Локалізація військ Речі Посполитої на полі Хотинської битви 1621 року

• Authors: Mykola Il'kiv

Title variants

PL

Lokalizacja wojsk Rzeczypospolitej Obojga Narodów na polu bitwy pod Chocimiem w 1621 r.

Abstracts

EN

The Battle of Khotyn in 1621 became an important event in the history of Europe. The study of the battlefield is an integral component for understanding its content and course, in particular, the localization of the troops of the opposing sides in the area. During the 19th and early 21st centuries researchers proposed about a dozen options for reconstruction of the battlefield, including placement of troops of the Polish-Lithuanian Commonwealth. Most of the reconstructions are schematic, which makes it impossible to make a clear reference to the environment and to fully reveal the course of the confrontation. By studying written, iconographic, archaeological sources, comparing topography and toponymy data, a new version of the reconstruction of the key part of the battlefield, occupied for the purpose of defense by Polish-Lithuanian troops and Zaporizhzhya Cossacks, is proposed. The location of the troops is plotted on a detailed topographical basis. The positions of the troops of the Polish-Lithuanian Commonwealth are located on an area of about 4.5 km2 within the boundaries of the modern Khotyn and on its southern outskirts. They consisted of the following parts: a camp of Polish-Lithuanian troops, separate advanced fortifications (a stone castle, a crossing bridge over the Dniester and a near bridge fortification, a brick church, the chances of Weyher, Lubomirski, Zyczewski, Denhoff and Lermont, the camp of lisowczyki), the military camp of Zaporozhian Host and the sections of the front occupied by the Cossacks. The informativeness of the sources is naturally more regarding the Polish-Lithuanian positions compared to the Cossack ones. The archaeological research should be a new step in the study of the field of the Khotyn Battle of 1621.

PL

Bitwa pod Chocimiem w 1621 r. stała się ważnym wydarzeniem w historii Europy. Integralnym elementem pozwalającym na zrozumienie jego treści i przebiegu jest badanie pola walki, w szczególności rozmieszczenie oddziałów walczących stron na tym terenie. W XIX i na początku XXI wieku badacze zaproponowali kilkanaście opcji rekonstrukcji pola bitwy, w tym rozmieszczenie wojsk Rzeczypospolitej. Większość rekonstrukcji ma charakter schematyczny, co uniemożliwia jednoznaczne odniesienie się do otoczenia i pełne ukazanie przebiegu konfrontacji. Studiując źródła pisane, ikonograficzne, archeologiczne, porównując dane topograficzne i toponimiczne, proponuje się nową wersję rekonstrukcji kluczowej części pola bitwy, zajętej do obrony przez wojska polsko-litewskie i kozaków zaporoskich. Położenie wojsk jest wykreślone na podstawie szczegółowej topografii. Stanowiska wojsk Rzeczypospolitej znajdują się na obszarze około 4,5 km2 w granicach współczesnego miasta Chocim i na jego południowych obrzeżach. Składały się z następujących części: obozu wojsk polsko-litewskich, oddzielnych fortyfikacji wysuniętych (zamek murowany, most przeprawowy na Dniestrze i fortyfikacja przed mostem, cerkiew murowana, szance Weyhera, Lubomirskiego, Zyczewskiego, Denhoffa i Lermonta, obóz lisowczyków), obóz Wojska Zaporoskie oraz odcinki frontu zajęte przez kozaków. Informacyjność źródeł jest oczywiście większa w stosunku do stanowisk polsko-litewskich w porównaniu z kozackimi. Nowym krokiem w badaniach pola bitwy chocińskiej z 1621 r. powinny być przede wszystkim badania archeologiczne.

UK

Хотинська битва 1621 р. стала вагомою подією в історії Європи. Невід’ємною складовою для розуміння її змісту та перебігу є дослідження поля битви, зокрема локалізації на місцевості військ ворогуючих сторін. Впродовж ХІХ – початку ХХІ ст. дослідниками запропоновано близько десятка варіантів реконструкцій поля битви, в т.ч. розміщення військ Речі Посполитої. Більшість із реконструкцій – схематичні, що не дає змоги зробити чітку прив’язку до навколишнього середовища й у повній мірі розкрити хід протистояння. Шляхом опрацювання писемних, іконографічних, археологічних джерел, співставлення даних топографії і топонімії запропоновано новий варіант реконструкції ключової ділянки поля битви, зайнятої з метою оборони польсько-литовськими військами та запорозькими козаками. Розташування військ нанесено на детальну топографічну основу. Позиції військ Речі Посполитої локалізовано на площі близько 4,5 км2 у межах сучасного м. Хотин і на його південних околицях. Вони складалися з таких частин: табір польсько-литовських військ, окремі передові укріплення (кам’яний замок, міст-переправа через р. Дністер і примостове укріплення, мурована церква, шанці Вейгера, Любомирського, Жичевського, Денгоффа та Лермунта, табір лісовчиків), табір Війська Запорозького і зайняті козаками ділянки фронту. Інформативність джерел закономірно більша стосовно польсько-литовських позицій у порівнянні з козацькими. Новим кроком у вивченні поля Хотинської битви 1621 р. мають стати в першу чергу археологічні дослідження.

Keywords

EN

Khotyn; the battlefield of 1621; camp; Polish-Lithuanian Commonwealth; Zaporozhian Cossacks; Ottoman Empire

PL

Chocim; pole bitwy 1621; obóz; Rzeczpospolita Obojga Narodów; Kozacy Zaporoscy; Imperium Osmańskie

UK

Хотин; поле битви 1621 р.; табір; Річ Посполита; запорозькі козаки; Османська імперія

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Wschód Europy. Studia humanistyczno-społeczne
• Year: 2022
• Volume: 8
• Issue: 1
• Pages: 97-132

Dates

published

2022

Contributors

author

Mykola Il'kiv

• Чернівецький національний університет ім. Юрія Федьковича

References

• Sources
• Dupont F., Pamiętniki do historyi życia i czynów Jana III Sobieskiego Króla Polskiego, Nakladem Swidzinskich, Warszawa 1885, t. VIII.
• Jakoba Sobieskiego Dziennik wyprawy chocimskiej, [in:] Pamiętniki o wyprawie chocimskiej r. 1621, zebr. Z. Pauli, Nakladem i drukiem J. Czecha, Kraków, 1853.
• Jana hrabi z Ostroroga Dziennik wyprawy chocimskiej, [in:] Pamiętniki o wyprawie chocimskiej r. 1621, zebr. Z. Pauli, Nakladem i drukiem J. Czecha, Kraków, 1853.
• Letopisi Hotinskago pohoda. Letopis Ioahima Erlyicha, „Voenno-istoricheskiy vestnik” 1910, nr 1-2.
• Letopisi Hotinskago pohoda. Opisanie Hotinskago pohoda po Narushevichu, „Voenno-istoricheskiy vestnik” 1910, nr 3-4.
• Naima M., Hiuseinovi horody u vytiahu istorii iz zakhodu ta skhodu. (Povidomlennia pro Ukrainu), per. O. Halenko, O. Kulchynskyi, Vyd-vo Zhupanskoho, Kyiv 2016.
• Prokopa Zbigniewskiego Dziennik wyprawy chocimskiej, [in:] Pamiętniki o wyprawie chocimskiej r. 1621, zebr. Z. Pauli, Nakladem i drukiem J. Czecha, Kraków, 1853.
• Stanislawa Lubomirskiego Dziennik wyprawy chocimskiej, [in:] Pamiętniki o wyprawie chocimskiej r. 1621, zebr. Z. Pauli, Nakladem i drukiem J. Czecha, Kraków, 1853.
• Works
• Buinovska Ye., Pozniakov D., Ikonohrafichni dzherela z istorii Khotynskoi fortetsi: hraviury, karty, plany, FOP Buinytskyi O. A., Kamianets-Podilskyi 2018.
• Chuchko M., Pravoslavni kultovi sporudy Khotyna v XV-XVIII st., [in:] 390-richchia Khotynskoi bytvy 1621 roku, red. O. Dobrzhanskyi, Chernivetskyi natsionalnyi universytet, Chernivtsi 2011.
• Fedoruk A., Khotynska bytva 1621 roku, Zoloti lytavry, Chernivtsi 2010.
• Fedoruk A., „Ostannii pokhid sloniv u Yevropu”: osmanska elefanteriia pid Khotynom v 1621 r., [in:] Khotyn-1621: 400 rokiv pamiati, red. V. Smolii, Instytut istorii Ukrainy NAN Ukrainy, Kyiv 2021.
• Ilkiv M., Darabany, urochyshche Zamchyshche – arkheolohichna pamiatka ta vazhlyvyi turetskyi voiennyi obiekt u Khotynskii kampanii 1621 roku, [in:] 390-richchia Khotynskoi bytvy 1621 roku, red. O. Dobrzhanskyi, Chernivetskyi natsionalnyi universytet, Chernivtsi 2011.
• Ilkiv M., Pyvovarov S., Mykhailyna L., Kalinichenko V., Doslidzhennia Khotynskoi fortetsi, [in:] Arkheolohichni doslidzhennia v Ukraini 2015, red. Yu. Boltryk, Starodavnii Svit, Kyiv 2016.
• Ilkiv M., Portatyvnyi soniachnyi hodynnyk iz Khotynskoi fortetsi: atrybutsiia, osoblyvosti vykorystannia, prostorovo-chasovyi kontekst, Tekhnodruk, Chernivtsi 2019.
• Ilkiv M., Teatr boiovykh dii Khotynskoi viiny 1621 r. v Pruto-Dnistrovskomu mezhyrichchi, [in:] ХІІІ Bukovynska mizhnarodna istoryko-kraieznavcha konferentsiia, prysviachena 400-richchiu Khotynskoi viiny, red. O. Dobrzhanskyi, Chernivetskyi natsionalnyi universytet, Chernivtsi, 2021.
• Ilkiv M., Pruto-Dnistrovskyi teatr boiovykh dii Khotynskoi viiny 1621 r., [in:] Khotyn-1621: 400 rokiv pamiati, red. V. Smolii, Instytut istorii Ukrainy NAN Ukrainy, Kyiv 2021.
• Kovalets T., „Duma khotynska” – maloznane dzherelo do istorii velykoi bytvy 1621 r., [in:] Khotynshchyna u skhidnoievropeiskii istorii (do 340 richnytsi Khotynskoi bytvy 1673 r.), red. O. Dobrzhanskyi, DIAZ „Khotynska fortetsia”, Khotyn 2013.
• Kovalets T., „To wojsko rozłożone tarczą obozowi...” Viisko Zaporozke u Khotynskii bytvi 1621 r. za diariushem Yana Rudominy-Dusiatskoho, [in:] Khotyn-1621: 400 rokiv pamiati, red. V. Smolii, Instytut istorii Ukrainy NAN Ukrainy, Kyiv 2021.
• Kuchera M., „Traianovi” valy Serednoho Podnistrovia, „Arkheolohiia” 1992, nr 4.
• Lakh V., Khoinetskyi S., Khotynska bytva 2 veresnia – 9 zhovtnia 1621 r.: rozdumy naukovtsiv, „Zelena Bukovyna” 2005, nr 1-2.
• Masan O., Mysko Yu., Etapy budivnytstva Khotynskoho zamku u svitli novykh arkheolohichnykh dzherel, [in:] Pytannia starodavnoi ta serednovichnoi istorii, arkheolohii y etnolohii, red. H. Kozholianko, Chernivtsi 2009, t. 2 (28).
• Moszczynski P., Chocim 1621 – oboz warowny, „Chwala oreza polskiego”, 23 IX 2006, nr 9 (30).
• Mytsyk Yu., Dokumenty polskykh arkhiviv do istorii zaporozkoho kozatstva pershoi chverti ХVІІ st., „Arkhivy Ukrainy” 2004, nr 1-2 (253).
• Nagielski M., Kampania chocimska 1621 roku, [w:] Chocim. 400 lat wspólnej historii = Хотин. 400 років спільної історії, red. A. Korytko, Polskie Towarzystwo Historyczne, Warszawa 2021.
• Orlowski D., Chocim 1673, Bellona, Warszawa 2007.
• Podhorodecki L., Chocim 1621, Bellona, Warszawa 2008.
• Pozniakov D., Rekonstruktsiia polia boiu Khotynskoi bytvy 1621 r. na osnovi ikonohrafichnykh ta pysemnykh dzherel, [in:] Khotyn-1621: 400 rokiv pamiati, red. V. Smolii, Instytut istorii Ukrainy NAN Ukrainy, Kyiv 2021.
• Rashba N., Podgorodetskiy L., Hotinskaya voyna (1621 god), „Voenno-istoricheskiy zhurnal” 1971, nr 12.
• Sas P., Kirkene H., Bumblauskas A., Khotynska bytva 1621 – bytva za Tsentralnu Yevropu, Baltiia-Druk, Kyiv 2011.
• Sas P., Khotynska viina 1621 roku, Instytut istorii Ukrainy NAN Ukrainy, Kyiv 2011.
• Sas P., Khotynska viina 1621 roku, Vydavets O. Pshonkivskyi, Bila Tserkva 2012.
• Sas P., Khotynska viina 1621, [in:] Entsyklopediia istorii Ukrainy, red. V. Smolii, Naukova dumka, Kyiv 2013, t. 10.
• Sas P., Chy poterpaly uchasnyky Khotynskoi bytvy 1621 r. vid chumy?, [in:] Khotyn-1621: 400 rokiv pamiati, red. V. Smolii, Instytut istorii Ukrainy NAN Ukrainy, Kyiv 2021.
• Szablowski J., Portret konny krolewicza Wladyslawa Zygmunta Wazy na Wawelu jako przejaw aktualnych wydarzen europejskich oraz jego wzory flamandzkie i wloskie, „Folia Historiae Artium” 1979, t. XV.
• Tretiak J., Historja wojny Chocimskiej (1621), Krakowska spółka wydawnicza, Kraków 1921.
• Tymoshchuk B., Zustrich z lehendoiu, Karpaty, Uzhhorod 1974.
• Vystavka «Khotynska viina 1621 r.: naratyvy», https://khotynska-fortecya.cv.ua/80-0, inf. 30 VI 2022.

Identifiers

DOI

10.17951/we.2022.8.1.97-132

Biblioteka Nauki

31343659