Wiersz Jana Kazimierza Paszkiewicza "Polska kwitnie łaciną…" jako mistyfikacja literacka

• Authors: Iryna Bahdanovich
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The article offers a new interpretation of the famous Belarusian poem of the 17th century Польска квитнет лациною... (Poland prospers with Latin), the author of which is considered to be Jan Kazimir Pashkevich, and the date of writing is August 22, 1621. The poem is canonized in Belarusian literature as a sample of civil and patriotic lyrics and a hymn to the native Belarusian language, but the article questions the authenticity of the work as a monument of the literature of the 17th century; the circumstances that make the poem mysterious and anachronistic in the context of its era are also revealed. The author of the article suggests a hermeneutic reconstruction of an alternative history of the poem by Jan Kazimir Pashkevich Польска квитнет лациною...: namely, substantiates the hypothesis that the poem is a successful literary mystification created in the 40`s of the 19th century by Vilnius Governor-General and lover of antiquities and A. V. Semenov to reinforce the ideology of ‘panrusism’ and to legitimize, with the help of cultural projects, the domination of the Russian Empire on the occupied after the partitions of Polish-Lithuanian Commonwealth lands of historical Lithuania-Belarus. Semenov had the opportunity and reason to realize such an ideological project by getting acquainted with the ancient documents of the subordinate region, especially with the handwritten Slutsk manuscript of the First Lithuanian Statute of 1529, which was created in old Belarusian and which contained many documents unrelated to the main text, various records, as well as empty pages. The practical conditions for making copies and the necessary changes on the corresponding page of the manuscript were created by an easy-to-use lithography technology.

PL

W artykule została zaprezentowana nowa interpretacja słynnego białoruskiego siedemnasto­wie­cz­nego (datowanego na 22 sierpnia 1621 r.) wiersza Польска квитнет лациною... (Polska kwitnie łaciną...), za autora którego uważany jest Jan Kazimierz Paszkiewicz. W literaturze białoruskiej utwór uznawany jest za przykład tekstu o charakterze patriotycznym oraz jako hymn ku chwale rodzimego języka białoruskiego. Jak dowodzi przeprowadzona analiza, przynależność poematu do swojej epoki nie jest kwestią oczywistą, czego dowodzą dodatkowe, uwzględnione w artykule czynniki decydujące o tajemniczości i anachroniczności poematu. Autor proponuje hermeneutyczną rekonstrukcję alternatywnej historii powstania wiersza Jana Kazimierza Paszkiewicza Польска квитнет лациною…, opartą na hipotezie, że badany utwór stanowi pochodzącą z lat 40. XIX w. udaną mistyfikację literacką wileńskiego gubernatora generalnego i miłośnika antyków A.W. Siemionowa, zaplanowaną w celu utrwalenia na okupowanych po rozbiorach Rzeczypospolitej ziemiach historycznej Litwy i Białorusi ideologii panslawizmu i legitymizacji dominacji Imperium Rosyjskiego. Realizacja tego projektu była możliwa dzięki dostępności dokumentów archiwalnych a zwłaszcza znajomości napisanego w języku starobiałoruskim i zawierającego wiele niepowiązanych dokumentów. różnego rodzaju wpisów oraz pustych stron rękopisu spisu słuckiego pierwszego Wielkiego Statutu Litewskiego z 1529 r. Kopiowanie i dokonywanie zmian w manuskryptach umożliwiała dostępna wówczas technika litografii.

RU

У артыкуле прапанавана новая інтэрпрэтацыя вядомага беларускага верша ХVІІ ст. Польска квитнет лациною..., аўтарам якога лічыцца Ян Казімір Пашкевіч, а датай напісання 22 жніўня 1621 г. Верш кананізаваны ў беларускай літаратуры як узор грамадзянска-патрыятычнай лірыкі і гімн роднай беларускай мове, аднак у артыкуле ставіцца пад сумненне аўтэнтычнасць твора як помніка літаратуры ХVІІ ст., выяўляюцца акалічнасці, якія робяць верш загадкавым і анахранічным у кантэксце сваёй эпохі. Аўтарам артыкула прапануецца герменеўтычная рэканструкцыя альтэрнатыўнай гісторыі ўзнікнення верша Яна Казіміра Пашкевіча Польска квитнет лациною...: а менавіта абгрунтоўваецца гіпотэза, што верш з’яўляецца ўдалай літаратурнай містыфікацыяй, створанай ў 40-я гады ХІХ ст. віленскім генерал-губернатарам і аматарам старажытнасцей А.В. Сямёнавым з мэтай замацавання ідэалогіі „панрусізму” і легітымізацыі панавання Расійскай імперыі на захопленых пасля падзелаў Рэчы Паспалітай землях гістарычнай Літвы-Беларусі пры дапамозе культурніцкіх праектаў. Магчымасцю і нагодай для рэалізацыі такога ідэалагічнага праекту для Сямёнава стала знаёмства са старажытнымі дакументамі падпарадкаванага краю, асабліва з рукапісным Слуцкім спісам першага Літоўскага статута 1529 г., які быў створаны на старабеларускай мове і ў якім былі досыць шматлікія, не звязаныя з асноўным тэкстам дакумента, запісы рознага характару, а таксама пустыя старонкі. Практычныя ўмовы для выканання копій і ўнясення патрэбных зменаў на адпаведнай старонцы рукапісу стварала даступная ў прымяненні тэхналогія літаграфавання.

Keywords

EN

the poem Польска квитнет лациною... (Poland prospers with Latin); Jan Kazimir Pashkevich; Slutsk manuscript of the First Lithuanian Statute of 1529; a hermeneutic reconstruction; literary mystification; ideology of ‘panrusism’

PL

poemat Польска квитнет лациною… (Polska kwitnie łaciną...); Jan Kazimierz Paszkiewicz; spis Słucki I Wiekiego Statutu Litewskiego z 1529 r.; rekonstrukcja hermeneutyczna; mistyfikacja literacka; ideologia panslawizmu

RU

верш Польска квітнет лаціною...; Ян Казімір Пашкевіч; Слуцкі спіс Першага Літоўскага Статута 1529 года; герменеўтычная рэканструкцыя; літаратурная містыфікацыя; ідэалогія „панрусізму”

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Białorutenistyczne
• Year: 2020
• Volume: 14

Dates

published

2020

online

2020-12-15

Contributors

author

Iryna Bahdanovich

References

• List of sources
• LVIA – Lithuanian State Historical Archives in Vilnius: F. 380, ap. 80, d. 260; f. 378, ap. 840 d. 1477.
• Brazgunoǔ, Alesʹ (compiled). (2011). Slavânamoǔnaâ paèzìâ Vâlìkaga knâstva Lìtoǔskaga ХVІ–ХVІІІ stst. Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Бразгуноў, Алесь (уклад., прадм. і камент.). (2011). Славянамоўная паэзія Вялікага княства Літоўскага ХVІ–ХVІІІ стст.. Мінск: Беларуская навука].
• Čamâryckì, Vâčaslaǔ (ed.). (2003). Antalogìâ daǔnâj belaruskaj lìtaratury: ХІ–ХVІІІ stagoddzâ. (2003). Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Чамярыцкі, Вячаслаў (рэд.). (2003). Анталогія даўняй беларускай літаратуры: ХІ–ХVІІІ стагоддзя. (2003). Мінск: Беларуская навука].
• Čamâryckì, Vâčaslaǔ (ed.). Gìstoryì belaruskaj lìtaratury XI–XIX stagoddzâǔ. U 2-h tamah. (2006). Vol. 1. Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Чамярыцкі, Вячаслаў (рэд.). Гісторыя беларускай літаратуры ХІ–ХІХ стагоддзяў. У 2-х тамах. (2006). Т. 1. Мінск: Беларуская навука].
• Garèckì, M. (1992). Gìstoryâ belaruskae lìtaratury. Mìnsk: Mastackaâ lìtaratura. [Гарэцкі, М. (1992). Гісторыя беларускае літаратуры. Мінск: Мастацкая літаратура].
• Koršunaǔ Alâksandr. (compiled). (1959) Hrèstamatyâ pa staražytnaj belaruskaj lìtaratury. Vučèbny dapamožnìk dlâ fìlalagìčnyh fakulʹtètaǔ vyšèjšyh navučalʹnyh ustanoǔ. Mìnsk: DZâržaǔnae vučèbna-pedagagìčnae vydavectva Mìnìstèrstva asvety BSSR]. [Коршунаў Аляксандр. (compiled). (1959) Хрэстаматыя па старажытнай беларускай літаратуры. Вучэбны дапаможнік для філалагічных факультэтаў вышэйшых навучальных устаноў. Мінск: Дзяржаўнае вучэбна—педагагічнае выдавецтва Міністэрства асветы БССР].
• Mesâcoslov hozâjstvennyj na leto Hristovo 1842. = Kalendarz Gospodarski na rok Pański 1842. Vilʹno. [Месяцословъ хозяйственный на лето Христово 1842. = Kalendarz Gospodarski na rok Pański 1842. Вильно].
• Pirmasis Lietuvos Statutas… (1983). Pervyj Litovskij Statut: Paleografičeskij i tekstologičeskij analiz spiskov. Part 1. S. Lazutka і È.Gudavіčûs. Vilʹnûs: Mintis. [Pirmasis Lietuvos Statutas… (1983) = Первый Литовский Статут: Палеографический и текстологический анализ списков. Ч. 1. С. Лазутка і Э. Гудавічюс. Вильнюс: Минтис].
• Saverčanka, Ivan (ed.). (2007). Staražytnaâ belaruskaâ lìtaratura (ХІІ–ХVІІ stst.). Mìnsk: Knìgazbor. [Саверчанка, Іван (рэд.). (2007). Старажытная беларуская літаратура (ХІІ–ХVІІ стст.). Мінск: Кнігазбор].
• Sobranіe drevnih gramot i aktov gorodov Vilʹny, Kovna, Trok, pravoslavnyh monastyrej, cerkvej, i po raznym predmetam. (1943). Part. 1. Vilʹno. [Собраніе древнихъ грамотъ и актовъ городовъ Вильны, Ковна, Трокъ, православныхъ монастырей, церквей, и по разнымъ предметамъ. (1943). Ч. 1. Вильно].
• Vremennik imperatorskago Moskovskago obŝestva istorii i drevnostej rossіjskih. (1854). Book. 18. Moskva. [Временникъ императорскаго Московскаго общества истории и древностей россійскихъ. (1854). Кн. 18. Москва].
• References
• Barysenka, Vasìlʹ; Berkaǔ, Pavel; Pšyrkoǔ, Ûlìân; Čamâryckì, Vâčaslaǔ (eds.). (1968). Gìstoryâ belaruskaj dakastryčnìckaj lìtaratury. Vol. 1: Z staražytnyh časoǔ da kanca XVIII st. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Барысенка, Васіль; Беркаў, Павел; Пшыркоў, Юліян; Чамярыцкі, Вячаслаў (рэд.). (1968). Гісторыя беларускай дакастрычніцкай літаратуры, т. 1: З старажытных часоў да канца XVIII ст. Мінск: Навука і тэхніка].
• Daniłowicz, Іgnacy. (1823). Opisanie bibliograficzne dotąd znanych exemplarzy Statutu Litewskiego, rękopiśmiennych i edycyy drukowanych, tak w ruskim oryginalnym, jako też polskim i łacińskim języku. Dziennik Wileński,vol. I, pp. 377–398.
• Grynčyk, Mìkalaj. (1973). Šlâhì belaruskaga veršaskladannâ. Mìnsk: Vydavectva BDU. [Грынчык, Мікалай. (1973). Шляхі беларускага вершаскладання. Мінск: Выдавецтва БДУ].
• Kìsâlëǔ, Genadzʹ. (1982). Geroì ì muzy: Gìstoryka-lìtaraturnyâ narysy. Mìnsk: Mastackaâ lìtaratura. [Кісялёў, Генадзь. (1982). Героі і музы: Гісторыка-літаратурныя нарысы. Мінск: Мастацкая літаратура].
• Nekrašèvìč-Karotkaâ, Žanna. (2015). Šmatmoǔnaâ lìtaratura Belarusì ǔ kantèksce aktualʹnyh lìtaraturaznaǔčyh kancèpcyj: dapamožnìk. Mìnsk: BDU. [Некрашэвіч-Кароткая, Жанна. (2015). Шматмоўная літаратура Беларусі ў кантэксце актуальных літаратуразнаўчых канцэпцый: дапаможнік. Мінск: БДУ].

Identifiers

DOI

10.17951/sb.2020.14.171-201