Człowiek wobec świata zwierząt w ujęciu Roberta Spaemanna

• Authors: Józef Kożuchowski

Title variants

EN

Man and the World of Animals according to Robert Spaemann

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono niektóre wątki interesujących analiz filozoficzno-etycznych Roberta Spaemanna na temat świata zwierząt, podejmowanych przezeń w duchu arystotelesowskim. Dotykają one kwestii, które wydają się być szczególnym przedmiotem zainteresowania zarówno znawców zagadnienia, jak i współczesnego człowieka. Są to: natura (jej specyfika) i status ontyczny zwierząt, cierpienie i jego źródła (m.in. eksperymenty i tresura), zabijanie tych stworzeń oraz jedzenie ich mięsa. Spaemann nie tylko nie podważał, ale w duchu myśli klasycznej i współczesnej (Helmuth Plessner) oryginalnie podkreślał istotową wyższość człowieka nad zwierzęciem. Czynił to m.in. przez zaakcentowanie zdolności człowieka do samorelatywizacji. Według wybitnego myśliciela niemieckiego zasady etyczne normujące nasze odniesienie do zwierząt łączą się ściśle z metafizycznym rozumieniem ich bytowości. Zasady te bowiem mają swoją podstawę w teleologicznej naturze naszych mniejszych braci i podmiotowej formie ich egzystencji. Spaemann akcentował rolę życzliwości, odpowiedzialności i troski, utylitarystyczną zasadę rachunku korzyści i strat, imperatyw kategoryczny Kanta oraz normę personalistyczną. Natomiast obowiązek ochrony zwierząt i odpowiedzialności za nie rozwijał w kontekście godności ludzkiej. Podjęto próbę wykazania, jak doniosła jest teleologiczna perspektywa, której nikt tak wyraziście i przekonująco nie ukazał w odniesieniu do zwierząt we współczesnej niemieckiej filozofii jak właśnie Spaemann. Dokonano także porównania jego stanowiska na temat świata zwierzęcego z wizją Petera Singera. Przede wszystkim w artykule podjęto próbę rekonstrukcji Spaemanna myśli dotyczącej etycznych i metafizycznych aspektów stosunku człowieka do zwierząt.

EN

The article presents some threads of interesting philosophical and ethical analyses by Robert Spaemann on the animal world, undertaken by him in the Aristotelian spirit. They concern issues that seem to be of particular interest to both: experts on the subject and contemporary man. These are: nature (its specificity) and the ontic status of animals, suffering and its sources (including experiments and training), killing animals and eating their flesh. Spaemann not only did not question, but also, in the spirit of classical and contemporary thought (Helmuth Plessner), originally emphasised the essence of man over animals. He did it, among others, by emphasising the human ability to self-relativizing. According to the eminent German thinker, the ethical principles regulating our relationship to animals are closely related to the metaphysical understanding of their being. These principles are based on the teleological nature of our smaller brothers and the subjective form of their existence. Spaemann emphasised the role of kindness, responsibility and care, the utilitarian principle of the profit and loss account, Kant’s categorical imperative and the personalistic norm. On the other hand, he developed the obligation to protect animals and responsible for them in the context of human dignity. The article attempts to show the importance of the teleological perspective, which no one has shown so clearly and convincingly in relation to animals in contemporary German philosophy. The article also compared his position on the animal world with the vision of Peter Singer. First of all, the article attempts to reconstruct Spaemann’s thought on the ethical and metaphysical aspects of man’s relationship to animals.

Keywords

PL

zwierzęta; filozofia; teleologia; godność; życie; cierpienie; eksperymenty

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2021
• Volume: 69
• Issue: 2
• Pages: 305-328

Dates

published

2021-06-28

Contributors

author

Józef Kożuchowski

• Higher School of Social and Economics in Gdańsk, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-6769-1473

References

• Anzenbacher, Arno. 2008. Wprowadzenie do etyki. Tłum. Juliusz Zychowicz. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Arystoteles. 1972. O duszy. Przekład, wstęp i komentarz Paweł Siwek. PWN, Warszawa: PWN.
• Arystoteles. 1995. O rodzeniu się zwierząt. W: idem. Dzieła wszystkie. T. 4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bentham, Jeremy. 1958. Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa. Tłum. Bogdan Nawroczyński. Warszawa: PWN 1958,
• Ferry, Luc. 1995. Nowy ład ekologiczny. Drzewo, zwierzę i człowiek. Tłum. Hanna Miś i Andrzej Miś. Warszawa: Centrum Uniwersalizmu przy Uniwersytecie Warszawskim.
• Gilson, Étienne. 1960. Tomizm, Wprowadzenie do filozofii św. Tomasza z Akwinu. Tłum. Jan Rybałt. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Gottwald, Franz-Theo. 2004. Geschöpfe wie wir. Hrsg. von der Allianz für die Tiere in die Landwirtschaft. München: Verlag, Gesellschaft für ökologische Kommunikation.
• Gruen, Lori. 2002. Zwierzęta. W: Przewodnik po etyce, red. Peter Singer. Tłum. Robert Pucek, Paweł Łuków, Wojciech J. Bober i in. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Ingensiep, Hans W., i Haike Baranzke. 2008. Das Tier. Grundwissen Philosophie. Stuttgart: Reclam.
• Kożuchowski, Józef. 2006. Spór o człowieka we współczesnej filozofii niemieckiej. Pelplin: Bernardinum.
• Kożuchowski, Józef. 2013. O człowieku i moralności w filozofii Roberta Spaemanna. Lublin: TN KUL.
• Kożuchowski, Józef. 2020. „Godność ludzka a prawa człowieka w ujęciu Roberta Spaemanna”. Studia Philosophica Wratislawiensia 15, fasc. 1: 131–145
• Krąpiec, Mieczysław A. 1998. Byt materialny żyjący. Niektóre aspekty filozofii przyrody. W: idem. Wprowadzenie do filozofii. Wyd. 2 poszerz. Lublin: RW KUL.
• Plessner, Helmuth. 1988. Pytanie o conditio humana. Wybrał, oprac. i wstępem opatrzył Zdzisław Krasnodębski. Tłum. Małgorzata Łukasiewicz i Andrzej Załuska. Warszawa: PIW.
• Precht, Richard David, i Robert Spaemann. 2018. „Dürfen wir die Tiere essen?” www.youtube.com (watch?v=k7kg7HVBQ).
• Probucka, Dorota. 2013. Filozoficzne podstawy idei praw zwierząt. Kraków: Universitas.
• Rümelin Nide, Julian. 1996. Tierethik I: Zu den philosophischen und ethischen Grundlagen des Tierschutzes. W: Angewandte Ethik. Stuttgart: Alfred Kröner Verlag.
• Schönberger, Rolf. 2018. List doręczony autorowi artykułu w sierpniu 2018.
• Singer, Peter. 1999. Etyka praktyczna. Tłum. Agata Sagan. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Singer, Peter. 2011. Wstęp. W: W obronie zwierząt, red. Peter Singer. Tłum. Monika Betley. Warszawa: Czarna Owca.
• Singer, Peter. 2018. Wyzwolenie zwierząt. Tłum. Anna Alichniewicz i Anna Szczęsna. Warszawa: Wydawnictwo Marginesy.
• Spaemann, Robert. 1979. Gut und Böse relativ? Freiburg im Breisgau: Informationszentrum Berufe der Kirche.
• Spaemann, Robert. 1984. Christliche Hoffnung und weltliche Hoffnungsideologien. W: Dem Leben trauen, weil Gott es mit uns lebt: Dokumentation /88. Dt. Katholikentag vom 4. Bis 8 Juli 1984 München. Paderborn: Verlag Bonifatius-Druckerei.
• Spaemann, Robert. 1987. Das Natürliche und das Vernünftige Essays zur Anthropologie. München, Zürich: Piper.
• Spaemann, Robert. 1993. Glück und Wohlwollen, Versuch über Ethik. Stuttgart: Klett-Cotta.
• Spaemann, Robert. 2001. Grenzen, Zur ethischen Dimension des Handelns. Stuttgart: Klett-Cotta.
• Spaemann, Robert. 2001b. Osoby. O różnicy między czymś a kimś. Tłum. Jarosław Merecki. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Spaemann, Robert, 2006a. Granice. Tłum. Jarosław Merecki. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Spaeamann, Robert. 2006b. „Ochrona zwierząt i godność człowieka”. W: idem. Granice. Tłum. Jarosław Merecki. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Spaemann, Robert. 2006c. Wert oder Würde des Menschen. W: Der Wert des Menschen. Hrsg. von K.P. Lismann. Wien: Zsolnay.
• Spaemann, Robert. 2011. „Menschenwürde und menschliche Natur”. W: idem. Schritte über uns hinaus Gesammelte Reden und Aufsätze. II. Stuttgart: Klett-Cotta,
• Ślipko, Tadeusz. 2009. Bioetyka. Kraków: Wydawnictwo Petrus.
• Tomasz z Akwinu. 1986. Suma teologiczna 13: Prawo. Przełożyl, objaśnieniami zaopatrzył Pius Bełch. Londyn: Veritas.
• Wald, Berthold. 2013. Błąd antropologiczny i jego konsekwencje we współczesnej filozofii. Zadania współczesnej metafizyki 5. Redakcja naukowa Andrzej Maryniarczyk. Lublin: PTTA.
• Wróblewski, Zbigniew. 2013. „Subiektywność i dobro Ontologiczne przesłanki życzliwości dla zwierząt”. Etos 2 (102).

Identifiers

DOI

10.18290/rf21692-13