Czynniki determinujące występowanie luk podatkowych

• Authors: Radosław Piwowarski

Title variants

EN

Factors Determining the Existence of Tax Gaps

Abstracts

EN

The aim of the study is to identify factors determining tax gaps in Poland. The following taxes are analyzed: value added tax (VAT), corporate income tax (CIT), personal income tax (PIT) and excise tax. It is assumed that there are common factors determining tax gap for taxes: VAT, CIT, PIT and excise duty in Poland. On the basis of econometric panel models for the EU or OECD countries presented in the literature, general factors determining tax gaps are identified. Then they are subjected to a detailed analysis based on the available statistical data and in‑depth literature studies for each analyzed tax. The study follows a broad approach and also discusses the tax policy gaps. Based on the analysis, the adopted hypothesis can be positively verified. Although not all of the identified factors can be positively verified, there are variables that are common. The macroeconomic factors include: the level of development, the state of the business cycle, the tax burden and effective tax administration, in the case of microeconomic factors informal institutional factors can be insignificant.

PL

Celem artykułu jest wskazanie czynników determinujących luki podatkowe w Polsce. Analizie poddane zostały podatki: od towarów i usług (VAT), dochodowy od osób prawnych (CIT), dochodowy od osób fizycznych (PIT) i akcyzowy. Przyjmuje się, że w Polsce występują wspólne czynniki determinujące wielkość luki podatkowej dla podatków VAT, CIT, PIT i akcyzy. Na podstawie analizy ekonometrycznych modeli panelowych dla krajów Unii Europejskiej lub OECD przedstawianych w literaturze przedmiotu wskazano ogólne czynniki determinujące luki podatkowe. Następnie poddano je szczegółowej analizie na bazie dostępnych danych statystycznych oraz pogłębionych studiów literaturowych. W opracowaniu omówiono również luki polityki podatkowej dla każdego z podatków. Dzięki przeprowadzonej analizie stwierdzono, że wspólnymi makroekonomicznymi czynnikami determinującymi luki podatkowe są: poziom rozwoju i stan koniunktury gospodarczej, obciążenie podatkowe oraz efektywna administracja skarbowa, a w przypadku czynników mikroekonomicznych znaczenie nieformalnych czynników instytucjonalnych może być niejednoznaczne.

Keywords

PL

luka podatkowa; podatek VAT; PIT; CIT; akcyza

EN

tax gap; VAT; PIT; CIT; Excise

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica
• Year: 2022
• Volume: 2
• Issue: 359
• Pages: 34-62

Dates

published

2022

Contributors

author

Radosław Piwowarski

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Funkcjonowania Gospodarki Polska, Łódź

• https://orcid.org/0000000178262527

References

• Adamczyk A., Czyż M. (2015), Determinanty luki podatkowej w VAT w krajach Unii Europejskiej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia”, nr 76(1), s. 125–134.
• Agha A., Haughton J. (1996), Designing VAT Systems: Some Efficiency Considerations, „The Review of Economics and Statistics”, vol. 78, no. 2, s. 303–308.
• Aizenman J., Jinjirak Y. (2008), The collection efficiency of the Value Added Tax: Theory and international evidence, „Journal of International Trade & Economic Development”, vol. 17(3), s. 391–410.
• Arak P., Kutwa K., Sarnowski J., Selera P. (2019), Efekty uszczelniania systemu podatkowego w Polsce w latach 2016–2018, Polski Instytut Ekonomiczny, Policy Paper, no. 1.
• Barbone L., Belkindas M., Bettendorf L., Bird R., Bonch-Osmolovskiy M., Smart M. (2013), Study to quantify and analyse the VAT Gap in the EU–27 Member States, Final Report of project TAXUD/2012/DE/316, https://www.econstor.eu/bitstream/10419/119879/1/773133313.pdf [dostęp: 10.06.2021].
• Bąkowska K., Gniazdowski M., Lachowicz M. (2019), Horyzont optymalizacji – geneza, skala i struktura luki w podatku CIT, Polski Instytut Ekonomiczny, Warszawa.
• Bratkowski A., Kotecki L. (2018), Luka VAT w świetle analiz makroekonomicznych. Raport wstępny, Instytut Obywatelski, Warszawa.
• CBOS (2016), Postawy wobec płacenia podatków, Komunikat z badań nr 85, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2016/K_085_16.PDF [dostęp: 10.06.2021].
• Christie E., Holzner M. (2006), What Explains Tax Evasion? An Empirical Assessment based on European Data, wiiw Working Papers, no. 40.
• Dziemianowicz R., Wyszkowski A., Budlewska R. (2014), Tax Expenditures. Spending through the Polish Tax System, „Ekonomia XXI Wieku”, nr 4(4), s. 92–107.
• Gajewski D.J., Laskowska M., Kusy R. (2019), Struktura wpływów podatkowych z CIT w Polsce w latach 2016–2018 w kontekście uszczelnienia systemu podatkowego, Raport CASP SGH, Warszawa, https://casp.sgh.waw.pl/sites/casp.sgh.waw.pl/files/RAPORT_CASP_LOW.pdf [dostęp: 10.06.2021].
• Hagemejer J., Malinowska A., Poniatowski G., Śmietanka A. (2020), Wpływ produkcji wyrobów tytoniowych na polską gospodarkę, Raport CASE, Warszawa.
• Hernandez M., Jamison J., Korczyc E., Mazar N., Sormani R. (2017), Applying Behavioral Insights to Improve Tax Collection. Experimental Evidence from Poland, World Bank Group, Washington.
• Hutton E. (2017), The Revenue Administration – Gap Analysis Program: Model and Methodology for Value-Added Tax Gap Estimation, International Monetary Fund, https://www.imf.org/en/Publications/TNM/Issues/2017/04/07/The-Revenue-AdministrationGap-Analysis-Program-Model-and-Methodology-for-Value-Added-Tax-Gap-44715 [dostęp: 10.06.2021].
• Klonowska A. (2016), Rozpoznawanie obszarów ryzyka podatkowego jako metoda zwiększania wpływów podatkowych, rozprawa doktorska, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków, https://r.uek.krakow.pl/bitstream/123456789/2822/1/1200003193.pdf [dostęp: 10.06.2021].
• Klonowska A. (2017), Luka podatkowa. Skutki dla finansów publicznych, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.
• Komisja Europejska (2016), The Concept of Tax Gaps, Report on VAT Gap Estimations, FISCALIS Tax Gap Project Group (FPG/041), Brussels, https://taxation-customs.ec.europa.eu/system/files/2016-08/tgpg_report_en.pdf [dostęp: 14.06.2021].
• Komisja Europejska (2017), Study and Reports on the VAT Gap in the EU–28 Member States: 2017 Final Report, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/bbc2a3cf-27e2-11ec-bd8e-01aa75ed71a1/language-en/format-PDF/source-268274073 [dostęp: 14.06.2021].
• Komisja Europejska (2018), Study and Reports on the VAT Gap in the EU–28 Member States: 2018 Final Report, TAXUD/2015/CC/131, https://taxation-customs.ec.europa.eu/system/files/2018-10/2018_vat_gap_report_en.pdf [dostęp: 14.06.2021].
• Komisja Europejska (2019), Study and Reports on the VAT Gap in the EU–28 Member States: 2019 Final Report, TAXUD/2015/CC/131, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/c281bda6-27e1-11ec-bd8e-01aa75ed71a1/language-en/format-PDF/source-268274213 [dostęp: 14.06.2021].
• Komisja Europejska (2020), Study and Reports on the VAT Gap in the EU–28 Member States: 2020 Final Report, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/48f32ee9-f3dd-11ea-991b-01aa75ed71a1 [dostęp: 14.06.2021].
• Komisja Europejska (2021), VAT Gap in the EU. Report 2021, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/bd27de7e-5323-11ec-91ac-01aa75ed71a1 [dostęp: 14.06.2021].
• Konopczak K., Łożykowski A. (2019), Kwantyfikacja zmian luki CIT: podejście ekonometryczne, MF Working Paper Series, no. 39–2019.
• Kudła J., Kopyt M. (2020), Co decyduje o intencjach małych podatników w zakresie uchylania się od opodatkowania w Polsce?, materiał z warsztatów naukowych CASE „Struktura i efektywność polskiego systemu podatkowego”, 19–20 listopada, https://www.case-research.eu/index/?id=753d0c1b60cc9f7b9717d40dac01a96e [dostęp: 11.04.2021].
• Leszczyłowska A. (2017), Dochód księgowy a dochód podatkowy – analiza empiryczna wyników spółek akcyjnych, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, t. 94(150), s. 63–79.
• Lewicka-Strzałecka A. (2020), Moralność finansowa Polaków. Raport z badań V edycja, Związek Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce, Gdańsk.
• Mazur T., Bach D., Juźwik A., Czechowicz I., Bieńkowska J. (2019), Raport na temat wielkości luki podatkowej w podatku VAT w Polsce w latach 2004–2017, Ministerstwo Finansów – Opracowania i Analizy, Warszawa.
• Mielniczuk-Stelmach M. (2018), Metody przeciwdziałania wyłudzeniom w podatku od towarów i usług spowodowanym działaniem karuzeli VAT-owskich, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, nr 528, s. 153–163.
• Ministerstwo Finansów (2010), Tax Expenditures in Poland, Warszawa, https://mfin.gov.hr/UserDocsImages/dokumenti/proracun/dubinska-analiza/Dubinska%20analiza%20rashoda%20-%20Porezni%20rashodi%20u%20Poljskoj.pdf [dostęp: 11.04.2021].
• Najwyższa Izba Kontroli (2019), Nadzór Ministra Finansów nad poborem podatku od towarów i usług. Informacja o wynikach kontroli, KBF.430.002.2019, nr ewid. 80/2019/P/18/011/KBF, Warszawa.
• OECD (2017), Tax Administration 2017. Comparative Information on OECD and Other Advanced and Emerging Economies, https://www.oecd-ilibrary.org/taxation/tax-administration-2017/the-measurement-of-tax-gaps_tax_admin-2017-19-en [dostęp: 15.06.2021].
• Piwowarski R. (2016), Czy polski system podatkowy jest progresywny? Analiza rozkładu obciążeń w zależności od formy zatrudnienia, „Gospodarka w Praktyce i Teorii”, nr 1(42), s. 33–50.
• Piwowarski R. (2017), Preferencje społeczne dotyczące wielkości sektora publicznego oraz wybranych dóbr publicznych a wysokość dochodu, „Studia Prawno-Ekonomiczne”, nr 102, s. 227–241.
• Poniatowski G. (2016), Problem nieściągalności VAT w Polsce pod lupą, „Zeszyty mBank – CASE”, nr 142, https://case-research.eu/pl/problem-niesciagalnosci-vat-w-polsce-pod-lupa [dostęp: 15.06.2021].
• Poniatowski G., Bonch-Osmolovsky M., Śmietanka A. (2020), Study and Reports on the VAT Gap in the EU–28 Member States: 2020 Final Report, CASE Reports no. 503, https://www.case-research.eu/en/case-report-no-503-study-and-reports-on-the-vat-gap-in-the-eu-28-member-states-2020-final-report-101545 [dostęp: 15.06.2021].
• Reckon LLP (2009), Study to Quantify and Analyze the VAT Gap in the EU–25 Member States, Report commissioned by the European Commission, Directorate-General for Taxation and Customs Union, London.
• Sarnowski J., Selera P. (2018), Zmniejszenie luki VAT w Polsce w latach 2016–2017, Polski Instytut Ekonomiczny, Warszawa.
• Sawulski J., Bąkowska K., Gniazdowski M. (2020), Luka CIT w Polsce w latach 2014–2018, Polski Instytut Ekonomiczny, Warszawa.
• Sowiński R. (2009), Uchylanie się od opodatkowania. Przyczyny, skutki i sposoby zapobiegania zjawisku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
• Sygut E. (2018), Tax exemptions in excise duty in the context of fiscal efficiency, „e-Finanse: Financial Internet Quarterly”, vol. 14, issue 2, s. 47–57.
• Szczypińska A. (2018), Luka VAT w UE, MF Working Paper Series, no. 28.
• Thackray M., Alexova M. (2017), An Analytical Framework for Excise Gap Estimation: Excise Gaps in Tax Administration, Technical Notes and Manual, MFW, Washington.
• Warren N. (2019), Estimating tax gap is everything to an informed response to the digital era, „eJournal of Tax Research”, vol. 16, no. 3, s. 536–577.
• Wu S.-Y., Teng M.-J. (2005), Determinants of Tax Compliance – A Cross-Country Analysis, „FinanzArchiv/Public Finance Analysis”, vol. 61, no. 3, s. 393–417.
• Zespół Analiz Ekonomicznych EY (2020), Szara strefa w Polsce, Warszawa, https://assets.ey.com/content/dam/ey-sites/ey-com/en_pl/topics/eat/pdf/03/ey-szara-strefa-w-polsce-final.pdf [dostęp: 20.05.2021].
• Zidkova H. (2014), Determinants of VAT Gap on EU, Prague Economic Papers, vol. 4, s. 514–530.
• Ministerstwo Finansów (2020a), Informacja dotycząca rozliczenia podatku dochodowego od osób prawnych za 2018 rok, Warszawa.
• Ministerstwo Finansów (2020b), Informacja dotycząca ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych za 2019 rok, Warszawa.
• Ministerstwo Finansów (2021a), Informacja dotycząca rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2019 rok, Warszawa.
• Ministerstwo Finansów (2021b), Sprawozdanie operatywne z wykonania budżetu państwa za 2020 rok, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6018.359.03

Biblioteka Nauki

2154159