Pomiędzy mitem i rzeczywistością – zróżnicowanie stanowisk na temat wolności i powinności artysty

• Authors: Emilia Zimnica-Kuzioła

Title variants

EN

Between myth and reality – differentation of positions on the artist’s freedom and duties

Abstracts

EN

The aim of the article is to present various positions on the freedom and duties of the artist. The author is interested in discourses on the artist’s freedom coexisting in public circulation. They are formulated by artists, critics, scientists, representatives of the media and the Church, and even lawyers. An exemplification of the discourses on the artist’s freedom discussed in the first part of the article is the public discussion on the controversial performance The Curse (based on Stanisław Wyspiański’s drama), included (since 2017) in the repertoire of the capital’s Teatr Powszechny im. Zygmunta Hübnera, made by the Croatian director Oliver Frljić.

PL

Celem artykułu jest prezentacja zróżnicowanych stanowisk na temat wolności i powinności artysty. Autorkę interesują dyskursy na temat wolności artysty, współistniejące w obiegu publicznym. Formułują je sami artyści, krytycy, naukowcy, przedstawiciele mediów i Kościoła, a nawet prawnicy. Egzemplifikację omówionych w pierwszej części artykułu dyskursów dotyczących wolności artysty stanowi publiczna dyskusja na temat kontrowersyjnego spektaklu Klątwa (na podstawie dramatu Stanisława Wyspiańskiego), znajdującego się (od 2017 r.) w repertuarze stołecznego Teatru Powszechnego im. Zygmunta Hübnera, zrealizowanego przez chorwackiego reżysera Olivera Frljicia.

Keywords

PL

wolność artysty; mit i rzeczywistość; ‘Klątwa’ w reżyserii Olivera Frljicia

EN

artist’s freedom; myth and reality; ‘Klątwa’ directed by Oliver Frljić

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica
• Year: 2023
• Issue: 85
• Pages: 27-41

Dates

published

2023

Contributors

author

Emilia Zimnica-Kuzioła

• Katedra Socjologii Sztuki, Instytut Socjologii, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki, ul. Rewolucji 1905 r. 41/43, 90-214 Łódź

• https://orcid.org/0000000318270802

References

• Adamiecka-Sitek A., Keil M. (2017), Teatr po „Klątwie”. Rozmowa z Pawłem Łysakiem i Pawłem Sztarbowskim, „Notatnik Teatralny”, nr 84–85, s. 22–55.
• Brzozowski W. (2014), W cieniu kodeksu. Spór o Golgota Picnic oczyma prawnika, http://docplayer.pl/16449484-Golgota-picnic-w-polsce-dokumentacja-wydarzen-maj-lipiec-2014.html, s. 445–455 (dostęp: 12.12.2017).
• Chlasta-Dzięciołowska M. (2017), Niewidzialne, „Notatnik Teatralny”, nr 84–85, s. 220–223.
• Dyskusja o cenzurze na XXIV Międzynarodowym Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych (2018), https://powszechny.pl/pl/dyskusja-o-cenzurze-na-xxiv-miedzynarodowym-festiwalusztuk-przyjemnych-i-nieprzyjemnych/ (dostęp 10.12.2018).
• Głowacka A. (2017), Każdy ma swoją bombę. Zapis spotkania z chorzowską publicznością, „Notatnik Teatralny”, nr 84–85, s. 183.
• Głowacki W. (2017), „Klątwa” w Teatrze Powszechnym. Polska to łatwy cel dla „objazdowego skandalisty”, http://www.polskatimes.pl/kultura/teatr/a/klatwa-w-teatrze-powszechnym-recenzjapolska-to-latwy-cel-dla-objazdowego-skandalisty,11822267/4/ (dostęp: 27.03.2017).
• Golka M. (2012), Socjologia artysty nowożytnego, Poznań, https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/14293/1/Marian%20Golka%20-%20Socjologia%20artysty%20nowo%C5%BCytnego.pdf (dostęp: 12.12.2017).
• Hauser A. (1974), Społeczna historia sztuki i literatury, t. 1–2, przeł. J. Ruszczycówna, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Heinich N. (2007), Być artystą. Rzecz o przekształceniach statusu malarzy i rzeźbiarzy, przeł. L. Mazur, Vizja Press & IT, Warszawa.
• Himalaje kretynizmu! Nie wolno „zbijać” opozycji z wariatami, którzy popierają „Klątwę” (2017), https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103454,21409644,himalaje-kretynizmu-nie-wolno-zbijacopozycji-z-wariatami.html (dostęp: 29.12.2022).
• Jan Paweł II (2005), List apostolski Ojca Świętego Jana Pawła II do artystów. Do tych, którzy z pasją i poświęceniem poszukują nowych „epifanii” Piękna, aby podarować je światu w twórczości artystycznej, TUM Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław.
• Karpiuk D. (2017), „Klątwa” w Teatrze Powszechnym to spektakl jakiego Polska potrzebuje. Dlaczego?, http://www.newsweek.pl/opinie/-klatwa-w-teatrze-powszechnym-najwazniejszyspektakl-ostatnich-lat-,artykuly,405741,1.htm (dostęp: 27.03.2017).
• „Klątwa” łamie prawo? Zarzuty za obrazę uczuć religijnych są kwestią czasu (2018), https://www.salon24.pl/newsroom/875467,klatwa-lamie-prawo-zarzuty-za-obraze-uczuc-religijnych-sakwestia-czasu (dostęp: 29.12.2022).
• Koczanowicz T. (2014–2015), Co teatr daje społeczeństwu. Rozmowa z Krzysztofem Mieszkowskim, „Notatnik Teatralny”, nr 77, s. 116–123.
• Lundkvist A. (1994), Krótka prelekcja o wolności, „Zeszyty Karmelitańskie”, nr 3–4.
• Marzec S. (2013), Bieżące praktyki de/generowania sztuki. Między arthome i artworld, [w:] M. Stępnik (red.), 18. Wschodni Salon Sztuki – Lublin 2013. Sztuka jako (re)medium, Petit S.K., Lublin.
• Mill J.S. (2005), Utylitaryzm. O wolności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Mrozek W. (2017a), Papież na szubienicy, czyli Frljić i „Klątwa” Wyspiańskiego. Tak mocnego politycznego spektaklu nie było w Polsce od lat, http://wyborcza.pl/7,112395,21392904,oliver-frljic-wystawil-klatwe-w-powszechnym-teatr-powiesil.html/ (dostęp: 27.03.2017).
• Mrozek W. (2017b), Skandalista Oliver Frljić i „Klątwa”. Głośny reżyser o fladze w waginie, narodowej hipokryzji i dramacie Wyspiańskiego, http://wyborcza.pl/7,112395,21383174,skandalista-oliverfrljic-i-klatwa-glosny-rezyser-o-fladze.html (dostęp: 30.03.2017).
• Niedurny K. (2017), Prawo fikcji. Rozmowa z Oliverem Frljiciem, „Notatnik Teatralny”, nr 84–85, s. 18–21.
• Orzechowski M. (2017), Bluźnierstwo za nasze pieniądze, „Aspekt Polski”, nr 230, s. 16.
• Osęka A. (1978), Mitologie artysty, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Potocka A.M. (2013), Wolność w sztuce, https://www.mocak.pl/wolnosc-w-sztuce-maria-annapotocka (dostęp: 13.04.2021).
• Skrzywanek J. (2017), Tożsamość zbiorowa. Rozmowa z Oliverem Frljiciem, „Notatnik Teatralny”, nr 84–85, s. 8–16.
• Tatarkiewicz W. (1989), Historia estetyki, t. 2, Estetyka średniowieczna, Arkady, Warszawa.
• Tischner J. (2018), Etyka solidarności oraz Homo sovieticus, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Tytko M. (2013), Artysta w koncepcji Jana Pawła II w Liście do artystów, „Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education”, nr 2(2), April–May–June, s. 117–142.
• Urbaniak M. (2014–2015), Walka z hegemonem. Rozmowa z Maciejem Nowakiem, „Notatnik Teatralny”, nr 77, s. 96–103.
• Zimnica-Kuzioła E. (2017), Artyści – mity i stereotypy. Polscy aktorzy teatralni wobec mitologizacji zawodowych, [w:] M. Hasiuk, E. Kołdrzak (red.), Kręgi i płomienie. Szkice o teatrze i socjologii, Wydawnictwo Primum Verbum, Łódź, s. 115–130.
• Znaniecki F. (2001), Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• de Zuniga M. (2014), Pyrrusowe zwycięstwo katolików, http://docplayer.pl/16449484- Golgotapicnic-w-polsce-dokumentacja-wydarzen-maj-lipiec-2014.html (dostęp: 12.12.2017).
• https://artmuseum.pl/pl/filmoteka/praca/azorro-grupa-czy-artyscie-wolno-wszystko (dostęp: 13.04.2021).
• https://www.powszechny.com/spektakle/klatwa,s1141.html (dostęp: 29.12.2022).

Identifiers

DOI

10.18778/0208-600X.85.02

Biblioteka Nauki

20679237