Idea współczesnych ogrodów ekologicznych w kontekście starożytnej i średniowiecznej wiedzy agronomicznej oraz ogrodniczej

• Authors: Piotr Kulesza

Title variants

EN

The Idea of Modern Ecological Gardens in the Context of Ancient and Medieval Agronomic and Horticultural Knowledge

Abstracts

EN

The increasing environmental changes and the progressive climate crisis are forcing a constant search for the causes of the problem. It is seen not only in technological progress, industrialization and consumptionism, but in man’s negative attitudes towards nature. One of its solutions is the formation of a new pro-ecological attitude, which operates not only in the natural, but also in the social and cultural context. A manifestation of contemporary ecological thought are gardens, which have now acquired the status of a timeless ecological topos and are becoming an ecosymbol of man's relationship with the environment. In this sense, gardens are a place of coexistence between man and nature, which is treated as a common home - an oikos. The purpose of this article is to explain the contemporary idea of ecological gardens and to try to trace their origins in Roman agronomic literature and medieval gardens. In addition, to relate the garden practices and solutions of the time to the modern ecological meaning.

PL

Nasilające się coraz bardziej zmiany środowiskowe i postępujący kryzys klimatyczny zmuszają do ciągłego poszukiwania przyczyn tego problemu. Upatrywany jest on nie tylko w postępie technicznym, industrializacji i konsumpcjonizmie, ale w negatywnym podejściu człowieka do natury. Jednym z jego rozwiązań jest kształtowanie nowej postawy proekologicznej, która funkcjonuje nie tylko w wymiarze przyrodniczym, ale też społecznym i kulturowym. Przejawem współczesnej myśli ekologicznej są ogrody, które zyskały obecnie status ponadczasowego ekologicznego toposu i stają się ekosymbolem relacji człowieka ze środowiskiem. W tym rozumieniu ogrody są miejscem współżycia człowieka z naturą, która jest traktowana jako wspólny dom - oikos. Celem niniejszego artykułu jest wyjaśnienie współczesnej idei ogrodów ekologicznych oraz próba odnalezienia ich genezy w rzymskiej literaturze agronomicznej oraz ogrodach średniowiecznych. Ponadto odniesienie ówczesnych praktyk i rozwiązań ogrodowych do współczesnego znaczenia ekologicznego.

Keywords

EN

ecology; sustainability; Cato; Warron; Columella; Palladius; agronomy; horticulture; cultivation; medieval; Pietro de Crescenzi

PL

ekologia; zrównoważony rozwój; Katon; Warron; Kolumella; Palladiusz; agronomia; ogrodnictwo; uprawa; średniowiecze; Pietro de Crescenzi

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Kulturoznawcze
• Year: 2023
• Volume: 14
• Issue: 2
• Pages: 115-140

Dates

published

2023

Contributors

author

Piotr Kulesza

• John Paul II Catholic University of Lublin

• https://orcid.org/000000021721932X

References

• Agbedahin, Adesuwa Vanessa. „Sustainable development, Education for Sustainable Development, and the 2030 Agenda for Sustainable Development: Emergence, efficacy, eminence, and future”. Sustainable Development 27, no. 4 (2019): 669–680.
• Archer, David, i Stefan Rahmstorf. The Climate Crisis: An Introductory Guide to Climate Change. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
• Assunto, Rossario. Filozofia ogrodu. Przeł. Mateusz Salwa. Łódź: Wydawnictwa Officyna s.c., 2015.
• Bauman, Johanna. „Tradition and transformation: the pleasure garden in Piero de’ Crescenzi’s: Liber ruralium commodorum”. Studies in the History of Gardens & Designed Landscapes 22, no. 2 (2002): 117–127.
• Bernet, Thomas, i Gilles Weidmann, red. „Organic Farming: Basic Principles and Good Practices”. Research Institute of Organic Agriculture FiBL, 2021.
• Brillaud, Jérôme. „Beans and Melons: Rousseau’s Vegetable Garden”. Neophilologus 105, no. 1 (2021): 1–17.
• Calkins, Robert G. „Piero de’ Crescenzi and the Medieval Garden”. W: Medieval Gardens, red. Elisabeth B. MacDougall, 155–173. Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Research Library and Colletion Trustees for Harvard University, 1986.
• Ciechanowicz, Janina. „Prawnomiędzynarodowe koncepcje ekorozwoju”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 58, nr 3 (1996): 55–67.
• [Crescenzi, Piero de]. Piotra Crescentyna Księgi o gospodarstwie y o opatrzeniu rozmnożenia rozlicznych pożytkow, każdemu stanowi potrzebne. Kraków: Wydawca Helena Unglerowa Druk, 1549), dostęp 11.01.2023, https://cyfrowe.mnk.pl/dlibra/publication/ 21391/ edition/ 21105?language=pl#description.
• Domagała-Świątkiewicz, Iwona. „Wpływ działalności rolniczej na środowisko naturalne”. W: Ochrona środowiska naturalnego w XXI wieku. Nowe wyzwania i zagrożenia, red. Kazimierz Wiech, Henryk Kłokoczka i Paweł Kaszycki, 57–71. Kraków: Fundacja na Rzecz Wspierania Badań Naukowych Wydziału Ogrodniczego Akademii Rolniczej im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, 2005.
• Domańska, Ewa. „Humanistyka ekologiczna”. Teksty Drugie 1–2 (2013): 13–32.
• Elshaer, Ibrahim A., Alaa M. S. Azazz, Faleh A. Ameen i Sameh Fayyad. „Sustainable Horticulture Practices to Predict Consumer Attitudes towards Green Hotel Visit Intention: Moderating the Role of an Environmental Gardening Identity”. Horticulturae 9, no. 1 (2023): 31
• Encyklopedia Britannica. Dostęp 11.01.2023, https://www.britannica.com/.
• Encyklopedia PWN. Dostęp 11.01.2023, https://encyklopedia.pwn.pl/.
• Frydryczak, Beata. „The Picturesque: refleksja na rzecz parków krajobrazowych”. W: Ogrody. Zwierciadło kultury. Zachód, red. Leszek Sosnowski i Anna I. Wójcik, 245–274 Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2008.
• Głodowska, Martyna, i Anna Gałązka. „Intensyfikacja rolnictwa a środowisko naturalne”. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 592 (2018): 3–13.
• Głodowska, Martyna, i Anna Gałązka. „Wpływ rolnictwa ekologicznego na środowisko w koncepcji rozwoju zrównoważonego”. Wieś i Rolnictwo 2, no. 175 (2017): 147–165.
• Graham, Peter H., i Carroll P. Vance. „Legumes: Importance and Constraints to Greater Use”. Plant Physiology 131, no. 3 (2003): 872–877.
• Harvey, John. Mediaeval Gardens. London: B.T. Batsford, 1981.
• Heckman, Joseph. „A History of Organic Farming: Transitions from Sir Albert Howard’s War in the Soil to USDA National Organic Program”. Renewable Agriculture and Food Systems 21, no. 3 (2006): 143–150.
• Helmreich, Anne. „Re-presenting Nature: Ideology, Art, and Science in William Robinson’s ‘Wild Garden’: Nature and Ideology, Natural Garden Design in the Twentieth Century”. Dumbarton Oaks Colloquium on the History of Landscape Architecture 18 (1997): 81–111.
• Henderson, Paula. „Sir Francis Bacon’s Essay ‘Of Gardens’ in Context”. Garden History 36, no. 1 (2008): 59–84.
• IPCC, 2021: „Podsumowanie dla Decydentów”. W: Zmiana Klimatu 2021: Fizyczne Podstawy Naukowe. Wkład I Grupy Roboczej do Szóstego Raportu Oceny Międzyrządowego Zespołu ds. Zmiany Klimatu [Valérie Masson-Delmotte, Panmao Zhai, Anna Pirani, Sarah L. Connors, Clotilde Péan, Yang Chen, Leah Goldfarb, Melissa I. Gomis, J.B. Robin Matthews, Sophie Berger, Mengtian Huang, Ozge Yelekçi, Rong Yu, Baiquan Zhou, Elisabeth Lonnoy, Thomas K. Maycock, Tim Waterfield, Katherine Leitzell, Nada Caud (red.), „Summary for Policymakers”. W: Climate Change 2021: The Physical Science Basis Working Group I Contribution to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Intergovernmental Panel on Climate Change, 2021]. Polski przekład: Szymon Malinowski, Aleksandra Kardaś, Marcin Popkiewicz, Jacek Pniewski, Anna Sierpińska, rewizja: Mirosław Miętus, Jacek Piskozub, Jan Kozłowski, Janusz Filipiak, Michał Marosz,PAN. Dostęp 29.05.2023, https://informacje.pan.pl/images/2021/Raport_ IPCC_ 2021_11_04_T%C5%81UMACZENIE_FINAL.pdf.
• Katon, Marek Porcjusz. O gospodarstwie rolnym. Tłum. Ireneusz Mikołajczyk. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2009.
• Kiesling, Frances M., i Christie M. Manning. „How green is your thumb? Environmental gardening identity and ecological gardening practices”. Journal of Environmental Psychology 30, no. 3 (2010): 315–327.
• Kolumella, Lucjusz Juniusz Moderatus. O rolnictwie. Tłum. Ireneusz Mikołajczyk. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 1991.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. - Dz.U. 1997, NR 78 poz. 483; rozdz. 5.
• Kowalska, Jolanta. Przewodnik ochrony roślin w rolnictwie ekologicznym. Radom: Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, 2021.
• Kozłowski, Stefan. Ekorozwój. Wyzwanie XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.
• Landsberg, Sylvia. The Medival Garden. London: British Museum Press, 1995.
• MacDougall, Elisabeth B., red. Medieval Gardens. Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Research Library and Colletion Trustees for Harvard University, 1986.
• Markkanen, Sanna, i Annela Anger-Kraavi. „Social Impacts of Climate Change Mitigation Policies and Their Implications for Inequality”. Climate Policy 19, no. 7 (2019): 827–844.
• Mayer, Laura. Capability Brown and the English Landscape Garden. Shire Publications, 2014.
• McKeown, Rosalyn, Charles A. Hopkins, Regina Rizi i Marianne Chrystalbridge. Education for sustainable development toolkit. Knoxville: Energy, Environment and Resources Center, University of Tennessee, 2002.
• Mikołajczyk, Ireneusz. Rzymska literatura agronomiczna. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2004.
• Nichols A., V. Maynard, B. Goodman i J. Richardson. „Health, Climate Change and Sustainability: A systematic Review and Thematic Analysis of the Literature”. Environmental Health Insights 3 (2009), accessed January 11, 2023 https://journals.sagepub.com/doi/full/10.4137/EHI.S3003.
• Odenthal, Luke. „Visions of Nature in the Eighteenth-Century English Landscape Garden”. Minnesota Undergraduate Research & Academic Journal 1, no. 1 (2018): 1–9.
• Palladiusz, Rutyliusz Taurus Emilianus. Traktat o rolnictwie. Tłum. Ireneusz Mikołajczyk. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1999.
• Patz, Jonathan A., Howard Frumkin, Tracey Holloway, Daniel J. Vimont i Andrew Haines. „Climate Change: Challenges and Opportunities for Global Health” JAMA 312, no. 15 (2014): 1565–1580.
• Patz, Jonathan A., i Sara H. Olson. „Climate Change and Health: Global to Local Influences on Disease Risk”. Annals of Tropical Medicine & Parasitology 100, no. 5–6 (2006): 535–549.
• Paull, John. „Attending the First Organic Agriculture Course: Rudolf Steiner’s Agriculture Course at Koberwitz, 1924”. European Journal of Social Sciences 21, no. 1 (2011): 64–70.
• [Pietro de Crescenzi]. Piotra Crescentyna Księgi o gospodarstwie y o opatrzeniu rozmnożenia rozlicznych pożytkow, każdemu stanowi potrzebne. Kraków: Wydawca Helena Unglerowa Druk, 1549. dostęp 11.01. 2023, https://cyfrowe.mnk.pl/dlibra/publication/21391/ edition/21105?language=pl#description.
• Ritvo, Harriet. „At the Edge of the Garden: Nature and Domestication in Eighteenth-and nineteenth-century Britain”. The Huntington Library Quarterly (1992): 363–378;
• Salwa, Mateusz. „Estetyka, etyka i logika ogrodu. Filozofia Rosaria Assunta”. Artium Quaestiones 26 (2015): 79–99.
• Salwa, Mateusz. Estetyka ogrodu. Między sztuką a ekologią. Łódź: Wydawnictwa Officyna s.c., 2016.
• Sankar, Sneha, N. Swarupa, C. Vishnuvardhini, E. Poongkuzhali I J. Mounika. „Organic Gardening: A Case Study for Sustainability”. International Journal of Agriculture and Food Science Technology 4, no. 10 (2013):1037–1044.
• Siewniak, Marek, i Anna Mitkowska. Tezaurus Sztuki Ogrodowej. Wrocław, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Fundacja „Stara Warszawa”, 2021.
• Stokstad, Marilyn, i Jerry Stannard. Gardens of the Middle Ages. Lawrence: The Spencer Museum of Art, The University of Kansas, 1983.
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska - Dz. U. 2001 Nr 62 poz. 627, rozdz. 3, ust. 50.
• Warron, Marek Terencjusz. O gospodarstwie rolnym. Tłum. Ireneusz Mikołajczyk. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991.
• Wasilewski, Aurélien. „Social Undertones in William Robinson’s Crusade Against ‘Architects’ Gardens’: a ‘Costly Ugliness to Our Beautiful Home-landscapes’(Robinson 1892, XIII)”. Cahiers Victoriens et Édouardiens 89 (2019): 1–18.
• Wiech, Kazimierz, i Jolanta Kałmuk. „Uprawy współrzędne sposobem na urozmaicenie agrocenoz i zmniejszenie zużycia pestycydów”. W: Ochrona środowiska naturalnego w XXI wieku. Nowe wyzwania i zagrożenia, red. Kazimierz Wiech, Henryk Kłokoczka i Paweł Kaszycki, 126–137. Kraków: Fundacja na Rzecz Wspierania Badań Naukowych Wydziału Ogrodniczego Akademii Rolniczej im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, 2005.
• Wnęk, Michał. Ekologia i ochrona środowiska w programach Zagród Edukacyjnych. Kraków: Centrum Doradztwa Rolniczego Oddział w Krakowie, 2016. Dostęp 11.01.2023 http://31.6.69.170/media/elearning/ochrona-%C5%9Brodowiska/Ekologia-i-ochrona-%C5%9Brodowiska-w-programach-Zagr%C3%B3d-Edukacyjnych.pdf.
• Woudstra, Jan. „The Eco-cathedral: Louis Le Roy’s Expression of a ‘Free Landscape Architecture’”. Die Gartenkunst 20, no. 1 (2008): 185–202.
• Xia, Zhenping, i Hu Zijian. „Research on Ecological Garden and Landscape Art Design”. W: 2nd International Conference on Cultures, Languages and Literatures, and Arts (CLLA 2019) 108–111. Francis Academic Press, UK, 2019.
• Zięba, Stanisław. Historia myśli ekologicznej. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2004.

Identifiers

DOI

10.18290/rkult23142.6

Biblioteka Nauki

31233899