Rozmaitość znaczeń fenomenu Pachamamy

• Authors: Tomasz Szyszka

Title variants

EN

Different Meanings and Understandings of the Pachamama Phenomenon

Abstracts

EN

During the Synod on the Amazon (Rome 2019), there was a lot of misunderstanding concerning allegedly idolatrous practices performed in relation to wooden statues which by many people were seen as an idol of the Amazonian Pachamama. To respond to these accusations, one must first highlight the differences between  ways of understanding of the nature of the Pachamama and the corresponding believes among Andean people, and how Pachamama is seen outside the Andean world? If, under certain conditions, one can be inclined to accept Pachamama as an Andean deity, then the Amazonian goddess Pachamama appears to be a bizarre concept. Firstly, this article will attempt to explain how Pachamama was once understood and how it is interpreted today by the Andean Indians. Secondly, I will try to present how the idea of Pachamama as Mother Earth in terms of environmental protection began to be propagated in the world outside the area of Andean Indians culture and what the repercussions of this movement are. The search for answers, based on solid knowledge, allows us to indicate the difference between the appeal to symbolism and idolatrous religious worship.

PL

Podczas Synodu poświęconego Amazonii (Rzym 2019) doszło do nieporozumienia dotyczącego jakoby praktyk bałwochwalczych w odniesieniu do drewnianych figur, które okrzyknięto „amazońską Pachamamą”. Aby wyjaśnić tę kwestię, należałoby odpowiedzieć na pytanie, czym charakteryzuje się wiara w Pachamamę dla Indian andyjskich, a czym jest Pachamama dla osób spoza tego kręgu? Jeżeli pod pewnymi warunkami można skłaniać się do przyjęcia Pachamamy jako bóstwa andyjskiego, to amazońska bogini Pachamama jawi się jako koncepcja kuriozalna. Artykuł podejmuje próbę wyjaśnienia, jak Pachamama była rozumiana kiedyś i jak jest interpretowana współcześnie przez Indian andyjskich oraz jak doszło do upowszechnienia idei Matki Ziemi na innych kontynentach. Poszukiwanie odpowiedzi na bazie gruntownej wiedzy pozwala bowiem zauważyć różnicę pomiędzy odwołaniem się jedynie do symboliki a bałwochwalczym kultem religijnym.

Keywords

PL

Pachamama; Synod o Amazonii; bałwochwalstwo; Andy; ekologia

EN

Pachamama; Synod on the Amazon; idolatry; Andes; ecology

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Teologiczne
• Year: 2022
• Volume: 69
• Issue: 9
• Pages: 159-173

Dates

published

2022

Contributors

author

Tomasz Szyszka

• Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw, Poland

• https://orcid.org/0000000287651855

References

• Albó, Xavier. „La experiencia religiosa aymara”. W Rostros Indios de Dios, coordinator Manueal M. Marzal. La Paz: CIPCA / HISBOL / UCB, 1992.
• Amilcar Alberto Manzo, Ángel. De la extirpación de las idolatrías. Buenos Aires: Editorial Dunken, 2010.
• Aparecida. V Ogólna Konferencja Episkopatów Ameryki Łacińskiej i Karaibów. Dokument końcowy. Gubin: Przystanek Jezus, 2014.
• Betanzos, Luis, coordinador. Pachamama. Guía del maestro. Nairobi: Pnuma 2002.
• Calancha, Antonio de la Crónica Moralizada del Orden de San Agustín en el Perú. Con sucesos ejemplares en esta Monarquía, vol. I. Barcelona, 1638.
• CEA. Documentos de Santo Domingo, Puebla, Medellín y Río de Janeiro. Buenos Aires: Oficina del Libro, 2008.
• CODENPE. Pachamama. Quito: CODENPE / AECID, 2011.
• Donnat, Francisco. El mundo aymara y Jesucristo. Cochabamba: Editorial Verbo Divino, 1998.
• Equipo pastoral de la Zona-Centro de la Diócesis de Potosí. El matrimonio andino y católico, Potosí – Bolivia. Sucre: Industrias Gráficas Quri Llama, 1994.
• Esch Jakob, Juliane. Sincretismo religioso de los Indígenas de Bolivia. La Paz: Hisbol, 1994.
• Estermann, Josef. Filosofía andina. Sabiduría indígena para un mundo nuevo. La Paz: ISEAT, 2006.
• Fernandez Juarez, Gerardo. El banquete aymara. Mesas y yatiris. La Paz: Hisbol, 1995.
• Franklin Pease, Garcia Yrigoyen. Los Incas. Lima: Fondo editorial, Poníticia Universidad Católica del Peru, 2009.
• Hajduk, Ryszard. „Pachamama – rytuał rodzinny Indian andyjskich”. Studia Redemptorystowskie 9(2011), 2: 37-51.
• Harris, Olivia, Bouysse-Cassagne, Thérese. „Pacha: en torno al pensamiento Aymara”. W Raíces de América: El mundo Aymara, compilación Xavier Albó. Madrid: Alianza Editorial, 1988.
• Irarrázaval, Diego. Tradición y porvenir andino. Lima: IDEA / TAREA, 1992.
• Jolicoeur, Luis. El cristianismo aymara: inculturación o culturización? Cochabamba: Universidad Católica Boliviana, 1994.
• Jordá Arias, Enrique. Cristo en comunidades Aymaras de El Alto. Cruz cósmica y Cruz bíblica. Cochabamba: Editorial Verbo Divino, 2009.
• Jordá, Enrique. Teología desde el Titicaca. Cosmovisión aymara en el diálogo con la fe. Cochabamba: Editorial Vebo Divino, 2003.
• Jan Paweł II. „Droga dobrego Samarytanina. Cochabamba”. L’Osservatore Romano 5(1988): 25-26.
• Nanda, Leonardi, Patricia Borda. Diccionario iconográfico religioso peruano. Lima: Rubican editores, 1996.
• Llanque Chana, Domingo. La cultura Aymara. Desestructuración o afirmación de identidad. Lima: IDEA / TAREA, 1990.
• Mamani, Mauricio. „Agricultura a los 4.000 metros”. W Raíces de América: El mundo Aymara, compilación Xavier Albó. Madrid: Alianza Editorial, 1988.
• Marzal, M. Mauel. „La experiencia religiosa quechua”. W Rostros Indios de Dios, coordinator Manueal M. Marzal. La Paz: CIPCA / HISBOL / UCB, 1992.
• Mazurek, Dariusz Robert. Bóg o indiańskim obliczu. Między inkulturacją a synkretyzmem religii keczua w południowych Andach peruwiańskich. Kraków: Wydawnictwo OO. Franciszkanów, 2006.
• Monast, Santiago. Los indios aimares. ¿Evangelizados o solamente bautizados? Buenos Aires: Ediciones Carlos Lohlé, 1972.
• Montes Ruiz, Fernando. La máscara de piedra. Simbolismo y personalidad aymaras en la historia. La Paz: Editorial Quipus, 1986.
• Rösing, Ina. Die heidnischen Katholiken und das Vaterunser im Rückwärtsgang. Zum Verhältnis von Christentum und Andenreligion. Heidelberg: Universitätsverlag Winter, 2001.
• Salvia, Daniela di. „La Pachamama en la época incaica y post-incaica: una visión andina a partir de las crónicas peruanas coloniales (siglos XVI y XVII)”. Revista Española de Antropología Americana 43(2013): 89-110.
• Szemiński Jan, Mariusz Ziółkowski. Mity, rytuały i polityka Inków. Warszawa: PIW, 2006.
• Zárate, Agustín. Historia del descubrimiento y conquista de la provincia del Perú. Sevilla: En casa de Alonso Escrivano, 1577.

Identifiers

DOI

10.18290/rt22699.9

Biblioteka Nauki

31343180