Тыпалагічныя прыкметы беларускай і польскай літаратурных моў: спецыфіка канцэптуалізацыі

• Authors: Viktoria Liashuk

Title variants

PL

Cechy typologiczne białoruskiego i polskiego języków literackich: specyfika konceptualizacji

EN

Typological Features of Belarusian and Polish Literary Languages: The Specifics of Conceptualization

Abstracts

EN

The typological parameters to analyse the phenomenon of the national literary language on the basis of its terminological and theoretical presentation in the Belarusian and Polish scientific and educational paradigm are used in the article. Theoretical, educational methodological and lexicographic sources reflecting common and distinctive features in the conceptualization of the national literary language of Belarusians and Poles are used as analytical material. A terminological and classificatory asymmetry is traced in the interpretation of the national literary Slavic language within the boundaries of national linguistic and Slavic studies. The conceptualization of the Belarusian and Polish literary languages is indirectly related to their typological parameters and can be used as a typological model.

BE

У артыкуле па тыпалагічных параметрах аналізуецца феномен нацыянальнай літаратурнай мовы на аснове яго тэрміналагічнага і тэарэтычнага прэзентавання ў беларускай і польскай навукова-адукацыйнай парадыгме. Аналітычным матэрыялам паслужылі тэарэтычныя, навучальна-метадычныя і лексікаграфічныя крыніцы, якія адлюстроўваюць агульныя і адрозныя асаблівасці ў канцэптуалізацыі нацыянальнай літаратурнай мовы беларусаў і палякаў. Прасочваюцца тэрміналагічная і класіфікацыйная асіметрыя ў інтэрпрэтацыі нацыянальнай славянскай літаратурнай мовы ў межах прыватнай лінгвістыкі і славістыкі. Канцэптуалізацыя беларускай і польскай літаратурных моў ускосным чынам звязана з іх тыпалагічнымі параметрамі і можа быць выкарыстана ў якасці тыпалагічнай мадэлі. 

PL

Artykuł wykorzystując parametry typologiczne analizuje fenomen narodowego języka literackiego na podstawie jego terminologicznej i teoretycznej prezentacji w białoruskim i polskim paradygmacie naukowo-edukacyjnym. Jako materiał analityczny wykorzystano źródła teoretyczne, dydaktyczne i leksykograficzne, odzwierciedlające wspólne, charakterystyczne cechy w konceptualizacji narodowego języka literackiego Białorusinów i Polaków. Występuje asymetria terminologiczna i klasyfikacyjna w interpretacji słowiańskiego języka literackiego w ramach językoznawstwa narodowego i slawistyki. Konceptualizacja białoruskiego i polskiego języka literackiego jest pośrednio związana z ich parametrami typologicznymi i może być wykorzystana jako model typologiczny.

Keywords

EN

the theory of literary language; linguistic Slavic studies; typological parameters; stylistic system of the national language; functional style system

PL

teoria języka literackiego; slawistyka językowa; parametry typologiczne; system stylistyczny języka narodowego; system stylów funkcjonalnych

BE

тэорыя літаратурнай мовы; лінгвістычная славістыка; тыпалагічныя параметры; стылістычная сістэма нацыянальнай мовы; сістэма функцыянальных стылей

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Białorutenistyczne
• Year: 2022
• Volume: 16
• Pages: 261-276

Dates

published

2022

Contributors

author

Viktoria Liashuk

• Uniwersytet Mateja Bela w Bańskiej Bystrzycy

References

• Anìčènka, Uladzìmìr. (1999). Vopyt lìtaraturna-dyâlektnaga sloǔnìka belaruskaj movy. Gomelʹ: GDU ìmâ F. Skaryny. [Анічэнка, Уладзімір. (1999). Вопыт літаратурна-дыялектнага слоўніка беларускай мовы. Гомель: ГДУ імя Ф. Скарыны].
• Bandarènka,Tamara (1994). Lìtaraturnaâ mova. U: Arnolʹd Mìhnevìč (rèd.). Belaruskaâ mova: Èncyklapedyâ (s. 312–314). Mìnsk: Belruskaâ èncyklapedyâ. [Бандарэнка, Тамара (1994). Літаратурная мова. У: Арнольд Міхневіч (рэд.). Беларуская мова: Энцыклапедыя (с. 312–314). Мінск: Белруская энцыклапедыя].
• Bugajski, Marian. (2007). Język w komunikowaniu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Cyhun, Genadzʹ (1994). Belaruskaâ mova sârod ìnšyh slavânskìh moǔ. U: Arnolʹd Mìhnevìč (rèd.). Belaruskaâ mova: Èncyklapedyâ (s. 84–86). Mìnsk: Belruskaâ èncyklapedyâ. [Цыхун, Генадзь (1994). Беларуская мова сярод іншых славянскіх моў. У: Арнольд Міхневіч (рэд.). Беларуская мова: Энцыклапедыя (с. 84–86). Мінск: Белруская энцыклапедыя].
• Cyhun, Genadzʹ. (2012). Vybranyâ pracy. Mìnsk: RÌVŠ. [Цыхун, Генадзь. (2012). Выбраныя працы. Мінск: РІВШ].
• Getka, Joanna Aleksandra. (2020). A Discontinuation or a Preservation of the (Old) Belarusian Writing Tradition in the 18th Century? Contributions to the Discussion on the Development of the Literary Belarusian Language as Applied to Publications of the Basilian Printing Oices in Supraśl and Vilnius. Studia Białorutenistyczne, 14, s. 279–295.
• Gruco, Aleksej. (2009). Nekotorye zamečaniâ ob osobennostâh vzaimodejstviâ âzykov i istorii ètničeskoj Belarusі. U: Mìkalaj Antropaǔ (red.). Belaruskaâ mova ǔ kulʹturnaj prastory Slavìì. Mat. mìžnar. navuk. kanf. (Mìnsk, 24–25 lìstapada 2009 g.) (s. 98–106). Mìnsk: Prava ì èkanomìka. [Груцо, Алексей. (2009). Некоторые замечания об особенностях взаимодействия языков и истории этнической Беларуси. У: Мікалай Антропаў (ред.). Беларуская мова ў культурнай прасторы Славіі. Мат. Міжнар. навук. канф. (Мінск, 24–25 лістапада 2009 г.) (с. 98–106). Мінск: Права і эканоміка].
• Kazloǔskaâ-Doda, Âdvìga. (2013). Bìblìjnaâ frazealogìâ belaruskaj ì polʹskaj moǔ: agulʹnae ì roznae. [Казлоўская-Дода, Ядвіга. (2013). Біблійная фразеалогія беларускай і польскай моў: агульнае і рознае]. Studia Białorutenistyczne, 7, s. 245–258.
• Klemensiewich, Zenon (1981). Historia języka polskiego. Warszawa: PWN.
• Klìmaǔ, Ìgar. (2012).Da asènsavannâ narmatyǔnaga plûralìzmu ǔ belaruskaj lìtaraturnaj move. U: Mìhaìl Prygodzìč (rèd). Belaruskaâ arfagrafìâ: zdabytkì ì perspektyvy: matèryâly rèspublìkanskaj navuk.-prakt. kanf., prysvečanaj 90-goddzû BDU, Mìnsk 20–21 kastryčnìka 2011 g. (s. 18–27). Mìnsk: BDU. [Клімаў, Ігар. (2012). Да асэнсавання нарматыўнага плюралізму ў беларускай літаратурнай мове. У: Міхаіл Прыгодзіч (рэд). Беларуская арфаграфія: здабыткі і перспектывы: матэрыялы рэспубліканскай навук.-практ. канф., прысвечанай 90-годдзю БДУ, Мінск 20–21 кастрычніка 2011 г. (с. 18–27). Мінск: БДУ].
• Klìmaǔ, Ìgar. (1999). Dvuhstandartnascʹ belaruskaj lìtaraturnaj movy. U: Lìdzìâ Sâmeška (rèd.). Mova – Lìtaratura – Kulʹtura: matèryâly mìžnar. navuk. kanf., Mìnsk, 22–23 verasnâ 1998 g. u 2 č., č. 1 (s. 134–137). Mìnsk: BDU. [Клімаў, Ігар. (1999). Двухстандартнасць беларускай літаратурнай мовы. У: Лідзія Сямешка (рэд.). Мова – Літаратура – Культура: матэрыялы міжнар. навук. канф., Мінск, 22–23 верасня 1998 г. у 2 ч., ч. 1 (с. 134–137). Мінск: БДУ].
• Liashuk, Viktoryja. (2007). Mova slavânskaga falʹkloru ǔ typalagìčnyh dasledavannâh. [Ляшук, Вікторыя: Мова славянскага фальклору ў тыпалагічных даследаваннях]. W: Júlia Dudášová (ed.). Slovensko-slovanské jazykové, literárne a kultúrne vzťahy: Zborník príspevkov z medzinárodnej vedeckej konferencie 4.–7. októbra 2006 (s. 35–49). Prešov: FF PU.
• Liashuk, Viktória. (2012). Belorusskij i slovackij âzyki v tipologii slavânskih literaturnyh âzykov. [Ляшук, Виктория. Белорусский и словацкий языки в типологии славянских литературных языков]. X Linguae European Scientific Language Journal, 2012, 5(4), s. 29–44.
• Liashuk, Viktória. (2017). Teoriâ slavânskih literaturnyh âzykov v diahronii i sinhronii. [Ляшук, Виктория. Теория славянских литературных языков в диахронии и синхронии.]. Banská Bystrica: Belianum.
• Liashuk, Viktória (2019а). Folʹklornoe kojne v konceptualizacii slavânskih literaturnyh âzykov. Minsk: Belaruskaâ navuka. [Ляшук, Виктория. Фольклорное койне в концептуализации славянских литературных языков. Минск: Беларуская навука].
• Liashuk, Viktória. (2019b). Slavânskie literaturnye âzyki v sovremennoj naučnoj paradigme. [Славянские литературные языки в современной научной парадигме]. W: Viktória Liashuk (red.). Spisovné jazyky západných a východných Slovanov v synchrónii a diachrónii: otázky teórie: zborník vedeckých príspevkov (c. 16–28). Banská Bystrica: Belianum.
• Lukašanec, Alâksandr. (2009). Belaruskaâ mova: asablìvascì sučasnaga stanu ì funkcyânavannâ. Rodnae slova, 2, s. 11–14. [Лукашанец, Аляксандр. (2009). Беларуская мова: асаблівасці сучаснага стану і функцыянавання. Роднае слова, 2, с. 11–14].
• Lukašanec, Alâksandr. (2014). Belaruskaâ mova ǔ ХХІ stagoddzì: razvìccë sìstèmy ì prablemy funkcyânavannâ. Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Лукашанец, Аляксандр. (2014). Беларуская мова ў ХХI стагоддзі: развіццё сістэмы і праблемы функцыянавання. Мінск: Беларуская навука].
• Ľašuková [Ляшук], Viktoria. (2009). Folklórny vektor v kodifikácii bieloruského a slovenského jazyka. Prešov: FF PU.
• Milewski, Tadeusz. (2009). Językoznawstwo. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Pisarek, Walery. (1978a). Język literacki. W: Stanisław Urbańczyk (red.). Encyklopedia wiedzy o języku polskim (s. 137–138). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Wydawnictwo Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Pisarek, Walery. (1978b). Język ogólny. W: Stanisław Urbańczyk (red.). Encyklopedia wiedzy o języku polskim (s. 138). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Wydawnictwo Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Plotnìkaǔ, Branìslaǔ. (1994). Agulʹnae movaznaǔstva. Mìnsk: Unìversìtèckae. [Плотнікаў, Браніслаў. (1994). Агульнае мовазнаўства. Мінск: Універсітэцкае].
• Slivková, Ivana. (2021). Spisovný jazyk ako aspekt kultúrnej identity: (slovensko-bieloruský kontext na základe prác S. Cambela a J. F. Karského). Prešov: Filozofická fakulta.
• Šakun, Leǔ. (2001). Karanì rodnaj movy. Mìnsk: [b.v.]. [Шакун, Леў. (2001). Карані роднай мовы. Мінск: [б.в.].
• Urbańczyk, Stanisław. (1978). Język polski. W: Stanisław Urbańczyk (red.). Encyklopedia wiedzy o języku polskim (s. 138–140). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Wydawnictwo Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Wilkoń, Aleksander. (2000). Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Zaprudskì, Sârgej. (2015).Moǔnae rèdagavanne ǔ Belarusì ǔ 1920-â gg. âk sacyâlʹnaâ praktyka ì lìngvìstyčnaâ rèfleksìâ. Vesnìk BDU. Ser. 4, 3, s. 29–35. [Запрудскі, Сяргей. (2015). Моўнае рэдагаванне ў Беларусі ў 1920-я гг. як сацыяльная практыка і лінгвістычная рэфлексія. Веснік БДУ. Сер. 4, 3, с. 29–35].
• Zaprudskì, Sârgej ì ìnš.(2000). Stratègìâ razvìccâ belaruskaj movy ǔ XXI stagoddzì. [Запрудскі, Сяргей і інш. (2000). Стратэгія развіцця беларускай мовы ў XXI стагоддзі]. Pobrano z: https://knihi.com/Siarhiej_Zaprudsi/Stratehija_razviccia_bielaruskaj_movy_u_XXI_stahoddzi_Prajekt.html (dostęp: 01.05.2022).
• Zdunkiewicz-Jedynak, Dorota. (2010). Wykłady ze stylistyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• SSLT – Alois Jedlička (red.). (1977). Slovník slovanské lingvistické terminologie. Zv. 1. Praha: Academia.

Identifiers

DOI

10.17951/sb.2022.16.261-276

Biblioteka Nauki

32222666