieć na pytania o rolę/funkcje wartości w pisarstwie historycznym, o ich miejsce w narracji oraz zastanawiam się, czy jest/lub jak jest możliwa historiografia wolna od prawdy (historycznej), będącej konsekwencją nie tyle procesu dochodzenia do niej, ale raczej opartej na zakładanej przez historyka wizji świata i człowieka/światooglądu, ideale nauki oraz preferowanej (wyznawanej) aksjologii. Zakładam zatem, odwołując się przede wszystkim do socjologii wiedzy i narzędzi oferowanych przez konstruktywistyczny model poznania, że stosunek do prawdy/wartości w badaniach historycznych realizuje się w trzech (przynajmniej) postawach, a mianowicie: konserwatywnej, liberalnej oraz pragmatycznej. Przesądy obecne w każdej z nich decydują o stosunku do prawdy/wartości oraz pełnionych przez nie funkcji w procesach poznawczych. Z przedstawionych obserwacji wynika bowiem, że prawda/prawdy/wartości okazują się w zasadzie retorycznymi argumentami wykorzystywanymi w sporach między konkurencyjnymi wizjami/wizerunkami przeszłości/świata. Ich funkcje sprowadza się do umacniania/kreowania autorytetu Historyka, a w konsekwencji do prowadzenia (właściwej) polityki historycznej.

EN

In the article, I try to answer questions about the role/functions of values in historical writing, about their place in the narrative, and I wonder whether historiography free from (historical) truth is at all possible. I assume, referring primarily to the sociology of knowledge and tools offered by the constructivist model of cognition, that the position regarding truth/value in historical research is realised in three (at least) attitudes, namely conservative, liberal and pragmatic. The superstitions present in each of them determine the attitude to truth/values and their functions in cognitive processes. The observations presented in the article show that the truth/truths/values turn out to be essentially rhetorical arguments used in disputes between competing visions/images of the past/the world. Their functions come down to strengthening/creating the authority of the Historian and, consequently, to conducting a (proper) historical policy.

Keywords

PL

prawda, wartości, historiografia, badanie historyczne, proces badawczy, ideał nauki historycznej

EN

truth, values, historiography, historical research, research process, the ideal/model of historical science

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Res Historica
• Year: 2018
• Issue: 46

Dates

published

2018

online

2019-04-25

Contributors

author

Marek Woźniak

References

• Pomorski J., Historiografia jako autorefleksja kultury poznającej, w: Świat historii, red. W. Wrzosek, Poznań 1998.
• Pomorski J., Historyk i metodologia, Lublin 1991.
• Pomorski J., Społeczna funkcja historii – analiza kontekstów znaczeniowych pojęcia, w: Społeczna funkcja historii a współczesność, red. Z. Mańkowski, J. Pomorski, Lublin 1985.
• Stobiecki R., Historia pod nadzorem: spory o nowy model historii w Polsce (II połowa lat czterdziestych – początek lat pięćdziesiątych), Łódź 1993.
• Valéry P., Regards sur le monde actuel, Paris 1931.
• Woźniak M., Od prawdy historycznej do sensu dziejów. Wartości a obraz przeszłości, w: Aksjologiczne aspekty dyskursu humanistycznego, Chełm 2012.
• Zamorski K., Dziwna rzeczywistość, Kraków 2008.

Identifiers

DOI

10.17951/rh.2018.46.351-363