Świat nakręcony. Zegar jako figura natury i obrotu spraw ludzkich w poezji Wacława Potockiego

• Authors: Agnieszka Czechowicz

Title variants

EN

Wound up world. A clock as a figure of nature and turns of human things in writing by Wacław Potocki

Abstracts

EN

The article shows the presence of the motif of a mechanical clock in Wacław Potocki’s poetry and it analyses as well his poetic reflection inspired by complexity of the clock mechanism. Chronometers, like other achievements of craftsmanship or culture, are treated by the poet as allegorical illustrations of the truths of the Christian faith and moral principles, as well as artful results of interpretations of the order that permeates both nature and the regularities of human affairs. The author of the paper shows that in the poems of the poet from Łużna, a watch becomes a “meditative piece” that inspires cosmological, anthropological and religious reflection. In Potocki’s writing, the clock mechanism stimulates reflection on the laws of the great mechanism of the universe and the civilization, and it reminds of the principle of entropy and its consequences as inevitable future of the world.

PL

W artykule zostały ukazane obecność motywu zegara mechanicznego w poezji Wacława Potockiego i kierunki refleksji, jakie poeta podejmuje, czerpiąc inspirację ze złożoności mechanizmu zegarowego. Chronometry, podobnie jak inne osiągnięcia rzemiosła czy kultury, traktowane są przez poetę jako alegoryczne ilustracje prawd wiary i reguł moralnych, a także przemyślne wykładnie porządku przenikającego naturę i prawidłowości spraw ludzkich. Według autorki pracy zegarek w wierszach poety z Łużnej staje się medytacyjną zabawką, inspirującą refleksję kosmologiczną, antropologiczną i religijną. W poezji Potockiego mechanizm zegara pobudza rozważania nad prawami wielkiego mechanizmu kosmicznego uniwersum i uniwersum cywilizacji oraz konsekwencjami wpisanej w świat entropii.

Keywords

EN

Wacław Potocki; poetic figures; mechanical clock; fortune; Providence

PL

Wacław Potocki; figury poetyckie; zegar mechaniczny; fortuna; Opatrzność

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Autobiografia. Literatura. Kultura. Media
• Year: 2021
• Volume: 16
• Pages: 93-108

Dates

published

2021

Contributors

author

Agnieszka Czechowicz

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

References

• Barclay, John. Argenis. Parisiis: N. Buon, 1622.
• Barłowska, Maria. „Stare i nowe – dwa nieznane wiersze »na zegary«”. W: Sarmackie theatrum VIII. W poszukiwaniu nowości, red. Maria Barłowska, Marzena Walińska, 128–147. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2020.
• Boecjusz, Anicjusz Manliusz Sewerynus. O pocieszeniu, jakie daje filozofia. Tłum. Gabriela Kury¬lewicz, Mikołaj Antczak. Kęty: Marek Derewiecki, 2006.
• Crombie, Alistair C. Nauka średniowieczna i początki nauki nowożytnej. T. 1: Nauka w średniowieczu w okresie V–XIII w. Tłum. Stanisław Łypacewicz. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1960.
• Czechowicz, Agnieszka. „Zgniła chusta / biały arkusz. Potockiego misterium papieru i ciała (lektura Pieśni XXI)”. W: Koncept w kulturze staropolskiej, red. Ludwika Ślęk, Adam Karpiński, Wiesław Pawlak, 173–183. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2005.
• Owidiusz. Metamorfozy. T. 2. Tłum. Anna Kamieńska, Stanisław Stabryła, oprac. Stanisław Sta¬bryła. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2004.
• Potocki, Wacław. Argenida, którą Jan Barklajus po łacinie napisał […]. Warszawa: OO. Scholarum Piarum, 1697. Dostęp 30.08.2021. https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=12064.
• Potocki, Wacław. Dzieła. T. 1: Transakcja wojny chocimskiej i inne utwory z lat 1669–1680, oprac. Leszek Kukulski, słowem wstępnym poprzedziła Barbara Otwinowska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987.
• Potocki, Wacław. Dzieła. T. 2: Ogród nie plewiony i inne utwory z lat 1677–1695, oprac. Leszek Kukul¬ski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987.
• Potocki, Wacław. Moralia (1688). T. 1–3, wyd. Tadeusz Grabowski, Jan Łoś. Kraków: Akademia Umiejętności, 1915–1918.
• Potocki, Wacław. Moralia abo rzeczy do obyczajów, nauk i przestróg w każdym stanie żywota ludz¬kiego […]. Rkps Biblioteki Narodowej, sygn. 3049 III. Dostęp 30.08.2021. https://polona.pl/ item/moralia,MTk0NzI2OQ/3/#item.
• Potocki, Wacław. Poczet herbów szlachty Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego […]. Kra¬ków: Mikołaj A. Schedel, 1696.
• Potocki, Wacław. Syloret albo prawdziwy abrys po ciężkim straconych synów żalu im niespodziewań¬szego, tym większego smutnego ojca wesela […]. Rkps Ossolineum, sygn. 40/II. Dostęp 30.08.2021. https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=5443.
• Potocki, Wacław. Syloret albo prawdziwy obraz nieosłabionego najdotkliwszymi przeciwnościami męstwa i uszczęśliwionej w poddawaniu się Boskim wyrokom ufności […] w rymie polskim żyw¬szymi kolorami odnowiony. [b.m.w.], 1764. Dostęp 30.08.2021. https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/ doccontent?id=6017.
• Potocki, Wacław. Wojna chocimska, oprac. Aleksander Brückner. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2003.
• Rychłowski, Franciszek. Kazania na niedziele całego roku. Kraków: Stanisław Piotrkowczyk, 1664. Dostęp 30.08.2021. https://polona.pl/item/kazania-na-niedziele-calego-roku,ODMyNjM0O TY/4/#info:metadata.
• Sęp Szarzyński, Mikołaj. Poezje zebrane, wyd. Radosław Grześkowiak, Adam Karpiński, współprac. Krzysztof Mrowcewicz. Warszawa: Instytut Badań Literackich – Stowarzyszenie Pro Cultura Litteraria, 2001.
• Strzelecka, Celina. „Wszechświat to tylko ogromny zegar”. W: W rytmie zegara… Wokół zagadnień chronozoficznych, red. Zbigniew Chojnowski, Beata Kurządkowska, Anna Rzymska, 47–59. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2015.

Identifiers

DOI

10.18276/au.2021.1.16-06

Biblioteka Nauki

1987173