Między biedą a bogactwem na Podhalu – leksyka dotycząca warunków bytowych człowieka na podstawie tekstów gwarowych

• Authors: Ewa Sikora

Title variants

EN

Between poverty and wealth in Podhale – A vocabulary concerning human living conditions in the dialectal texts

Abstracts

EN

This article attempts to answer the question of which lexical units belong to the semantic field of poverty and wealth in the Podhale dialect. The material basis of the study are the dialectal texts, mainly the memoirs of Podhale Gorals, but also some pieces of recollective literature, and the folk tales. The analysis of the amassed material indicated the lexemes and phrasemes, both belonging to the general Polish language, and characteristic of the Podhale dialect. From the analysis of the contexts conclusions can be drawn as to valuing people in a rural community based on the amount of their property. In language it is manifested by the words with semantic components related not only to the material status, but also the social role.

PL

Niniejszy artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, jakie jednostki leksykalne wpisują się w pole semantyczne biedy i bogactwa w gwarze podhalańskiej. Podstawę materiałową badań stanowią teksty gwarowe. W większości są to pamiętniki górali podhalańskich, a także niektóre utwory wspomnieniowe i gawędy. Analiza zgromadzonego materiału pozwoliła wskazać leksemy i frazemy, zarówno wspólnoodmianowe, jak i charakterystyczne dla gwary podhalańskiej. Z analizy kontekstów można wysnuć wnioski w odniesieniu do sposobu wartościowania człowieka w wiejskiej społeczności ze względu na ilość posiadanych dóbr. W języku przejawia się to obecnością wyrazów, które posiadają komponenty semantyczne związane nie tylko z sytuacją materialną, ale także z funkcją społeczną.

Keywords

EN

poverty and wealth in language; Podhale dialect; memoirs

PL

bieda i bogactwo w języku; gwara podhalańska; pamiętniki

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Year: 2021
• Volume: 20
• Pages: 147-159

Dates

published

2021

Contributors

author

Ewa Sikora

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej, Kraków

References

• Bernstein, Basil. „Socjolingwistyka a społeczne problemy kształcenia”. W: Język i społeczeństwo, red. Michał Głowiński, 114. Warszawa: Czytelnik, 1980.
• Chlebda, Wojciech. Elementy frazematyki. Wprowadzenie do frazeologii nadawcy. Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich, 1991.
• Cieński, Andrzej. Z dziejów pamiętników w Polsce. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2002.
• Kanash, Tatsiana. „Bieda i bogactwo w świetle białoruskich i polskich przysłów”. Kultura i Społeczeństwo 1 (2012): 219–231.
• Landes, David S. Bogactwo i nędza narodów. Warszawa: Wydawnictwo Muza, 2015.
• Lister, Ruth. Bieda. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2007.
• Marmuszewski, Stanisław. „Bogactwo i ubóstwo – dwa motywy potocznego myślenia”. Kultura i Społeczeństwo 42 (1998): 119–133.
• Młynarczyk, Ewa. „Bieda w potocznej komunikacji językowej Polaków”. Seria: Kultura komunikacji językowej 5. Kultura komunikacji potocznej w językach słowiańskich, red. Anna Piotrowicz,
• Małgorzata Witaszek-Samborska, Krzysztof Skibski, 121–130. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2018.
• Młynarczyk, Ewa. „Polski obraz biedy utrwalony w języku i kulturze”. Etnolingwistyka 27 (2015): 147–165.
• Młynarczyk, Ewa. „Sposoby wyrażania niedostatku materialnego w polskiej leksyce i frazeologii”. Journal of Slavic Languages 20 (2015): 57–68.
• Przybylska, Renata. „Kategoria przeciwieństwa (antonimii) w ogólnym języku polskim”. W: Persefona, czyli dwie strony rzeczywistości, red. Maria Cieśla-Korytowska, Małgorzata Sokalska, 527–537. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.
• Rak, Maciej. Kulturemy podhalańskie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2015.
• Sienkiewicz, Henryk. Rodzina Połanieckich. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2005.
• Skąpska, Grażyna, red. Bieda i bogactwo w polskiej kulturze i świadomości. Kraków: Universitas, 2003.
• Styk, Józef. Chłopski świat wartości. Studium socjologiczne. Włocławek: Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, 1988.
• Wojciechowska, Agnieszka. „Językowy obraz biedy we frazeologii polskiej i francuskiej”. Roczniki Humanistyczne 60 (2012): 31–45.

Identifiers

DOI

10.18276/sj.2021.20-11

Biblioteka Nauki

2010854