Językowy obraz zwierząt w powieści ks. Stanisława Kujota Pierwsze nawrócenie Prusaków (1877–1878)

• Authors: Agnieszka Szczaus

Title variants

EN

The linguistic image of animals in the novel of Rev. Stanisław Kujot Pierwsze nawrócenie Prusaków (1877–1878)

Abstracts

EN

The purpose of the article is to re-create the linguistic image of animals that appears in the novel of Stanisław Kujot Pierwsze nawrócenie Prusaków [“The first conversion of Prussians”] published between 1877–1878. In order to re-create this image 1. the role animals played – according to the novel – in the life of Prussians was described, 2. the words naming animals were identified, and 3. linguistic means used to characterize and value animals were investigated. It was found that the image of animals presented in the novel is rich cognitively (a variety of animals’ roles in everyday life and in the Prussian beliefs are shown), but slightly poorer linguistically (in the novel only basic animal names are used, e.g. koń, niedźwiedź, pies, wilk, żmija, synonyms are rare, used only with regard to two names: koń – rumak, konik, podjezdek and żmija – wąż, gad, gadzina), adjectives that characterize or value are scarce, e.g. rączy, święty, niski, żartki, żwawy, verbs and their modifiers are numerous and mainly describe ways animals produce sound and move, e.g. świegotliwie śpiewać, krakać, syczeć, biegać lotem jastrzębia, hasać, unosić się).

PL

Celem artykułu jest odtworzenie językowego obrazu zwierząt wyłaniającego się z powieści ks. S. Kujota Pierwsze nawrócenie Prusaków (wyd. 1877–1878). By odtworzyć ten obraz: 1. określono, jaką rolę – zgodnie z powieściowym przekazem – odgrywały zwierzęta w życiu Prusów; 2. wydzielono wyrazy nazywające zwierzęta; 3. prześledzono określenia charakteryzujące i waloryzujące zwierzęta. Ustalono, że powieściowy obraz zwierząt jest bogaty poznawczo (w powieści pokazane różnorodne role zwierząt w życiu codziennym i w wierzeniach Prusów), a nieco uboższy językowo (w powieści obecne tylko podstawowe nazwy zwierząt, takie jak np. koń, niedźwiedź, pies, wilk, żmija; uboga synonimia tylko dwóch nazw: koń – rumak, konik, podjezdek oraz żmija – wąż, gad, gadzina; nieliczne przymiotniki charakteryzujące i waloryzujące, takie jak np. rączy, święty, niski, żartki, żwawy; liczne czasowniki i ich określenia wskazujące głównie na sposób wydawania głosu przez zwierzęta oraz nazywające ruch, np. świegotliwie śpiewać, krakać, syczeć, biegać lotem jastrzębia, hasać, unosić się).

Keywords

EN

historical linguistics; linguistic image; lexicon

PL

językoznawstwo diachroniczne; językowy obraz; leksyka

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Year: 2021
• Volume: 20
• Pages: 181-193

Dates

published

2021

Contributors

author

Agnieszka Szczaus

• Uniwersytet Szczeciński, Szczecin

References

• Bartmiński, Jerzy. Językowe podstawy obrazu świata. Wyd. 3. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2009.
• Brückner, Aleksander. Starożytna Litwa. Ludy i bogi. Szkice historyczne i mitologiczne. Oprac. Jan Jaskanis. Wyd. 2. Olsztyn: Pojezierze, 1979.
• Czaplewski, Paweł. „Śp. ks. Stanisław Kujot”. Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu 3 (1914/1915), 415: 49–72.
• Hampl, Lubomir. Ptactwo we frazeologii polskiej i czeskiej. Konceptualizacja – obraz – odzwierciedlenie. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Naukowe Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej, 2012.
• Karłowicz, Jan, Adam Kryński, Władysław Niedźwiedzki, red. Słownik języka polskiego. T. 1–8. Warszawa: t. I Nakładem prenumeratorów w drukarni E. Lubowskiego i S-ki, t. 2–6 Nakładem prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego w drukarni „Gazety Handlowej”, t. 7 wydany przez K. Króla i W. Niedźwiedzkiego, z zapomogi Kasy im. Mianowskiego, w drukarni „Współczesnej”, t. 8 Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego Instytutu Popierania Nauki, 1900–1927.
• Kopaliński, Władysław. Słownik mitów i tradycji kultury. Wyd. 3. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988.
• Okulicz-Kozaryn, Łucja. Dzieje Prusów. Wrocław: Funna, 2000.
• Okulicz-Kozaryn, Łucja. Życie codzienne Prusów i Jaćwięgów w wiekach średnich (IX–XII w.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983.
• Osmólska-Piskorska, Bożena. „Kujot Stanisław Leopold”. W: Polski słownik biograficzny, red. Bogusław Leśnodorski, 114–115. T. 14. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971.
• Romanow, Andrzej. „Pielgrzym” pelpliński w latach 1869–1920. Gdańsk–Pelplin: Instytut Kaszubski, 2007.
• Skorupska-Raczyńska, Elżbieta, red. Koń w kulturach świata. Gorzów Wlkp.: Wydawnictwo Naukowe Akademii im. Jakuba z Paradyża, 2016.
• Suchocki, Jerzy. Mitologia bałtyjska. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1991.
• Szymonik, Danuta, Małgorzata Jasińska, Joanna Siepietowska, Irena Żukowska, red. Koń w języku, literaturze i kulturze. Siedlce: Instytut Kultury Regionalnej i Badań Literackich im. Franciszka Karpińskiego, 2016.
• Walkusz, Jan. „Twórczość literacka księdza Stanisława Kujota”. Zapiski Historyczne 32 (2017), 4: 53–79.

Identifiers

DOI

10.18276/sj.2021.20-13

Biblioteka Nauki

2010851