„Listka jednego, ni ząbeczka w liściu”. Norwid – poza romantyzmem

• Authors: Piotr Chlebowski

Title variants

EN

“Neither a leafnor a single toothin it.” Norwid beyond romanticism

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stanowi polemikę z dotychczasowymi ustaleniami historycznoliterackimi, które sytuują dzieło Norwida w ramach nurtu romantycznego: zwłaszcza z koncepcjami Zofii Stefanowskiej, Zofii Trojanowiczowej czy Edwarda Kasperskiego, ale także z pomysłami ks. Antoniego Dunajskiego, wyprowadzającymi historiozoficzną refleksję poety z dialektycznej myśli Hegla (albo ogólnie: tzw. filozofii niemieckiej), przyprawionej chrześcijańską tradycją i lekturą Biblii. Artykuł zwracał uwagę na niektóre cechy i właściwości poetyki Norwida, jak: oryginalna koncepcja bohatera, personalistyczna koncepcja dziejów, ironia czy ukształtowanie podmiotu lirycznego oraz wirtualnego odbiorcy lirycznego, które w sposób zdecydowany zaświadczają o funkcjonowaniu poety poza wskazanym nurtem literackim oraz ideowym epoki. Zarazem tym ustaleniom przyświeca myśl, że twórca Vade-mecum poruszając się poza romantycznymi konwencjami niekoniecznie musiał wpisywać się w jakiś inny, już istniejący nurt (jak np. pozytywizm, parnasizm), czy też taki, który dopiero zaistnieje w przyszłości (np. modernizm): jego dzieło stanowiłoby wówczas zapowiedź owego nurtu (jako premodernista, jako prekursor współczesnej liryki, jako symbolista etc.). Autorowi artykułu przyświeca zatem refleksja o odrębności, fenomenie Norwida i jego oryginalnej spuścizny przynajmniej na tle literatury polskiej.

EN

The article polemicizes with those findings in the history of literature that situate Norwid’s output within the Romantic movement, especially conclusions drawn by Zofia Stefanowska, Zofia Trojanowiczowaand Edward Kasperski, but also certain ideas developed by Rev. Antoni Dunajski, who argues that the poet’s historiosophic reflection is rooted in Hegelian dialectics (or German philosophy in general), seasoned with the Christian tradition and readings from the Bible. The authoremphasizes certain properties of Norwid’s poetics: an original concept of the protagonist, a personalist concept of history, irony, and the development of both the lyrical subject and the virtual lyrical audience, which all decidedly confirm that the poet functioned outside the said literary and ideological movement. These claims are also informed by the idea that even though Norwid operated beyond the Romantic convention, he would not embrace some other, existing trend (e.g. positivism or Parnassianism), or already represent one from the future (e.g. modernism). Instead, as a pre-modernist and precursor of contemporary lyricism, or a symbolist, he foreshadowed future literary movements. Accordingly, the article claims that Norwid’s work constitutes a separate and original phenomenon, at least in Polish literature.

Keywords

PL

romantyzm; Zofia Stefanowska; Zofia Trojanowiczowa; historiozofia; bohater liryczny; podmiot; bohater; ironia; czyn; romantyzm; Zofia Stefanowska; Zofia Trojanowiczowa; historiozofia; bohater liryczny; podmiot; bohater; ironia; czyn

EN

Romanticism; Zofia Stefanowska; Zofia Trojanowiczowa; historiosophy; lyrical subject; protagonist; irony; deed

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Studia Norwidiana
• Year: 2021
• Volume: 39
• Pages: 127-168

Dates

published

2021-07-01

Contributors

author

Piotr Chlebowski

• The John Paul II Catholic University of Lublin, Institute for the Study of Cyprian Norwid’s Literature, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-8285-9358

References

• Dunajski A. ks., Chrześcijańska interpretacja dziejów w pismach Cypriana Norwida, Lublin 1985.
• Hamerski W., Ironie romantyczne, Warszawa 2018.
• Kasperski E., Dyskursy romantyków. Norwid i inni, Warszawa 2003.
• Kawyn S., Cyganeria Warszawska. Z dziejów obyczajowości literackiej, Warszawa 1938.
• Łapiński Z., Norwid, Kraków 1971.
• Maciejewski J., Cyprian Norwid, Warszawa 1992.
• Makowiecki T., Młodzieńcze poglądy Norwida na sztukę, Lwów 1927. Osobne odbicie z „Pamiętnika Literackiego” R. XXIV, 1927.
• Rzońca W., Norwid. Poeta pisma. Próba dekonstrukcji dzieła, Warszawa 1995.
• Rzońca W., Norwid a romantyzm polski, Warszawa 2005.
• Rzońca W., Premodernizm Norwida – na tle symbolizmu literackiego drugiej połowy XIX wieku, Warszawa 2013.
• Siwiec M., Ze stygmatem romantyzmu. O Norwidzie i Baudelairze z perspektywy nowoczesności, „Teksty Drugie” 2014, z. 4, s. 195-214.
• Skiba D., Cyganeria artystyczna i cyganowanie w romantycznej Warszawie, Wrocław 2016.
• Śniedziewski P., Mallarmé – Norwid. Milczenie i poetycki modernizm we Francji oraz w Polsce, Poznań 2008.
• Stefanowska Z., Strona romantyków. Studia o Norwidzie, Lublin 1993.
• Szturc W., Ironia romantyczna. Pojęcie, granice i poetyka, Warszawa 1992.
• Szymanowski W., Niewiarowski A., Wspomnienia o Cyganerii Warszawskiej, zebrał i oprac. J. W. Gomulicki, Warszawa 1964.
• Trojanowicz Z., Rzecz o młodości Norwida, Poznań 1968, s. 108-109.
• Trojanowiczowa Z., Ostatni spór romantyczny Cyprian Norwid – Julian Klaczko, Warszawa 1981.
• Trojanowiczowa Z., Romantyzm od poetyki do polityki. Interpretacje i materiały, wybór i red. A. Artwińska, J. Borowczyk, P. Śniedziewski, Kraków 2010.
• Trybuś T., Stary poeta. Studia o Norwidzie, Poznań 2000.

Identifiers

DOI

10.18290/sn2139s.5