Leksemy swoiste Nowego Testamentu Biblii Gdańskiej (1632) wobec leksyki Nowego Testamentu Jakuba Wujka (1593)

• Authors: Tomasz Lisowski

Title variants

EN

Specific lexemes of the Gdańsk Bible’s New Testament (1632) in view of the lexis of the New Testament rendered by Jakub Wujek (1593)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu  leksyka swoista Nowego Testamentu Biblii gdańskiej (1632) w przekładzie Daniela Mikołajewskiego wywodzi się z Nowego Testamentu w przekładzie Jakuba Wujka (1593). Leksemy swoiste Nowego Testamentu Biblii gdańskiej (1632) to te autosemantyczne hasła leksykonu tego tekstu, które nie wystąpiły w leksykonach trzech zestawianych z przekładem gdańskim z 1632 roku wcześniejszych renesansowych przekładów Nowego Testamentu, a mianowicie w przekładach kręgu ewangelickiego – w Nowym Testamencie Biblii brzeskiej (1563), w Nowym Testamencie gdańskim (1606) oraz w jezuickim Nowym Testamencie Biblii Jakuba Wujka (1599). Analiza wykazała, że w zakresie leksyki swoistej ewangelickiego Nowego Testamentu Biblii gdańskiej z 1632 ewentualna zależność filiacyjna tego przekładu od katolickiego Nowego Testamentu Jakuba Wujka z 1593 roku choć jest niewielka, to empirycznie prawdopodobna.

EN

The purpose of the paper is to examine to what extent so called specific lexis of the Gdańsk Bible’s New Testament (1632) rendered into Polish by the evangelical preacher Daniel Mikołajewski is dependent upon the lexis of the New Testament (1593) rendered by the Jesuit Jakub Wujek. Specific lexemes of the Gdańsk Bible’s New Testament (1632) it the ones autosemantic entries of the lexicon of the Gdańsk rendering text, which did not occur either in the lexicon of the New Testament of the Brest Bible (1563) or in the lexicon of the Gdańsk New Testament (1606), the two earlier renderings of the evangelical tradition, as well as in the lexicon of the New Testament of the Bible rendered by the Jesuit Jakub Wujek (1599). The analysis presented in the paper has led to the conclusion that the filial intertextual relationship between Daniel Mikołajewski’s evangelical rendering (1632) and the Catholic Jakub Wujek’s rendering (1593) in the terms of the specific lexis of the Gdańsk Bible’s New Testament should be considered as the one of relatively low importance but proved empirically.

Keywords

PL

tłumaczenia Biblii; Nowy Testament Biblii gdańskiej (1632); Nowy Testament Jakuba Wujka (1593); intertekstualność; leksemy swoiste w tłumaczeniach Biblii; tłumaczenia Biblii; Nowy Testament Biblii gdańskiej (1632); Nowy Testament Jakuba Wujka (1593); intertekstualność; leksemy swoiste w tłumaczeniach Biblii

EN

rendering of the Bible; the New Testament of the Gdańsk Bible (1632); the Jakub Wujek’s New Testament (1593); lexical intertextual relationship; specific lexis of a Bible rendering

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2020
• Volume: 68
• Issue: 6
• Pages: 97-122

Dates

published

2020-09-15

Contributors

author

Tomasz Lisowski

• Adam Mickiewicz University in Poznań

• https://orcid.org/0000-0001-6318-7421

References

• Czerniatowicz, Janina. Niektóre problemy naukowe grecystyki w pracach biblistów polskich XVI i XVII wieku. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969.
• Frick, David. Polish Sacred Philology in the Reformation and the Counter-Reformation. Chapters in the History of the Controversies (1551-1632). University of California Press, 1988.
• Frick, David. „The Brest Bible of 1563: Translators, Sponsors, Readers. Die Brester Bibel. Kulturgeschichtliche und sprachliche Fragen der Übersetzung”. Brester Bibel 1563, t. 2: Księgi Nowego Testamentu. Kommentare, red. Hans Rothe and Friedrich Scholtz, Ferdinand Schöningh, 2001, ss. 1661-1703.
• Kępka, Izabela. „Biblia gdańska – rewizja Biblii brzeskiej czy nowy przekład?”. Rocznik Gdański, nr 14, 2004, ss. 113-123.
• Kossowska, Maria. Biblia w języku polskim, t. 1. Księgarnia Świętego Wojciecha, 1968.
• Kossowska, Maria. Biblia w języku polskim, t. 2. Księgarnia Świętego Wojciecha, 1969.
• Koziara, Stanisław. Frazeologia biblijna w języku polskim. Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej. Wydawnictwo Naukowe, 2001.
• Koziara, Stanisław. Tradycyjne biblizmy a nowe polskie przekłady Pisma Świętego. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2009.
• Kwilecka, Irena. „Die Brester Bibel. Kulturgeschichtliche und sprachliche Fragen der Übersetzung”. Brester Bibel 1563, t. 2: Księgi Nowego Testamentu. Kommentare, red. Hans Rothe and Friedrich Scholz, Ferdinand Schöningh, 2001, ss. 1485-1660.
• Kwilecka, Irena. Studia nad staropolskimi przekładami Biblii. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza: Wydział Teologiczny. Polska Akademia Nauki: Wydział Slawistyczny, 2003.
• Lisowski, Tomasz. Sola Scriptura. Leksyka Nowego Testamentu Biblii gdańskiej (1632) na tle porównawczym. Ujęcie kwantytatywno-dystrybucyjne. Wydawnictwo Rys, 2010.
• Lisowski, Tomasz. „The lexis of the New Testament in the Brest Biblie (1563) as compared to select subsequent Renaissance translations of the Bible into Polish. The possible filiational relation with respect to lexis”. East European & Balkan Studies, vol. 38, no. 3, 2014, ss. 75-118.
• Lisowski, Tomasz. Przekłady Jakuba Wujka w odnowie leksyki Nowego Testamentu gdańskiego (1606). Ujęcie dystrybucyjno-kontekstowe. Wydawnictwo Rys, 2018.
• Oberman, Heiko Augustinus. Marcin Luter. Człowiek między Bogiem a diabłem. Tłum. Elżbieta Adamiak. Wydawnictwo Marabut, 1996.
• Pietkiewicz, Rajmund. „Hebraica veritas w Biblii brzeskiej”. Studia Iudaica, nr 18, 2015, ss. 197-222.
• Pietkiewicz, Rajmund. Biblia Polonorum. Historia Biblii w języku polskim, t. 1: Od początku do 1638 roku. Pallotinum, 2016.
• Sipayłło, Maria. „W sprawie genezy Biblii gdańskiej”. Reformacja w Polsce, nr 6, 1934, ss. 144-151.
• Sipayłło, Maria. „Daniel Mikołajewski”. Polski słownik biograficzny, red. Władysław Konopczyński i in., t. 21, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, ss. 154-156.
• Smereka, Władysław. „Wstęp”. Nowy Testament w przekładzie ks. dra Jakuba Wujka T. J. z r. 1593. Tłum. Władysław Smereka, Polskie Towarzystwo Teologiczne, 1966, ss. VII-XLVIII.
• Szeruda, Jan. Geneza i charakter Biblii gdańskiej. Drukarnia „Głosu Ewangelickiego”, 1932.
• Uglorz, Manfred. Marcin Luter, ojciec Reformacji. Wydawnictwo Augustana, 1995.
• Winiarska-Górska, Izabela. Szesnastowieczne przekłady Pisma Świętego na język polski (1551-1599) jako gatunek nowożytnej książki formacyjnej. Uniwersytet Warszawski: Wydział Polonistyki, 2017.
• Winiarska-Górska, Izabela. „Wulgata – z dziejów terminu i pojęcia”. W labiryncie polszczyzny. Profesorowi Stanisławowi Dubiszowi – doktorzy i doktoranci, red. Beata Jędryka i Ewelina Kwapień, Dom Wydawniczy Elipsa, ss. 29-47.
• Wojak, Tadeusz. „Studium o Biblii gdańskiej”. Z Problemów Reformacji, nr 5, 1985, ss. 17-47.

Identifiers

DOI

10.18290/rh20686-6