Komendantka Oddziału Kuriersko-Wywiadowczego I Brygady Legionów. Aleksandra Szczerbińska i towarzyszki broni

• Authors: Marta Sikorska-Kowalska

Title variants

Komendantka Oddziału Kuriersko-Wywiadowczego I Brygady Legionów. Aleksandra Szczerbińska i towarzyszki broni

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł omawia powstanie i działalność Żeńskiego Oddziału Kuriersko-Wywiadowczego, na czele którego stała Aleksandra Szczerbińska. Po wycofaniu się z Kielc Oddziałów I Brygady 30 października 1914 r. Aleksandra Szczerbińska „Ola” objęła komendę nad oddziałem kobiecym z rąk Kazimierza Sawickiego. Dowodzony przez nią Żeński Oddział Wywiadowczy jako część Oddziału Wywiadowczego podlegał najpierw I Pułkowi Piechoty Legionów, a następnie I Brygadzie. W oddziale tym służyło 46 kobiet. Były to członkinie Związku i Drużyn Strzeleckich, które miały kilkuletnie wykształcenie wojskowe. W oddziale kuriersko-wywiadowczym służbę pełniły również kobiety należące do politycznych organizacji niepodległościowych. Postawa, odwaga, determinacja wywiadowczyń z Żeńskiego Oddziału Kuriersko-Wywiadowczego wielokrotnie znajdowała uznanie w opiniach Józefa Piłsudskiego.

EN

The paper presents the origins and activities of Women’s Courier and Intelligence Unit commanded by Aleksandra Szczerbińska. She became a Head of this Unit after it was retreated from Kielce together with troops of the 1st Brigade on 30th October 1914. This Unit was earlier commanded by Kazimierz Sawicki and was firstly a part of Intelligence Unit in the 1st Infantry Regiment, then in the 1st Brigade. The Unit consisted of 46 women, previous members of Shooting Troops, having few years of military experience. Some of them were also active members of independent political organizations. Bravery and skills of the members of Women’s Courier and Intelligence Unit were strongly appreciated by Józef Piłsudski.

Keywords

PL

historia kobiet; I wojna światowa; biografia; historia kobiet; I wojna światowa; biografia

EN

women’s history; history of the 1st World War; biography

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
• Year: 2019
• Issue: 104
• Pages: 109-124

Dates

published

2019-08-30

Contributors

author

Marta Sikorska-Kowalska

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Polski XIX wieku

• https://orcid.org/0000-0001-6393-3391

References

• Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie [dalej: IJPL], Wanda Pełczyńska, sygn. 202/20.
• Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie [dalej: IJPL], Z. Zawiszanka, W pogoni za swoim pułkiem, Legiony, sygn. 22/9.
• Aldona, Wywiad w Karpackiej Brygadzie, [w:] Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910–1915, red. A. Piłsudska, M. Rychterówna, W. Pełczyńska, M. Dąbrowska, Warszawa 1927, s. 125–131.
• Bagiński H., Utworzenie organizacji skautowej w Sokole, [w:] Zarzewie 1909–1920. Wspomnienia i materiały, red. A. Garlicka, Warszawa 1973, s. 13–25.
• Benedekówna J., Za Bug, [w:] Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910–1915, red. A. Piłsudska, M. Rychterówna, W. Pełczyńska, M. Dąbrowska, Warszawa 1927, s. 102–104.
• Fleszarowa R., Oddział Żeński Lwowskiego Związku Strzeleckiego w czasie mobilizacji, [w:] Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910–1915, red. A. Piłsudska, M. Rychterówna, W. Pełczyńska, M. Dąbrowska, Warszawa 1927, s. 46–50.
• Piłsudska A., Oddział żeński „Strzelca” w sierpniu 1914 r., [w:] W czterdziestolecie wymarszu Legionów. Zbiór wspomnień, Londyn 1954, s. 6–12.
• Piłsudska A., Przedmowa, [w:] Z. Zawiszanka, Przez fronty. Pamiętnik wywiadowczyni 1 pułku piechoty Legionów z 1914 roku. Na podstawie notatek spisanych w lutym–marcu 1915 r., Warszawa 1928, s. 4–6.
• Piłsudska A., Wspomnienia, Łomianki 2004.
• Piłsudski J., Moje pierwsze boje, Łódź 1988.
• Piłsudski J., Pisma zbiorowe, t. VI, Warszawa 1937.
• Rychterówna M., Listopad w Zagórzu, [w:] Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910–1915, red. A. Piłsudska, M. Rychterówna, W. Pełczyńska, M. Dąbrowska, Warszawa 1927, s. 95–101.
• Rychterówna M., Z dala od frontu, [w:] Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910–1915, red. A. Piłsudska, M. Rychterówna, W. Pełczyńska, M. Dąbrowska, Warszawa 1927, s. 193–197.
• Starzyński R., Cztery lata wojny w służbie Komendanta. Przeżycia wojenne, Warszawa 1937.
• Szczerbińska A., Oddział Wywiadowczy I Brygady, [w:] Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910–1915, red. A. Piłsudska, M. Rychterówna, W. Pełczyńska, M. Dąbrowska, Warszawa 1927, s. 81–84.
• Zawiszanka Z., Poprzez fronty. Pamiętnik wywiadowczyni 1 pułku piechoty Legionów z 1914 roku. Na podstawie notatek spisanych w lutym–marcu 1915 r., Warszawa 1928.
• Chwalba A., Samobójstwo Europy. Wielka wojna 1914–1918, Kraków 2014.
• Cieślikowa A., Udział Polek w pierwszej wojnie światowej, [w:] Kobiety w konspiracji pierwszej i drugiej wojny światowej. Materiały z sesji popularnonaukowej w Krakowie w dniu 18 maja 2005 roku, red. K. Minczykowska, J. Sziling, Toruń 2006, s. 15–20.
• Dufrat J., Kobiety w kręgu lewicy niepodległościowej. Od Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego do Ochotniczej Legii Kobiet (1908–1918/1919), Toruń 2001.
• Gaul J., Na tajnym froncie. Działalność wywiadowczo informacyjna obozu niepodległościowego w latach 1914–1918, Warszawa 2001.
• Grzywacz M., Okupnik M., Wstęp, [w:] Kobiety i/a doświadczenie wojny 1914–1945 i później, red. M. Grzywacz, M. Okupnik, Poznań 2015, s. 8–13.
• Halny R., Aleksandra Piłsudska komendantka wywiadu kobiecego, Warszawa [b.r.].
• Marcinkiewicz-Gołaś A., Ochotnicza Legia Kobiet (1918–1922), Warszawa 2006.
• Piłsudska A., Udział kobiet w walkach o niepodległość, „Niepodległość” [Londyn] 1955, t. V, s. 169–188.
• Strug A., Wiekopomny dzień 6 sierpnia 1914, Warszawa 1926.
• Świętek R., Lodowa ściana. Sekrety polityki Józefa Piłsudskiego 1904–1918, Kraków 1998.
• Wójcik Z., Z listów Józefa Piłsudskiego do Aleksandry Szczerbińskiej, „Tygodnik Powszechny” 1988, nr 46, s. 4–5.
• Wrzosek M., Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej, Warszawa 1990.
• Tokarz W., Wstęp, [w:] Legiony na polu walki. Działania pierwszego pułku legionów na lewym brzegu Wisły w sierpniu i wrześniu 1914 roku. Relacje uczestników, Warszawa 1916, s. 5–14.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6050.104.07