Spór o filozofię szaty. Cyprian Norwid a Thomas Carlyle

• Authors: Karol Samsel

Title variants

EN

Dispute over the philosophy of clothes. Cyprian Norwid versus Thomas Carlyle

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Stosunek Cypriana Norwida do wyłożonej przez Thomasa Carlyle’a w powieści Sartor Resartus filozofii szaty może co prawda wydawać się wyłącznie przedmiotem spekulacji, jednak nie ulega wątpliwości, że z Carlyle’em autor Vade-mecum zetknąć się musiał (o czym zaświadczają jego wykłady o Juliuszu Słowackim). W niniejszym studium kreślę dwa obszary możliwej intertekstualnej wspólnoty motywów Norwida z filozofią oraz legendą życia Carlyle’a: jedną wyznacza poemat Promethidion oraz fragment dialogu Wiesław mogący stanowić formę polemiki poety z Carlyle’owską filozofią szaty; drugą natomiast określa Tajemnica lorda Singelworth, w której sylwetka i postawa życiowa tytułowego bohatera noweli mogłyby zdradzać ekstrawagancje samego Carlyle’a (domniemanie wzmacnia fakt śmierci Carlyle’a w 1881 r., a więc w czasie pisania tzw. nowel włoskich).

EN

Cyprian Norwid’s attitude to the philosophy of clothes presented by Thomas Carlyle in Sartor Resartus may indeed be perceived only as an object of speculation, but undoubtedly the author of Vade-mecum author must have encountered Carlyle (as confirmed in his lectures on Juliusz Słowacki). In this study I outline two areas of potential intertextual community of Norwid's literary motives with the life’s philosophy and life’s legend of Carlyle: one is delimited by the poem Promethidion and a fragment of the dialogue Wiesław, which may be a kind of polemic with the Carlylean philosophy of clothes; the other area is delineated by Lord Singleworth’s Secret, where the figure and life’s attitude of Singleworth could easily reveal the eccentricities of Carlyle himself (this supposition is corroborated by Carlyle’s death in 1881, thus in the time of Norwid’s writing so-called Italian novelettes).

Keywords

PL

Cyprian Norwid; Thomas Carlyle; Sartor Resartus; Promethidion; Tajemnica lorda Singelworth; Cyprian Norwid; Thomas Carlyle; Sartor Resartus; Promethidion; Tajemnica lorda Singelworth

EN

Cyprian Norwid; Thomas Carlyle; Sartor Resartus; Promethidion; Lord Singleworth’s Secret

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Studia Norwidiana
• Year: 2020
• Volume: 38
• Pages: 71-85

Dates

published

2020-12-29

Contributors

author

Karol Samsel

• University of Warsaw, Poland

References

• Bratkowski S., Wstęp, [w:] R.W. Emerson, Eseje, przeł. A. Tretiak, wstęp S. Bratkowski, t. I, Lublin 1997, s. 5-28.
• Brzozowski S., Literatury zachodnie, [w:] tenże, Legenda Młodej Polski. Studia o strukturze duszy kulturalnej. Redakcja II, t. I: opracowanie tekstu: J. Bahr, współpraca: S. Góra, t. II: opracowanie tekstu: T. Podoska, Kraków 1997, s. 286.
• Brzozowski S., Polskie Oberammergau, [w:] Legenda Młodej Polski. Studia o strukturze duszy kulturalnej, t. I, s. 181.
• Brzozowski S., Wobec literatury rosyjskiej, [w:] Legenda Młodej Polski, t. II, s. 349.
• Burdziej B., „Wedle rozmaitości zmiennej kalendarza”. Norwid „przemyślony”, „Studia Norwidiana” 34: 2016, s. 187-227.
• Carlyle T., Sartor Resartus. On heroes, hero worship, introduced by W.H. Hudson, London 1948.
• Carlyle T., Sartor Resartus. Życie i zdania Pana Teufelsdröckha w trzech księgach, przeł. S. Wiśniowski, Warszawa 1882.
• Corliss Jr. F., Norwid and the American Transcendentalists, [w:] Cyprian Norwid. 1821-1883. Poet, thinker, craftsman. A centennial conference, ed. by B. Mazur and G. Gömöri, London 1988.
• Dambek-Giallelis Z., Tajemnice „Tajemnicy lorda Singelworth”, „Studia Norwidiana” 35: 2017, s. 185-198.
• Gömöri G., Cyprian Norwid’s Image of England and America, „The Polish Review” 46(2001), no. 3, s. 271-281.
• Halkiewicz-Sojak G., Norwidowska legenda o Byronie. Refleksy legendy w innych utworach Norwida, [w:] taż, Byron w twórczości Norwida, Toruń 1994, s. 106-117.
• Kadyjewska A., „Świata – tego książę”. O Norwidowskich obliczach szatana, „Studia Norwidiana” 17-18: 1999-2000, s. 21-48.
• Lijewska E., Kuzynki Norwida. Euphemia Tudor Kleczkowska i Ketty Kleczkowska-Kierkpatrick, „Studia Norwidiana” 34: 2016, s. 169-185.
• Małecka A., Carlylean inspirations in Polish modernist philosophy, Kraków 1993.
• Szypowska I., „Przewrotny panegiryk”. Autokompromitacja bohatera, [w:] taż, Weyssenhoff, Warszawa 1976, s. 92-96.
• Trojanowiczowa Z., Dambek Z., Kalendarz życia i twórczości Cypriana Norwida, t. I: 1821-1860, Poznań 2007.
• Trybuś K., Maska lorda Singelworth, „Studia Norwidiana” 14: 1996, s. 95-103.
• Wiśniowski S., Charakter i pisma Tomasza Carlyle’a, „Ateneum. Pismo naukowe i literackie” 1(1882), s. 50-69, 269-297.

Identifiers

DOI

10.18290/sn.2038-5