Театральная версия романа Ольгерда Бахаревича Собаки Европы на сцене Белорусского свободного театра

• Authors: Alena Lepishava

Title variants

PL

Wersja teatralna powieści Аlhierda Bacharewicza „Рsy Europy” na scenie Białoruskiego Wolnego Teatru

EN

Theatrical Version of the Novel „Dogs of Europe” by Аlhierd Bacharevich on the Stage of the Belarusian Free Theatre

Abstracts

EN

The article focuses on the performance of the Belarusian Free Theatre based on the novel The Dogs of Europe by Аlhierd Bacharevich, which premiered in Minsk on 7.03.2019, and the next stage version was presented during the tour of the collective in London in March 2022. The production, arranged in the conditions of a politically motivated relocation of the troupe in Kiev, is considered in the article in the context of the latest stage practices with high performative-receptive potential, bringing them closer to the techniques of mass media, political protest actions. This determined the methodological basis of the research, which turned to the aesthetic aspects of the theory of communication, the phenomenon of ,,theatricalization” (the focus on visual action presentation) of all spheres of life, as well as to the immanent properties of drama, revealed taking into account the performative turn in modern drama and theatre, which have become adequate artistic statements about the complex relationships within the dyad ,,man ― society”. In the course of the study, it was found that the reception of the novel by Аlhierd Bacharevich was carried out on the stage of the Belarusian Free Theatre in line with the ideological and aesthetic attitudes of the collective, which since its foundation in 2005 has been approving the concept of the ,,barricade theatre”, typologically close to a number of theatrical and dramaturgical projects dedicated to the ,,pain points” of modernity: the demarcation of the world continuum according to political and ideological principles, the threat of a global military conflict and their latest local refractions: the suppression of peaceful protests in Belarus in 2020, the invasion of Russian troops on the territory of Ukraine in 2022.

BE

У цэнтры ўвагі артыкула – спектакль Беларускага свабоднага тэатра паводле рамана Альгерда Бахарэвіча Сабакі Эўропы, прэм’ера якога адбылася ў Мінску 7 III 2019, а наступная сцэнічная версія была прадстаўлена падчас гастроляў калектыву ў Лондане ў сакавіку 2022 года. Пастаноўка, зладжаная ва ўмовах палітычна матываванай рэлакацыі трупы ў Кіеве, разглядаецца ў артыкуле ў кантэксце найноўшых сцэнічных практык, якія адзначаны высокім перформатыўна-рэцэптыўным патэнцыялам, што набліжае іх да прыёмамі масмедыя, акцый палітычнага пратэсту. Гэта абумовіла метадалагічны базіс нашага даследавання, звернутага да эстэтычных аспектаў тэорыі камунікацыі, феномену ,,тэатралізацыі” (то бок скіраванасці да візуальнай экшн-прэзентацыі) усіх сфер жыцця, а таксама да іманентных уласцівасцях драмы, раскрытых з улікам перфарматыўнага павароту ў сучаснай драматургіі і тэатры, якія сталі адэкватнымі мастацкімі выказваннямі аб складаных узаемаадносінах у межах дыяды ,,чалавек – соцыум”. Падчас даследавання высветлілася, што рэцэпцыя рамана А. Бахарэвіча ажыццяўлялася на сцэне Беларускага свабоднага тэатра ў рэчышчы ідэйна-эстэтычных установак калектыву, які сцвярджае з моманту свайго заснавання ў 2005 годзе канцэпцыю ,,тэатра-барыкады”, тыпалагічна блізкую шэрагу тэатральных і драматургічных праектаў, прысвечаных ,,болевым кропкам” сучаснасці: размежаванню сусветнага кантынууму па палітычных і светапоглядных прынцыпах, пагрозе ваеннага канфлікту сусветнага маштабу і іх найноўшым лакальным прыкладам: падаўленню мірных акцый пратэсту ў Беларусі ў 2020 годзе, уводу расійскіх войскаў на тэрыторыю Украіны у 2022 годзе.

PL

Tematem artykułu jest spektakl Białoruskiego Wolnego Teatru na podstawie powieści Аlhierda Bacharewicza Рsy Europy, którego premiera odbyła się w Mińsku 7 III 2019 r., a następna inscenizacja została zaprezentowana podczas występόw gościnnych w Londynie w marcu 2022 roku. Ten projekt , przygotowany w warunkach motywowanej politycznie relokacji trupy w Kijowie, zamierzamy badać w artykule w kontekście najnowszych praktyk scenicznych o wysokim potencjale performatywnym i receptywnym, co przybliża je do technik medialnych, protestów politycznych. To zaś motywuje wybór metodologii naszych badań. Wykorzystujemy metody teorii komunikacji, badamy zjawisko ,,teatralizacji” życia, a także właściwości dramatu, które można badać w kontekście zwrotu performatywno-receptywnego we współczesnej dramaturgii i teatrze. Naszym zdaniem, wersja teatralna powieści Аlhierda Bacharewicza Рsy Europy na scenie Białoruskiego Wolnego Teatru odpowiada zasadom estetycznym i postawie politycznej teatru. Od momentu powstania w 2005 r. teatr pozycjonował się jako ,,teatr barykady”. Białoruski Wolny Teatr często zwracał się ku bolesnym tematom współczesności, takim jak podziały polityczne i światopoglądowe w społeczeństwie, zagrożenia wojną światową, stłumienie wolności i demokracji na Białorusi w 2020 r., czy inwazja wojsk rosyjskich na terytorium Ukrainy w 2022 roku.

Keywords

EN

Belarusian literature; experimental vector of dramaturgy; performative-receptive turn; theatricality”; theory of communication

PL

literatura białoruska; eksperymentalny wektor dramaturgii; zwrot performatywno-receptywny; teatralność”; teoria komunikacji

RU

беларуская літаратура; эксперыментальны вектар драматургіі; перфарматыўна-рэцэптыўны паварот; тэатральнасць”; тэорыя камунікацыі

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Białorutenistyczne
• Year: 2022
• Volume: 16
• Pages: 177-194

Dates

published

2022

Contributors

author

Alena Lepishava

References

• Ageeva, Natalʹâ; Roŝina, Olʹga. (2019). Monodrama. W: Sergej Lavlinskij, Lûdmila Mnih (red.). Èksperimentalʹnyj slovarʹ novejšej dramaturgii (s. 175–181). Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL. [Агеева, Наталья; Рощина, Ольга. (2019). Монодрама. В: Сергей Лавлинский, Людмила Мних (ред.). Экспериментальный словарь новейшей драматургии (с. 175–181). Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL].
• Bagdasarân, Ol'ga. (2006). Postvampilovskaâ dramaturgiâ: poètika atmosfery: dis. … kand. filol. nauk: 10.01.01. Ekaterinburg. [Багдасарян, Ольга. (2006). Поствампиловская драматургия: поэтика атмосферы: дис. … канд. филол. наук: 10.01.01. Екатеринбург].
• Baharevič, Olʹgerd. (2020). Sobaki Evropy. Moskva: Vremâ. [Бахаревич, Ольгерд. (2020). Собаки Европы. Москва: Время].
• Boldyreva, Tatʹâna. (2016). Politizaciâ hudožestvennogo soznaniâ v sovremennom teatralʹno-dramaturgičeskom prostranstve. W: Tat'âna Žurčeva (red.). Novejšaâ drama rubeža XX–XXI vv.: predvaritelʹnye itogi (s. 52–67). Samara: Izdatelʹstvo Samarskogo universiteta. [Болдырева, Татьяна. (2016). Политизация художественного сознания в современном театрально-драматургическом пространстве. В: Татьяна Журчева (ред.). Новейшая драма рубежа ХХ–ХХI вв.: предварительные итоги (с. 52–67). Самара: Издательство Самарского университета].
• ,,Bylі na maršah, sâdzelі ў adnoj turme, і gètuû gіstoryû ўžo ne sʹcercі…”. Svabodny tèatar ryhtue spèktaklʹ pra žnіvenʹ – 2020. [,,Былі на маршах, сядзелі ў адной турме, і гэтую гісторыю ўжо не сьцерці…”. Свабодны тэатар рыхтуе спэктакль пра жнівень – 2020]. Pobrano z: https://www.svaboda.org/a/31554956.html (dostęp: 01.02.2022).
• Debord, Guy. (1988). Commentaires Sur La Société du Spectacle. Éditions Gérard Lebovici. Gi Èrnest Debor. Kommentarii k obŝestvu spektaklâ. Perevod na russkij âzyk: A. Kitajcev. [Guy Debord. Commentaires Sur La Société du Spectacle. Éditions Gérard Lebovici. (1988). Ги Эрнест Дебор. Комментарии к обществу спектакля. Перевод на русский язык: А. Китайцев]. Pobrano z: https://gtmarket.ru/library/basis/3512/3522 (dostęp: 21.03.2009).
• Gačev, Georgij. (1968). Soderžatelʹnostʹ hudožestvennyh form. (Èpos. Lirika. Teatr). Moskva: Prosveŝenie. [Гачев, Георгий. (1968). Содержательность художественных форм. (Эпос. Лирика. Театр). Москва: Просвещение].
• Gončarova-Grabovskaâ, Svetlana (red). (2010). Hudožestvennaâ paradigma russkoâzyčnoj dramaturgii Belarusi na rubeže XX–XXI vv. W: Russkoâzyčnaâ literatura Belarusi konca XX – načala XXI vv. (s. 156–167). Minsk: RIVŠ. [Гончарова-Грабовская, Светлана (ред). (2010). Художественная парадигма русскоязычной драматургии Беларуси на рубеже ХХ–ХХI вв. В: Русскоязычная литература Беларуси конца ХХ – начала ХХI вв. (с. 156–167). Минск: РИВШ].
• Davydova, Evgeniâ. (2010). Receptivnaâ strategiâ v dramaturgii. Vestnik RGGU, 2(45)/10, s. 15–27. [Давыдова, Евгения. (2010). Рецептивная стратегия в драматургии. Вестник РГГУ, 2(45)/10, с. 15–27].
• Lavlinskij, Sergej; Pavlov, Andrej. (2016). O performativno-receptivnom potenciale sovremennoj dramaturgii. W: Tat'âna Žurčeva (red.). Novejšaâ drama rubeža XX–XXI vv.: predvaritelʹnye itogi (s. 103–126). Samara: Izdatelʹstvo Samarskogo universiteta. [Лавлинский, Сергей; Павлов,
• Андрей. (2016). О перформативно-рецептивном потенциале современной драматургии. В: Татьяна Журчева (ред.). Новейшая драма рубежа ХХ–ХХI веков: предварительные итоги (с. 103–126). Самара: Изд-во Самарского университета].
• Lepiševa, Elena. (2018). P'esy E. Popovoj v kontekste russkoj dramaturgii poslednej treti XX – načala XXI v. (geroj, konflikt, hronotop): dis.… kand. filol. nauk: 10.01.01; 10.01.02. Minsk. [Лепишева, Елена. (2018). Пьесы Е. Поповой в контексте русской драматургии последней трети ХХ – начала ХХI в. (герой, конфликт, хронотоп): дис. … канд. филол. наук: 10.01.01; 10.01.02. Минск].
• Lepіšava, Alena. (2019). Pakalenne ,,netutèjšyh”. Belaruskaâ èksperymentalʹnaâ dramaturgіâ kanca ХХ – pačatku ХХІ stagoddzâ. Dzeâsloў, 4(101), s. 227–237. [Лепішава, Алена. (2019). Пакаленне ,,нетутэйшых”. Беларуская эксперыментальная драматургія канца ХХ – пачатку ХХІ стагоддзя. Дзеяслоў, 4(101), с. 227–237].
• Lipoveckij, Mark. (2005). Teatr nasiliâ v obŝestve spektaklâ: filosofskie farsy Vladimira i Olega Presnâkovyh. NLO, 73, s. 244–278. [Липовецкий, Марк. (2005). Театр насилия в обществе спектакля: философские фарсы Владимира и Олега Пресняковых. НЛО, 73, с. 244–278].
• Lukašuk, Zmiter. (2019). «Sobaki Evropy» Svobodnogo teatra – kak èto budet i gde uvidet'? [Лукашук, Змитер. (2019). «Собаки Европы» Свободного театра – как это будет и где увидеть?]. Pobrano z: https://euroradio.fm/ru/sobaki-evropy-svobodnogo-teatra-kak-eto-budet-i-gde-uvidet-efir-v-1305 (dostęp: 05.07.2019).
• Malûtina, Natalʹâ. (2018). Performativnyj potencial kak metodologičeskaâ problema i kak komponent dramy. W: Natalia Maliutina, Agnieszka Lis-Czapiga (red.). Performatizaciâ sovremennoj russkoj dramy: slavânskij literaturnyj kontekst (s. 56–59). Rzeszόw : Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• [Малютина, Наталья. (2018). Перформативный потенциал как методологическая проблема и как компонент драмы. В: Natalia Maliutina, Agnieszka Lis-Czapiga (ред.). Перформатизация современной русской драмы: славянский литературный контекст (s. 56–59). Rzeszόw : Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego].
• Mâgkov, Aleksandr. (2019). Knižnoe staroobrâdčestvo: roman «Sobaki Evropy» Olʹgerda Bahareviča. [Мягков, Александр. (2019). Книжное старообрядчество: роман «Собаки Европы» Ольгерда Бахаревича]. Pobrano z: http://www. godliteratury.ru/projects/knizhnoe-staroobryadchestvo-sobaki-ev (dostęp: 26.09.2019).
• Pavi, Patris. (1991). Slovarʹ teatra. Moskva: Progress. [Пави, Патрис. (1991). Словарь театра. Москва: Прогресс].
• Puškin, Aleksandr. (1959–1962). O narodnoj drame i narodnoj drame «Marfa Posadnica» M.P. Pogodina. W: Aleksandr Puškin. Sobranie sočinenij v 10 tomah. T. 6: Kritika i publicistika (s. 369–366). Moskva: GIHL. [Пушкин, Александр. (1959–1962). О народной драме и народной драме «Марфа Посадница» М.П. Погодина. В: Александр Пушкин. Собрание сочинений в 10 томах. Т. 6: Критика и публицистика (с. 369–366). Москва: ГИХЛ].
• Rymarʹ, Nikolaj. (2013). Tvorčeskij potencial mimesisa i nemimetičeskih form v iskusstve. W: Tat'âna Žurčeva (red.). Mimetičeskoe / antimimetičeskoe (s. 5–22). Samara: Insioma-press. [Рымарь, Николай. (2013). Творческий потенциал мимесиса и немиметических форм в искусстве. В: Татьяна Журчева (ред.). Миметическое / антимиметическое (с. 5–22). Самара: Инсиома-пресс].
• Semʹân, Tatʹâna. (2012). Performativnyj harakter teksta sovremennoj otečestvennoj dramaturgii. Uralʹskij filologičeskij vestnik, Russkaâ literatura XX–XXI vekov: napravleniâ i tečeniâ, 1, s. 167–177. [Семьян, Татьяна. (2012) Перформативный характер текста современной отечественной драматургии. Уральский филологический вестник, Русская литература ХХ–ХХI веков: направления и течения, 1, с. 167–177].
• Skoropanova, Irina (red.). (2007). ,,Minskaâ škola” na rubeže XX–XXI vv.: hrestomatiâ dlâ studentov-filologov. Minsk: BGPU–ISZ. [Скоропанова,
• Ирина (ред.). (2007). ,,Минская школа” на рубеже ХХ–ХХI вв.: хрестоматия для студентов-филологов. Минск: БГПУ–ИСЗ].
• Slom ierarhij: blogery obživaût real. Literaturnye itogi 2019 goda. (2020). Družba narodov, 1, s. 252–265. [Слом иерархий: блогеры обживают реал. Литературные итоги 2019 года. (2020). Дружба народов, 1, с. 252–265].
• Tamarčenko, Natan; Tûpa, Valerij; Brojdman, Samvon (red.). (2004). Prostranstvo-vremâ dramatičeskogo sobytiâ i poziciâ zritelâ. W: Teoriâ literatury v 2 č. T. 1 (s. 307–308). Moskva: Akademiâ. [Тамарченко, Натан;
• Тюпа, Валерий; Бройдман, Самвон. (2004). Пространство-время драматического события и позиция зрителя. В: Теория литературы в 2 ч. Т. 1 (с. 307–308). Москва: Академия].
• Tûpa, Valerij. (2011). Drama kak tip vyskazyvaniâ. W: Sergej Lavlinskij, Andrej Pavlov. Poètika russkoj dramaturgii (s. 11–22). Kemerovo: Izdatelʹstvo KemGU. [Тюпа, Валерий. (2011). Драма как тип высказывания. В: Сергей Лавлинский, Андрей Павлов. Поэтика русской драматургии (s. 11–22). Кемерово: Издательство КемГУ].
• Zamanskaâ, Valentina. (2002). Èkzistencialʹnaâ tradiciâ v russkoj literature XX v.: dialog na granicah stoletij. Moskva: Flinta: Nauka. [Заманская, Валентина. (2002). Экзистенциальная традиция в русской литературе ХХ в.: диалог на границах столетий. Москва: Флинта: Наука].
• Zapiski z wojny: Andrij Bondarenko, Witalij Czeński, Olena Gapieva, Maksim Kuroczkin, Olena Sawczenko, Natalia Worożbit, Czat Teatru Dramaturgów. (2022). Teatr, 4 (1250). [Zapiski z wojny: Andrij Bondarenko, Witalij Czeński, Olena Gapieva, Maksim Kuroczkin, Olena Sawczenko, Natalia Worożbit, Czat Teatru Dramaturgów. (2022). Teatr, 4 (1250)].
• Žbankov, Maksim; Klinov, Artur; Sarna, Aleksandr; Halezin, Nikolaj. (2008). Reanimaciâ kontrkulʹtury: belorusskij variant. [Жбанков, Максим; Клинов, Артур; Сарна, Александр; Халезин, Николай. (2008). Реанимация контркультуры: белорусский вариант]. Pobrano z: https://www.svaboda.org/a/31554956.html (dostęp: 10.09.2014).

Identifiers

DOI

10.17951/sb.2022.16.177-194

Biblioteka Nauki

32222673