Co powinno interesować filozofa w religii?

• Authors: Piotr Gutowski

Title variants

EN

What Should a Philosopher Seek in Religion?

Abstracts

EN

The article was inspired by chapters 6–7 of Ryszard Kleszcz’s book Logika, metafilozofia, wszechmoc. Siedem studiów filozoficznych (Logic, Metaphilosophy, Omnipotence. Seven Philosophical Studies) published in Polish in 2021. These chapters concern this part of metaphysics, which in the terminology inspired by scholastic distinctions was referred to as the philosophy of God, and is now placed within the framework of philosophical theology or philosophy of religion. I focus on three questions: 1) How to distinguish research in the philosophy of religion from research in the sciences of religion? 2) Can the limiting of research, typical of a large number of philosophers of religion, to monotheism in the world’s largest religions, and more specifically to Christianity, be convincingly justified without revealing their religious beliefs? 3) Is classical theism the correct articulation of the Christian meaning of the word “God”. In reply to the first question, I argue that a philosopher of religion is one who directly or indirectly takes a positive or negative stand on the cognitive character, especially truthfulness (Kleszcz would prefer to say “justification”) of religious beliefs or experiences. My reply to the second question, unlike Kleszcz’s, is negative: the philosopher’s disclosure of his own attitude to religion does not betray the ideal of objectivity; on the contrary, it promotes fairness in relation to the readers, and eliminates a certain kind of theoretical hypocrisy found in supporters of a philosophy practiced in a supposedly neutral way towards their own beliefs. My answer to the third question is also negative. What we need today is a less conservative philosophy of religion, bolder in its claims, than the one proposed by Ryszard Kleszcz-namely, one that imitates the way of practicing philosophy by the old masters, e.g. by St. Thomas Aquinas, consisting in the search for the rational foundations of Christianity, and not one that recognizes the results of the old masters’ findings, for example, on the nature of God, as fundamentally final and corrigible only in minor details.

PL

Inspiracją do napisania niniejszego artykułu były rozdziały V–VII książki Ryszarda Kleszcza Logika, metafilozofia, wszechmoc. Siedem studiów filozoficznych (2021), dotyczące tej części metafizyki, którą w terminologii scholastycznejokreślano jako filozofię Boga, a obecnie umiejscawia się ją w obrębie teologii filozoficznej lub filozofii religii. Koncentruję się na trzech pytaniach: 1) jak odróżnić badania w zakresie filozofii religii od badań w naukach o religii; 2) czy typowe dla znacznej liczby filozofów religii ograniczanie badań do monoteizmu w największych religiach świata, a w kwestiach bardziej szczegółowych do chrześcijaństwa, można przekonująco uzasadnić bez ujawniania ich własnych przekonań w sprawie religii; 3) czy klasyczny teizm stanowi właściwą artykulację chrześcijańskiego znaczenia słowa „Bóg”. W odpowiedzi na pierwsze pytanie twierdzę, że filozofem religii jest ten, kto bezpośrednio lub pośrednio zajmuje pozytywne lub negatywne stanowisko w sprawie kognitywnego charakteru, a zwłaszcza prawdziwości (Kleszcz wolałby powiedzieć: „uzasadnienia”) wierzeń czy doświadczeń religijnych. Na drugie pytanie, inaczej niż Kleszcz, odpowiadam negatywnie: ujawnienie przez filozofa własnego stosunku do religii nie niweczy ideału obiektywności, natomiast promuje uczciwość wobec czytelników i eliminuje pewien rodzaj teoretycznej hipokryzji spotykany u zwolenników filozofii uprawianej w sposób rzekomo neutralny względem własnych przekonań. Moja odpowiedź na trzecie pytanie jest także negatywna. Potrzebna jest nam dzisiaj mniej zachowawcza, odważniejsza w swoich roszczeniach filozofia religii niż ta proponowana przez Ryszarda Kleszcza - taka mianowicie, która naśladuje sposób uprawiania filozofii przez dawnych mistrzów, np. przez św. Tomasza z Akwinu, polegający na poszukiwaniu filozoficznych podstaw dla chrześcijaństwa, a nie taka, która uznaje wyniki ich ustaleń, np. w kwestii natury Boga, za zasadniczo ostateczne, a korygowalne jedynie w drobnych szczegółach.

Keywords

EN

Ryszard Kleszcz; philosophy of religion vs. sciences of religion; impartiality vs. fairness of the philosopher of religion; classical theism; non-classical theisms

PL

Ryszard Kleszcz; filozofia religii a nauki o religii; bezstronność a uczciwość filozofa religii; teizm klasyczny; teizmy nieklasyczne

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2023
• Volume: 71
• Issue: 2
• Pages: 357-372

Dates

published

2023

Contributors

author

Piotr Gutowski

• John Paul II Catholic University of Lublin

• https://orcid.org/0000000291054973

References

• Dawkins, Richard. Bóg urojony. Przeł. Piotr J. Szwajcer. Warszawa: Wydawnictwo CIS, 2021.
• Garber, Daniel. „Co dzieje się po zakładzie Pascala? Żywa wiara a racjonalne przekonanie”. W: Teizm, ateizm i religia. Najnowsze spory w anglosaskiej filozofii analitycznej, red. Piotr Gutowski i Marcin Iwanicki, 745–772. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2019.
• Gutowski, Piotr. „Inkluzywizm, błogosławiona niejasność i chwalebna otwartość”. Więź 64, nr 683 (2021): 112–130.
• Gutowski, Piotr. „O epistemicznym wymiarze religii”. Nauka 4 (2017): 19–33.
• Gutowski, Piotr. „Panenteizm a teizm klasyczny. Uwagi na kanwie Jacka Wojtysiaka krytyki stanowiska Józefa Życińskiego”. Analiza i Egzystencja 57 (2022): 49–69.
• Kleszcz, Ryszard. Logika, metafilozofia, filozofia religii. Siedem studiów filozoficznych. Łodź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2021.
• Kleszcz, Ryszard. Profile metafilozoficzne. Łodź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2020.
• Meissner, Krzysztof. Fizyk w jaskini światów. Warszawa: Więź 2023.
• Metafizyka w filozofii analitycznej. Red. Tadeusz Szubka. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1995.
• The Oxford Handbook of Philosophical Theology. Red. Thomas P. Flint i Michael C. Rea. Oxford: Oxford University Press, 2009.
• Polak, Tomasz. System kościelny, czyli przewagi pana K. Poznań: Wydawnictwo UAM, 2020.
• Szubka, Tadeusz. Filozofia analityczna. Koncepcje, metody, ograniczenia. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2009.
• Tischner, Józef. „Schyłek chrześcijaństwa tomistycznego”. Znak 22, nr 1 (1970): 1–20.
• Trigg, Roger. Rozum a zaangażowanie. Przeł. Barbara Stanosz. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1977.

Identifiers

DOI

10.18290/rf237102.18

Biblioteka Nauki

31232815