Śpiączka i jej społeczne konsekwencje. Przegląd wątków poruszanych w dyskursie naukowym

• Authors: Karolina Rożniatowska

Title variants

EN

Coma and its social consequences. Review of topics in the scientific discourse

Abstracts

EN

Coma is a phenomenon affecting a small percentage of the population. Its consequences may be very serious, both in terms of health, psychology and society. This topic is broadly covered in health sciences, while social sciences are not particularly interested in coma research. The objective of my article is to analyze scientific texts on the subject of coma and its effects, and to identify topics covered in the scientific discourse about coma. I also want to point out how many conclusions about the psycho-social dimension of coma are derived from health sciences for social sciences. In order to map the topics present in the literature, I build a publication base, which I subsequently analyze using a content analysis method. As the analysis has shown, the topics distinguished within the scope of the coma and its consequences include, among others the identity of awakened people, everyday life after waking up and the representation of a coma in cultural texts. The conducted analysis confirms that coma and its consequences are a necessary area to explore for social sciences, especially sociology.

PL

Śpiączka to zjawisko, które dotyka niewielki odsetek członków społeczeństwa. Jej konsekwencje mogą być bardzo poważne, zarówno w aspekcie zdrowotnym, jak i psychologicznym oraz społecznym. O zjawisku tym dużo pisze się w ramach nauk o zdrowiu, natomiast nauki społeczne nieszczególnie interesują się śpiączką. Celem mojego artykułu jest analiza tekstów naukowych, które poruszają temat śpiączki i jej skutków, oraz wyodrębnienie tematów poruszanych w dyskursie naukowym o śpiączce. Stawiam sobie także zadanie wskazania, jak wiele wniosków o psychospołecznym wymiarze śpiączki płynie z nauk o zdrowiu dla nauk społecznych. Aby zmapować wątki obecne w literaturze, buduję bazę publikacji, którą kolejno poddaję analizie treści. Jak wykazała analiza, wśród wyodrębnionych tematów w ramach problematyki śpiączki i jej konsekwencji znajdują się m.in. tożsamość osób wybudzonych, codzienność po wybudzeniu oraz przedstawianie śpiączki w tekstach kultury. Przeprowadzona analiza potwierdza, że śpiączka i jej konsekwencje to obszar wymagający eksploracji przez nauki społeczne, a szczególnie socjologię.

Keywords

EN

coma; psychosocial consequences of coma; literature review; content analysis

PL

śpiączka; psychospołeczne konsekwencje śpiączki; przegląd literatury; analiza treści

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica
• Year: 2022
• Issue: 83
• Pages: 97-120

Dates

published

2022

Contributors

author

Karolina Rożniatowska

• Szkoła Doktorska Nauk Społecznych Uniwersytetu Jagiellońskiego

• https://orcid.org/0000000332824736

References

• Baricich A., de Sire A., Antoniono E., Gozzerino F., Lamberti G., Cisari C., Invernizzi M. (2017), Recovery from vegetative state of patients with a severe brain injury: a 4-year realpractice prospective cohort study, „Functional Neurology”, t. 32, nr 3, s. 131–136, https://doi.org/10.11138/FNeur/2017.32.3.131
• Barlow P. (2012), A practical review of the Glasgow Coma Scale and Score, „The Surgeon”, t. 10, nr 2, s. 114–119, https://doi.org/10.1016/j.surge.2011.12.003
• Bates D. (2001), The prognosis of medical coma, „Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry”, t. 71, nr 20–23.
• Bauman Z. (2006), Płynna nowoczesność, przeł. T. Kunz, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Białkowska J., Mroczkowska D. (2016), Rehabilitacja chorej wybudzonej ze śpiączki po cesarskim cięciu, „Rehabilitacja w Praktyce”, t. 4, nr 3, s. 17–27.
• Biały S. (2014), Życie w śpiączce (nieodwracalnej) samoistnym dobrem człowieka i jego rodziny: refleksje bioetyczne, „Studia Teologiczne”, t. 32, nr 1, s. 321–333.
• Błachnio A. (2007), Przerwanie ciągłości tożsamości u pacjentów wybudzonych z długotrwałej śpiączki, [w:] M. Pąchalska, B. Grochmal-Bach, B.D. MacQueen (red.), Tożsamość człowieka z perspektywy interdyscyplinarnej, Wydawnictwo WAM, Kraków, s. 89–99.
• Carreiras J., Osorio P., Zamith A., Caetano A. (2006), Brain Computer Interface (BCI) based on Electroencephalography (EEG), Wydawnictwo Uniwersytetu Technicznego w Lizbonie, Lisboa.
• Casarett D., Fishman J.M., MacMoran H.J., Pickard A., Asch D.A. (2005), Epidemiology and prognosis of coma in daytime television dramas, „BMJ”, t. 331, nr 1537, https://doi.org/10.1136/bmj.331.7531.1537
• Chaskes J. (2010), Out of a coma and into a wheelchair: Social and physical accessibility and the construction of disabled identity, „Disability as a Fluid State (Research in Social Science and Disability)”, t. 5, s. 49–66, https://doi.org/10.1108/S1479-3547(2010)0000005005
• Cloute K., Mitchell A., Yates P. (2008), Traumatic brain injury and the construction of identity: A discursive approach, „Neuropsychological Rehabilitation”, t. 18, nr 5–6, s. 651–670, https://doi.org/10.1080/09602010701306989
• Colbeck M. (2014), Waking Is Rising and Dreaming Is Sinking: The Struggle for Identity in Coma Literature, Department of English Literature, The University of Sheffield, Sheffield.
• Colbeck M. (2016), ‘Is she alive? Is she dead?’ Representations of chronic disorders of consciousness in Douglas Coupland’s Girlfriend in a Coma, „Medical Humanities”, t. 42, s. 160–165, https://doi.org/10.1136/medhum-2015-010763
• Cudo A., Zabielska E., Bałaj B. (2011), Wprowadzenie w zagadnienie interfejsów mózg-komputer, „Studia z Psychologii w KUL”, t. 17, s. 189–211.
• Dalakaki X., Mantzouranis G. (2012), Reflections on coma: Man deprived of his consciousness, „The International Journal of Psychoanalysis”, t. 93, nr 5, s. 1137–1152, https://doi.org/10.1111/j.1745-8315.2012.00641.x
• Diringer M.N. (1992), Early prediction of outcome from coma, „Current Opinion in Neurology and Neurosurgery”, t. 5, nr 6, s. 826–830.
• Dróżdż-Kubicka E. (2020), Jakość życia rodzin dzieci w śpiączce z powodu urazów lub zdarzeń niepożądanych na podstawie pacjentów Kliniki Budzik i podopiecznych Fundacji „Akogo?”, Gdański Uniwersytet Medyczny (niepublikowane).
• Dunn C., Held J.L., Spitz J. (1990), Coma blisters: report and review, „Cutis”, t. 45, nr 6, s. 423–426.
• Dyga K. (2018), Self i tożsamość: Próba określenia znaczeń oraz wzajemnych związków między pojęciami, „Polskie Forum Psychologiczne”, t. 23, nr 2, s. 413–429.
• Dzięgiel K., Nyka W.M., Wiśniewska M. (2007), Aspekty neurologiczne rozpoznawania i różnicowania okresowych zaburzeń przytomności, „Forum Medycyny Rodzinnej”, t. 1, nr 4, s. 362–367.
• Edgar A., Kitzinger C., Kitzinger J. (2015), Interpreting chronic disorders of consciousness: medical science and family experience, „Journal of Evaluation in Clinical Practice”, t. 21, nr 3, s. 374–379, https://doi.org/10.1111/jep.12220
• Fischer J., Mathieson C. (2001), The History of the Glasgow Coma Scale: Implications for Practice, „Critical Care Nursing Quarterly”, t. 23, nr 4, s. 52–58, https://doi.org/10.1097/00002727-200102000-00005
• Gaber T. (2008), Case Studies in Neurological Rehabilitation, Cambridge University Press, New York, https://doi.org/10.1017/CBO9780511544934
• Gaworska-Krzemińska A. (2020), Recenzja rozprawy doktorskiej na stopień doktora nauk o zdrowiu mgr Elżbiety Dróżdż-Kubickiej pt. Jakość życia rodzin dzieci w śpiączce z powodu urazów lub zdarzeń niepożądanych na podstawie pacjentów Kliniki Budzik i podopiecznych Fundacji „Akogo?”, https://www.umb.edu.pl/photo/pliki/Dziekanat-WNOZ/stopnie_naukowe_i_tytuly/doktoraty/drozdz-_kubicka/recenzja_rozprawy_doktorskiej_mgr_elzbiety_drozdz-_kubickiej-_dr_hab._aleksandra_gaworska-_krzeminska.pdf (dostęp: 1.03.2022).
• Giddens A. (2006), Ramy późnej nowoczesności, [w:] A. Jasińska-Kania (red.), Współczesne teorie socjologiczne, t. II, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 687–699.
• Glaser B.G., Strauss A.L. (1967), The discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research, Aldine Transaction, London.
• Graham M.S. (2016), The Moral Status and Welfare of Patients Diagnosed as Vegetative With Covert Awareness, Electronic Thesis and Dissertation Repository, https://ir.lib.uwo.ca/etd/3859
• Green S.M. (2011), Cheerio, Laddie! Bidding Farewell to the Glasgow Coma Scale, „Annals of Emergency Medicine”, t. 58, nr 5, s. 427–430, https://doi.org/10.1016/j.annemergmed.2011.06.009
• Grochmal-Bach B., Pąchalska M. (2004), Tożsamość człowieka a teoria mikrogenetyczna, Wydawnictwo WAM, Kraków.
• Helwick L.D. (1994), Stimulation programs for coma patients, „Critical Care Nurse”, t. 14, nr 4, s. 47–52, https://doi.org/10.4037/ccn1994.14.4.47
• Jennet B., Plum F. (1972), Persistent vegetative state after brain damage. A syndrome in search of a name, „Lancet”, t. 1, nr 1(7753), s. 734, https://doi.org/10.1016/S0140-6736(72)90242-5
• Jones J.M., Haslam S.A., Jetten J., Williams W.H., Morris R., Saroyan S. (2011), That which doesn’t kill us can make us stronger (and more satisfied with life): The contribution of personal and social changes to well-being after acquired brain injury, „Psychology & Health”, t. 26, nr 3, s. 353–369, https://doi.org/10.1080/08870440903440699
• Józefowicz J. (niepublikowane), Życie we śnie. O sposobach nawiązywania kontaktu i metodach pracy z osobami w śpiączce.
• Kalmar K., Giacino J.T. (2005), The JFK coma recovery scale-revised, „Neuropsychological Rehabilitation”, t. 15, nr 3–4, s. 454–460, https://doi.org/10.1080/09602010443000425
• Kane N., Curry S., Rowlands C., Manara A., Lewis T., Moss T., Cummins B., Butler S. (2005), Event-related potentials – neurophysiological tools for predicting emergence and early outcome from traumatic coma, „Intensive Care Medicine”, t. 22, s. 39–46, https://doi.org/10.1007/BF01728329
• Kenny R.W. (2001), Toward a Better Death: Applying Burkean Principles of Symbolic Action to Interpret Family Adaptation to Karen Ann Quinlan’s Coma, „Health Communication”, t. 13, nr 4, s. 363–385, https://doi.org/10.1207/S15327027HC1304_02
• Kiełbowicz S. (2018), Fizjoterapia pacjentów w śpiączce pourazowej oraz po wybudzeniu – praca przeglądowa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków (niepublikowane).
• Książkiewicz B., Nyka W.M., Kukulska-Pawluczuk B. (2006), Kliniczne aspekty zaburzeń przytomności u chorych z udarem mózgu, „Udar Mózgu. Problemy Interdyscyplinarne”, t. 8, nr 2, s. 67–75.
• Kucharski P., Rybicki A.J., Kopaczyńska M. (2015), Połączenie mózg – komputer jako metoda komunikacji z niereagującymi pacjentami – przegląd literatury, „Acta Bio-Optica et Informatica Medica Inżynieria Biomedyczna”, t. 21, nr 3, s. 1548–1558.
• Laureys S., Boly M. (2008), The changing spectrum of coma, „Nature Clinical Practice Neurology”, t. 4, s. 544–546, https://doi.org/10.1038/ncpneuro0887
• Laureys S., Boly M., Maquet P. (2006), Tracking the recovery of consciousness from coma, „The Journal of Clinical Investigation”, t. 116, nr 7, s. 1823–1825, https://doi.org/10.1172/JCI29172
• Lombardi F., Taricco M., De Tanti A., Telaro E., Liberati A. (2002), Sensory stimulation of brain-injured individuals in coma or vegetative state: Results of a Cochrane systematic review, „Clinical Rehabilitation”, t. 16, s. 464–472, https://doi.org/10.1191/0269215502cr519oa
• Lowry M. (1999), The Glasgow Coma Scale in clinical practice: a critique, „Nursing Times”, t. 95, nr 22, s. 40–42.
• Macqueen B., Pąchalska M., Śniegocki M., Łukowicz M., Pufał A. (2003), An evaluation of executive functions in sportsmen after traumatic brain injury, „Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja”, t. 5, nr 6, s. 767–780.
• Mańko G., Olszewski H., Krawczyński M., Tłokiński W. (2013), Evaluation of differentiated neurotherapy programs for patients recovering from severe TBI and long term coma, „Acta Neuropsychologica”, t. 11, s. 9–18.
• Marion D.W., Carlier P.M. (1994), Problems with initial Glasgow Coma Scale assessment caused by prehospital treatment of patients with head injuries: results of a national survey, „The Journal of Trauma”, t. 36, nr 1, s. 89–95, https://doi.org/10.1097/00005373-199401000-00014
• Marszałek I. (2013), Wybrane metody rehabilitacji pacjentów z zaburzeniami świadomości, Uniwersytet Jagielloński, Kraków (niepublikowane).
• Meinzer M., Harnish S., Conway T., Crosson B. (2011), Recent developments in functional and structural imaging of aphasia recovery after stroke, „Aphasiology”, t. 25, nr 3, s. 271–290, https://doi.org/10.1080/02687038.2010.530672
• Meyer M.J., Megyesi J., Meythaler J., Murie-Fernandez M., Aubut J.A., Foley N., Salter K., Bayley M., Marshall S., Teasell R. (2010), Acute management of acquired brain injury Part III: An evidence-based review of interventions used to promote arousal from coma, „Brain Injury”, t. 24, nr 5, s. 722–729, https://doi.org/10.3109/02699051003692134
• Miejczarek-Żejmo A. (2005), Pojęcie traumy w naukach społecznych, „Kultura i Edukacja”, t. 1, s. 7–21.
• Mindell A. (1989), Coma: Key to Awakening, Shambala Publications, Berkeley.
• Muneer A., Fati S.M. (2019), Automated Health Monitoring System Using Advanced Technology, „Journal of Information Technology Research”, t. 12, nr 3, s. 104–132, https://doi.org/10.4018/JITR.2019070107
• Noda R., Maeda Y., Yoshino A. (2004), Therapeutic time window for musicokinetic therapy in a persistent vegetative state after severe brain damage, „Brain Injury”, t. 18, s. 509–515, https://doi.org/10.1080/02699050310001645810
• Norkowski J. (2009), Człowiek umiera tylko raz. Mało znane fakty dotyczące śpiączki, stanu wegetatywnego i śmierci mózgowej, Wydawnictwo Thaurus, Warszawa.
• Orłowski T. (2006), Współczesne kontrowersje na temat śpiączki mózgowej, „Studia Ełckie”, t. 8, s. 61–77.
• Owen A. (2018), Mózg. Granica życia i śmierci, przeł. I. Zwiech, Feeria Science, Łódź.
• Pal J., Brown R., Fleiszer D. (1989), The value of the Glasgow Coma Scale and Injury Severity Score: predicting outcome in multiple trauma patients with head injury, „The Journal of Trauma”, t. 29, nr 6, s. 746–748, https://doi.org/10.1097/00005373-198906000-00008
• PAP/Rynek zdrowia (2019), Eksperci: prawie 15 tys. osób co roku zapada w Polsce w śpiączkę, https://www.rynekzdrowia.pl/Uslugi-medyczne/Eksperci-prawie-15-tys-osob-co-roku-zapada-w-Polsce-w-spiaczke,170100,8.html (dostęp: 6.05.2021).
• Pąchalska M. (2003), Reintegration of identity in patients with severe traumatic brain injury, „Acta Neuropsychologica”, t. 1, nr 3, s. 311–344.
• Pąchalska M., Kiejna A., Frańczuk B., Talar J., Silverman F., Grochmal-Bach B., MacQueen B.D. (2001), Pośpiączkowa paraschizofrenia a jakość życia pacjentów po urazach czaszkowo-mózgowych, „Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja”, t. 3, nr 3, s. 401–411.
• Pąchalska M., Kropotov J. (2010), Event related potentials in the patient with AD/HD after long term coma: A case report, „Acta Neuropsychologica”, t. 8, nr 4, s. 271–281.
• Pąchalska M., Łukowicz M., Kropotov J., Herman-Sucharska I., Talar J. (2011a), Evaluation of differentiated neurotherapy programs for a patient after severe TBI and long term coma using event-related potentials, „Medical Science Monitor”, t. 17, nr 10, s. 120–128, https://doi.org/10.12659/MSM.881970
• Pąchalska M., MacQueen B.D., Kaczmarek B.L., Wilk-Franczuk M., Herman-Sucharska I. (2011b), A case of „borrowed identity syndrome” after severe traumatic brain injury, „Medical Science Monitor”, t. 17, nr 2, s. 18–28, https://doi.org/10.12659/MSM.881381
• Pąchalska M., Mańko G., Kropotov J., Mirski A., Łukowicz M., Jedwabińska A., Talar J. (2012), Evaluation of neurotherapy for a patient with chronic impaired self-awareness and secondary ADHD after severe TBI and long term coma using eventrelated potentials, „Acta Neuropsychologica”, t. 10, s. 399–417, https://doi.org/10.5604/17307503.1023689
• Peri C.V., Shaffrey M.E., Farace E., Cooper E., Alves W.M., Cooper J.B., Young S., Jane J.A. (2001), Pilot study of electrical stimulation on median nerve in comatose severe brain injured patients: 3-month outcome, „Brain Injury”, t. 15, s. 903–910, https://doi.org/10.1080/02699050110065709
• Pilonis H. (2016), Jakie nadzieje daje Gienkowi Losce i pacjentom w śpiączce współczesna medycyna?, https://www.medonet.pl/zdrowie/zdrowie-dla-kazdego,jakie-nadzieje-daje-gienkowi-losce-i-pacjentom-w-spiaczce-wspolczesna-medycyna-,artykul,1722182.html (dostęp: 6.05.2021).
• Pleśniarska K. (2015), Trudności w fizjoterapii pacjenta w stanie wegetatywnym – opis przypadku, Uniwersytet Jagielloński, Kraków (niepublikowane).
• Portaccio E., Morrocchesi A., Romoli A.M., Hakiki B., Taglioli M.P., Lippi E., Di Renzone M., Grippo A., Macchi C. (2018), Improvement on the Coma Recovery Scale-Revised during the first four weeks of hospital stay predicts outcome at discharge in intensive rehabilitation after severe brain injury, „Archives of Physical Medicine and Rehabilitation”, t. 99, nr 5, s. 914–919, https://doi.org/10.1016/j.apmr.2018.01.015
• Rappaport M., Hall K.M., Hopkins K., Belleza T., Cope D.N. (1982), Disability rating scale for severe head trauma: coma to community, „Archives of Physical Medicine and Rehabilitation”, t. 63, nr 3, s. 118–123, https://doi.org/10.1037/t29015-000
• Riemann G., Schütze F. (2012), „Trajektoria” jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bezładnych procesów społecznych, [w:] K. Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków, s. 389–414.
• Rogers K.A. (1992), Personhood, Potentiality, and the Temporarily Comatose Patient, „Public Affairs Quarterly”, t. 6, nr 2, s. 245–254.
• Ross B.L., Temkin N.R., Newell D., Dikmen S.S. (1994), Neuropsychological outcome in relation to head injury severity. Contributions of coma length and focal abnormalities, „American Journal of Physical Medicine & Rehabilitation”, t. 73, nr 5, s. 341–347, https://doi.org/10.1097/00002060-199409000-00007
• Sampson M.B., Petersen L.P. (1979), Post-traumatic coma during pregnancy, „Obstetrics and Gynecology”, t. 53, nr 3, s. 2–3.
• Savchyn U. (2014), Ocena stanu pacjenta pediatrycznego w długoterminowej śpiączce po urazie czaszkowo mózgowym – studium przypadku, Uniwersytet Jagielloński, Kraków (niepublikowane).
• Sawyer E., Mauro L.S., Ohlinger M.J. (2008), Amantadine enhancement of arousal and cognition after traumatic brain injury, „Annals of Pharmacotherapy”, t. 42, s. 247–252, https://doi.org/10.1345/aph.1K284
• Schnaper N. (1975), The psychological implications of severe trauma: emotional sequelae to unconsciousness, „The Journal of Trauma: Injury, Infection, and Critical Care”, t. 15, nr 2, s. 94–98, https://doi.org/10.1097/00005373-197502000-00002
• Segatore M., Way C. (1992), The Glasgow Coma Scale: time for change, „Heart & Lung: the Journal of Critical Care”, t. 21, nr 6, s. 548–557.
• Sgreccia E. (2004), Vegetative state and brain death: Philosophical and ethical issues from a personalistic view, „NeuroRehabilitation”, t. 19, nr 4, s. 361–366, https://doi.org/10.3233/NRE-2004-19413
• Shewmon A.D. (2001), The Brain and Somatic Integration: Insights Into the Standard Biological Rationale for Equating “Brain Death” With Death, „The Journal of Medicine and Philosophy: A Forum for Bioethics and Philosophy of Medicine”, t. 26, nr 5, s. 457–478, https://doi.org/10.1076/jmep.26.5.457.3000
• Stover S.L., Zeiger H.E. (1976), Head injury in children and teenagers; functional recovery correlated with the duration of coma, „Archives of Physical Medicine and Rehabilitation”, t. 57, nr 5, s. 201–205.
• Świerkocka M., Komendziński J. (2013), Neurologiczne aspekty zaburzeń przytomności, „Annales Academiae Medicae Gedanensis”, t. 43, s. 147–154.
• Talar J. (2002), Urazy pnia mózgu. Kompleksowa diagnostyka i terapia, Katedra i Klinika Rehabilitacji AMB, Bydgoszcz.
• Talar J. (2014), Śpiączka mózgowa – przypadki kliniczne, Wydawnictwo Jan W. Talar, Bydgoszcz.
• Talar J. (2018), Śpiączka mózgowa a tak zwana „śmierć mózgu”, Wydawnictwo Jan W. Talar, Bydgoszcz.
• Tatman A., Warren A., Williams A. (1997), Development of a modified pediatric coma scale in intensive care clinical practice, „Archives of Disease in Childhood”, t. 77, s. 519–521, https://doi.org/10.1136/adc.77.6.519
• Teasdale G. (2014), Forty years on: updating the Glasgow Coma Scale, „Nursing Times”, t. 110, nr 42, s. 12–16.
• Thomasma D.C. (1984), The comatose patient, the ontology of death, and the decision to stop treatment, „Theoretical Medicine and Bioethics”, t. 5, nr 2, https://doi.org/10.1007/BF00489490
• Thonnard M., Charland-Verville V., Brédart S., Dehon H., Ledoux D., Laureys S. (2013), Characteristics of Near-Death Experiences Memories as Compared to Real and Imagined Events Memories, „PLoS ONE”, t. 8, nr 3, https://doi.org/10.1371/journal.pone.0057620
• Tomaszewski W., Mańko G., Ziółkowski A., Pąchalska M. (2013), An evaluation of health-related quality of life of patients aroused from prolonged coma when treated by physiotherapists with or without training in the ‘Academy of Life’ programme, „Annals of Agricultural and Environmental Medicine”, t. 20, nr 2, s. 319–323.
• Tosch P. (1988), Patients’ recollections of their posttraumatic coma, „Journal of Neuroscience Nursing”, t. 20, nr 4, s. 223–228, https://doi.org/10.1097/01376517-198808000-00004
• Veatch R. (1993), The Impending Collapse of the Whole-Brain Definition of Death, „Hastings Center Report”, t. 23, nr 4, s. 18–24, https://doi.org/10.2307/3562586
• Ważna M. (2019), W „Budziku” dzieją się rzeczy niesamowite. Nie każdy może tu pracować, https://www.medonet.pl/zdrowie,klinika-budzik-dla-doroslych-w-olsztynie,artykul,1735334.html (dostęp: 6.05.2021).
• Wijdicks E.F.M., Schievink W.I. (1997), Coma nails, „Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry”, t. 63, s. 294, https://doi.org/10.1136/jnnp.63.3.294
• Wijdicks E.F.M., Pfeifer E.A. (2008), Neuropathology of brain death in the modern transplant era, „Neurology”, t. 70, nr 15, s. 1234–1237, https://doi.org/10.1212/01.wnl.0000289762.50376.b6
• Wijdicks E.F.M., Rabinstein A.A., Bamlet W.R., Mandrekar J.N. (2011), FOUR score and Glasgow Coma Scale in predicting outcome of comatose patients: A pooled analysis, „Neurology”, t. 77, nr 1, s. 84–85, https://doi.org/10.1212/WNL.0b013e318220ac06
• Wysokiński P., Świeszczak K. (2016), Odleżyny jako istotny problem w opiece i rehabilitacji pacjenta unieruchomionego, [w:] A.M. Borowicz, M. Osińska (red.), Horyzonty współczesnej fizjoterapii, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Edukacji i Terapii im. prof. Kazimiery Milanowskiej, Poznań, s. 195–212.
• Ylvisaker M., Mcpherson K., Kayes N., Pellett E. (2008), Metaphoric identity mapping: Facilitating goal setting and engagement in rehabilitation after traumatic brain injury, „Neuropsychological Rehabilitation”, t. 18, nr 5–6, s. 713–741, https://doi.org/10.1080/09602010802201832
• Young G.B. (2009), Coma, „Annals of the New York Academy of Sciences”, t. 1157, nr 1, s. 32–47, https://doi.org/10.1016/B978-0-12-374168-4.00011-3
• Zafonte R., Hammond F., Mann N., Wood D., Black K., Millis S. (1996), Relationship between Glasgow Coma Scale and functional outcome, „American Journal of Physical Medicine & Rehabilitation”, t. 75, nr 5, s. 364–369, https://doi.org/10.1097/00002060-199609000-00012
• Zarzycki S., Korzep Ł., Gogol P., Sobstyl M. (2018), Ocena stanu świadomości pacjenta po incydencie mózgowym w Oddziale Anestezjologii i Intensywnej Terapii (OAiIT), „Anestezjologia i Ratownictwo”, t. 12, s. 423–430.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-600X.83.05

Biblioteka Nauki

20679268