Polska hierarchia katolicka w czasie wielkiej wojny 1914-1918 i wojny z bolszewicką Rosją

• Authors: Wiesław Jan Wysocki

Title variants

EN

Polish Catholic Hierarchy during the Great War 1914-1918 and the Polish War with Bolshevik Russia

Abstracts

EN

This short study presents attitudes of the hierarchs of the Catholic Church in the areas of Russian, Prussian and Austrian Partitions at the beginning of the Great War of 1914-1918 and the changes that occurred under the influence of external circumstances and changes in public awareness during the world conflict in relation to the issue of Polish statehood. The vast majority of bishops were in favor of supporting the reborn Polish state and actively participated in this process, expressing this in the public, civic and church life. The year 1920, crowned with Polish military successes, was the finale of the Polish-Bolshevik War, started in 1919, in which the involvement of both Catholic hierarchs and the communities they led was seen on many levels. There are many indications that never before had the Church shown a greater commitment than in 1920.

PL

Szkic prezentuje postawy hierarchów Kościoła katolickiego w zaborze rosyjskim, pruskim i austriackim na początku wielkiej wojny 1914-1918 i zmiany, jakie nastąpiły pod wpływem okoliczności zewnętrznych oraz przemian świadomościowych w trakcie konfliktu światowego wobec kwestii państwowości polskiej. Zdecydowana większość biskupów opowiedziała się za perspektywą wspierania odradzającego się państwa polskiego i aktywnie w tym procesie uczestniczyła, dając temu wyraz zarówno w sferze życia publicznego, obywatelskiego, jak i kościelnego. Rok 1920, uwieńczony polskimi sukcesami militarnymi, był finałem wojny polsko-bolszewickiej, rozpoczętej w 1919 r., w której ujawniło się na wielu płaszczyznach zaangażowanie zarówno hierarchów katolickich, jak i wspólnot, którym przewodzili. Wiele wskazuje na to, że w żadnym wcześniejszym okresie Kościół nie wykazał się większym zaangażowaniem, jak miało to miejsce w 1920 r.

Keywords

PL

Kościół; polski episkopat; I wojna światowa; zabory; wojna polsko-bolszewicka; 1918 r.; 1920 r.; niepodległość

EN

Church; Polish episcopate; World War I; partitions; Polish-Bolshevik war; 1918; 1920; independence

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Teka Komisji Historycznej Towarzystwa Naukowego KUL
• Year: 2023
• Volume: 5
• Pages: 111-163

Dates

published

2023

Contributors

author

Wiesław Jan Wysocki

• Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw

• https://orcid.org/0000000181935331

References

• D’Abernon E., Osiemnasta decydująca bitwa w dziejach świata – pod Warszawą 1920 r., przeł. S.A. Arnsen, Warszawa 1920.
• Bandurski W., Krwi ofiarnej cześć, Warszawa 1928.
• Brensztejn M.E., Dziennik z czasów okupacji niemieckiej Wilna (1915-1917). Dziennik (1918), w: Teraz będzie Polska. Wybór pamiętników z okresu I wojny światowej, Warszawa 1988, s. 52-76.
• Cisek J., Między Rosją a Niemcami, „Polska Piłsudskiego. Epoka, czyny i dziedzictwo Marszałka”, 2009, nr 27, s. 17-29.
• Cygan W.K., Wysocki W.J., „Dla Ciebie, Polsko, krew i czyny moje!...” Duszpasterstwo wojskowe Legionów Polskich, Warszawa 1997.
• Czaplicki B., Katolicka działalność dobroczynna w Rosji w latach 1860-1918, Warszawa 2008.
• Czumakow E., Bóg ześle człowieka, „Miejsca Święte” nr 8 (164), 2010, s. 14-17.
• Drozdowski M.M., Warszawa w obronie Rzeczypospolitej, czerwiec-sierpień 1929, Warszawa 1993.
• Giejło J., Wysocka M. W., Wysocki W. J., Bohater spod Ossowa. Ks. mjr Ignacy Jan Skorupka (1893-1920), Warszawa 2010.
• Gizbert-Studnicki W., Stosunek Wilna do Legionów (Kartki bez retuszu z pamiętnika 1916-1917 r.), Wilno 1928.
• Grabski S., The Polish-Soviet Frontier, New York, b.r.w.
• Grzybowski M. M., Wojna polsko-rosyjska 1920 r. w Płocku i na Mazowszu, Płock 1990.
• Jacyniak A., Św. Andrzej Bobola i cud nad Wisłą, „Miejsca Święte” 2010, nr 8 (164), s. 12-13.
• Jędrzejewicz W., Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867-935, T. 1: 1867-1920, Londyn 1986.
• Jędrzejewicz W., Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867-1935. Uzupełnienia i zmiany, Londyn 1986.
• Kakowski A., Z niewoli do niepodległości. Pamiętniki, Kraków 2000.
• Kisz J., Ksiądz Ignacy Skorupka – bohater narodowy. “Cud Wisły”, Wrocław 1997.
• Korzeniowski M., Mądzik M., Duchowieństwo rzymskokatolickie w akcji pomocy uchodźcom polskim na Syberii w latach I wojny światowej, w: Kościół katolicki na Syberii. Historia, współczesność, przyszłość, Wrocław 2002, s. 407-420.
• Krawczak T., Episkopat Polski wobec niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej w listopadzie 1918 r., w: Twórcy niepodległości 1918-1922, Warszawa 2009, s. 1-73.
• Krawczak T., Wkład Kościoła katolickiego dzieło niepodległości, w: Idea niepodległości i suwerenności narodowej w polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, Warszawa 1989.
• Kuźniar S., SJ, Święty Andrzej Bobola, męczennik i patron Polski, Kraków 1938.
• Lenczowski K., Pamiętnik kapelana Legionów, Kraków-Krosno 1989.
• Łukawy J., „Miłować będę drogą Polskę i modlić się za nią”, „Nasza Służba”, nr 14 (515), 1-31 sierpnia 2015, s. 5-6.
• Mieczkowski W., Bolszewicy w polskiej plebanii, Wyszków 1921.
• Nekrasz W., Harcerze w bojach w latach 1914-1921, t. 1-2, Warszawa 1930-1931.
• Nowina-Konopka K., Wspomnienia wojenne kapelana II Brygady Legionów Polskich, Kraków 1993.
• Odziemkowski J., Spychała B., Duszpasterstwo wojskowe w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1987.
• Odziemkowski J., Stolica Apostolska wobec polskich ruchów niepodległościowych w XIX wieku, w: Z papiestwem przez dzieje. W osiemdziesięciolecie wskrzeszenia Nuncjatury Apostolskiej w Polsce, Warszawa 2000, s. 32-46.
• Owsiany H., Z wiernymi w niewoli. Duchowni katoliccy w więzieniach i na zesłaniu w Imperium Rosyjskim i RFSRR (1914-1921), w: Kościół katolicki na Syberii. Historia, współczesność, przyszłość, Wrocław 2002, s. 453-472.
• Pachucki M., Papież Pius XI. Żywot i rządy, Warszawa, Wilno, Lublin 1929.
• Piasecka M., Gdy naród wyszedł odrodzony, „Miejsca Święte”, 2008, nr 11 (143), s. 22.
• Piela M., Udział duchowieństwa w polskim życiu politycznym w latach 1914-1924, Lublin 1994.
• Piłsudski J., Pisma zbiorowe, t. 9, Warszawa 1937.
• Radziwiłłowicz D., Polskie formacje zbrojne we wschodniej Rosji oraz na Syberii i Dalekim Wschodzie w latach 1918-1920, Olsztyn 2009.
• Rakoczy E., Zwycięski wódz spod znaku Jasnogórskiej Bogarodzcy, „Miejsca Święte” nr 8 (164), 2010, s. 24-26.
• Ratajkiewicz M., Błękitny generał, „Miejsca Święte” nr 8 (164), 2010, s. 29.
• Ratajkiewicz M., Na zachód marsz!, „Miejsca Święte” nr 8 (164), 2010, s. 8.
• Rostworowski S., Nasi kapelani, „Kwartalnik Poświęcony Sprawom Katolickiego Duszpasterstwa Wojskowego w Polsce”, 1932, nr 1.
• Stefaniak R., Częstochowa i Jasna góra a Józef Piłsudski i jego idee, Częstochowa 2010.
• Szafrański A.L., Augustyn Łosiński bp kielecki (1910-1937) w świetle listów pasterskich, opinii i faktów, „Nasza Przeszłość”, Kraków 1983, t. 59, s. 215-240.
• Szczepański J., Kontrowersje wokół bitwy warszawskiej 1920 roku, „Mówią Wieki” nr 8 (512), sierpień 2002, s. 30-33.
• Szczepański J., Społeczeństwo Polski w walce z najazdem bolszewickim 1920 roku, Warszawa–Pułtusk 2000.
• Szczepański J., Wojna 1920 roku na Mazowszu i Podlasiu, Warszawa–Pułtusk 1995.
• Szwedo B., Zawsze w pierwszej linii. Kapłani odznaczeni Orderem »Virtuti Militari« 1914-1921, 1939-1945, Warszawa 2004.
• Tarczyński W., Kronika Łowicza z początku wielkiej wojny, [mps, zb. wł.].
• Wilk S., Benedykt XV i Stolica Apostolska a odrodzenie Polski w 1918 r., w: Twórcy niepodległości 1918-1922, Warszawa 2009, s. 36-52.
• Witos W., Moje wspomnienia, t. 2, Paryż 1965.
• Wysocki W.J., Żak A. Cz., Biskup Władysław Bandurski, Pruszków 1997.
• Wysocki W.J., Memorandum bpa Zygmunta Łozińskiego w sprawie wschodnich granic Rzeczypospolitej, „Niepodległość i Pamięć” nr 13, 1998, s. 137-145.
• Wysocki W.J., Rzeczypospolita w imperialnej polityce Rosji, w: Golgota Wschodu. Katyń – Sybir – Kresy. Materiały międzynarodowej konferencji „Prawda, pamięć, tożsamość Katynia i Golgoty Wschodu”, Warszawa 2006, s. 167-178.
• Zieliński Z., Łosiński Augustyn bp, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XVIII/1973, s. 422-423.
• Zwycięstwo 1920. Warszawa wobec agresji bolszewickiej, Paris 1990.
• Żak A.Cz., Służba dla Rzeczypospolitej kapłaństwem jest… Życie i działalność duszpasterska księdza biskupa Władysława Bandurskiego, Warszawa [1992].
• Żeromski S., Na probostwie w Wyszkowie, w: Inter Arma, wyd. 2, Warszawa–Kraków 1930, s. 53-70.

Identifiers

DOI

10.18290/teka23.5

Biblioteka Nauki

31232850