Głód ma większą moc niszczycielską niż miecz. Przygotowania wojenne w Le Livre des fais d’armes et de chevalerie Christine de Pisan

• Authors: Andrzej Niewiński

Title variants

EN

The hunger has more destructive power than the sword. War preparations in Le Livre des fais d’armes et de chevalerie Christine de Pisan

Abstracts

EN

In medieval warfare, despite technological advances, the provision of supplies to troops was a fundamental issue. Logistics has always been a central aspect of large-scale armed combat. Yet, despite its undeniable importance, surprisingly little is known about it. To some extent, therefore, this gap is filled by Christine de Pisan’s work Le Livre des fais d’armes et de chevalerie. It contains valuable informations with regard especially to the material conditions of warfare and the related art of siege.

PL

W średniowiecznych działaniach wojennych, mimo postępu technologicznego podstawową kwestią było zapewnienie wojskom zaopatrzenia. Logistyka od zawsze była głównym aspektem walki zbrojnej na dużą skalę. Jednak, pomimo jej niezaprzeczalnego znaczenia, zaskakująco mało wiemy na ten temat. Dlatego też w pewnym zakresie, lukę tę wypełnia dzieło Christine de Pisan Le Livre des fais d’armes et de chevalerie. Zawiera cenne informacje w odniesieniu zwłaszcza do materialnych warunków prowadzenia wojny i związanej z tym sztuki oblężniczej.

Keywords

PL

Christine de Pisan; średniowiecze; wojna; logistyka wojskowa; XV wiek; twórczość i literatura kobiet

EN

Christine de Pisan; Middle Ages; the War; military logistics; the Fifteenth Century; Women’s Creativity and Literature

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
• Year: 2021
• Issue: 109
• Pages: 25-50

Dates

published

2021

Contributors

author

Andrzej Niewiński

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II / John Paul II Catholic University of Lublin

• https://orcid.org/0000000316135885

References

• Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. II (Meteorologika. O świecie), oprac. A. Paciorek, Warszawa 1982.
• Christine de Pizan, The Book of Deeds and Arms and of Chivalry, transl. S. Willard, ed. Ch.C. Willard, Pennsylvania 1999.
• Gesta Henrici Quinti – The Deeds of Henry the Fifth, eds F. Taylor, J. S. Roskell, Oxford 1975.
• Orderic Vitalis, The Ecclesiastical History, ed. and transl. M. Chibnall, vol. VI, Oxford 1978.
• The Chronicle of Geoffrey le Baker, transl. D. Preest, introduction and notes R. Barber, Woodbridge 2012.
• The Conquest of Jerusalem and the Third Crusade: Sources in Translations, ed. P. W. Edbury, Aldershot 1996.
• Vita Edwardi Secundi: The Life of Edward the Second, ed. W. Childs, transl. N. Denholm-Young, Oxford 2005.
• Allen S. J., An Introduction to the Crusades, Toronto 2017.
• Allmand C. T., Henry V the Soldier and the War in France, [w:] Henry V: The Practice of Kingship, ed. G. L. Harriss, Oxford 1985, s. 117–135.
• Allmand C., La guerre de Cent Ans. L’Angleterre et la France en guerre 1300–1450, Paris, 1989.
• Asbridge Th., Krucjaty. Wojna o Ziemię Świętą, przekł. N. Rataj, M. Józefowicz, Kraków 2015.
• Bachrach B. S., Medieval Siege Warfare: A Reconnaissance, „Journal of Military History” 1994, vol. LVIII, No. 1, s. 119–133.
• Barber R., Edward, Prince of Wales and Aquitaine. A Biography of the Black Prince, Woodbridge 1996.
• Boffa S., Art de la guerre et stratégie dans le duché de Brabant pendant la seconde moitié du XIVe siècle, „Revue belge de philologie et d’histoire” 2004, t. LXXXII, fasc. IV, s. 855–888.
• Boffa S., Warfare in Medieval Brabant 1356–1406, Woodbridge 2004.
• Bossy M.-A., Arms and the Bride. Christine de Pizan’s Military Treatise as a Wedding Gift for Margaret d’Anjou, [w:] Christine de Pizan and the Categories of Difference, ed. M. Desmond, Minneapolis 1998, s. 236–256.
• Bradbury J., The Medieval Siege, Woodbridge 1992.
• Contamine Ph., Guerre, État et Société á la fin du Moyen Age, Paris 1972.
• Cytowska M., Szelest H., Literatura rzymska. Okres cesarstwa, Warszawa 1992.
• DeVries K., Gunpowder Weaponry and the Rise of the Early Modern State, „War in History” 1998, vol. V, No. 2, s. 127–145.
• DeVries K., The impact of Gunpowder Weaponry on Siege Warfare in the Hundred Years War, [w:] The Medieval City Under Siege, eds I. A. Corfis, M. Wolfe, Woodbridge 1995, s. 227–244.
• DeVries K., Infantry Warfare in the Early Fourteenth Century. Discipline, Tactics, and Technology, Woodbridge 2006.
• Encyklopedia wojskowa, red. O. Laskowski, t. I, Warszawa 1931.
• Finó J. F., L’artillerie en France à la fin du moyen âge, „Gladius” 1974, t. XII, s. 13–31.
• France J., Sztuka wojenna Europy zachodniej w epoce krucjat 1000–1300, przekł. G. Smółka, Oświęcim 2012.
• Gaier C., Art et organisation militaires dans la principauté de Liège et dans le comté de Looz au Moyen Âge, Bruxelles 1968.
• Goodall J., Dover Castle and the Great Siege of 1216, „Chateau Gaillard” 2000, vol. XIX, s. 91–102.
• Graaf R. de, Oorlog om Holland 1000–1375, Hilversum 2004.
• Gutiérrez de Velasco A., La conquista de Tarazona en la Guerra de los dos Pedros (año 1357), „Cuadernos de Historia Jerónimo Zurita” 1960, no 10–11, s. 69–98.
• Hall B. S., The Changing Face of Siege Warfare: Technology and Tactics in Transition, [w:] The Medieval City Under Siege, eds I. A. Corfis, M. Wolfe, Woodbridge 1995, s. 257–275.
• Hebron M., The Medieval Siege: Theme and Image in Middle English Romance, Oxford 1997.
• Jurga R. M., Machiny wojenne. Zapomniana technika wojskowa, Poznań 2011.
• Kaufman J., Kaufmann H., Jurga R., The Medieval Fortress: Castles, Forts and Walled Cities of the Middle Ages, Cambridge 2004.
• Kinard J., Artillery: An Illustrated History of its Impact, Santa Barbara 2007.
• MacDonald A. J., Courage, Fear and the Experience of the Later Medieval Scottish Soldier, „The Scottish Historical Review” 2013, vol. XCII(II), s. 179–206.
• MacInnes I. A., Shock and Awe: The Use of Terror as a Psychological Weapon During the Bruce-Balliol Civil War, 1332–1338, [w:] England and Scotland in the Fourteenth Century, eds A. King, M. A. Penman, Woodbridge 2007, s. 40–59.
• Masschaele J., Transport Costs in Medieval England, „Economic History Review. New Series” 1993, vol. XLVI, No. 2, s. 266–279.
• Nicholson R., Edward III and the Scots, Oxford 1965.
• Niewiński A., Logistyka zaopatrzenia, przygotowania militarne i podział łupów na Półwyspie Iberyjskim w XIII w. (na podstawie regulacji prawnych zawartych w kodeksie „Siete Partidas” oraz przykładów zaczerpniętych z kampanii militarnych), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2017, z. 99, s. 33–56.
• Niewiński A., Rola i znaczenie wina w wojennej egzystencji średniowiecza, [w:] Alkohol w wojsku i na wojnie. Z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej, red. A. Niewiński, Oświęcim 2018, Homo Militans, t. VII, s. 42–56.
• Niewiński A., Sztuka oblężnicza w okresie późnego średniowiecza w świetle dzieła „Le Livre des Fais d’Armes et de Chevalerie” Christine de Pisan, [w:] „Mieczem i szczytem”. Broń na polu walki. Z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej, red. A. Niewiński, Oświęcim 2016, Homo Militans, t. III, s. 43–63.
• Niewiński A., Wskazania Christine de Pizan „O czynach zbrojnych i rycerstwie”, „Teka Komisji Historycznej Oddział PAN w Lublinie” 2016, vol. XIII, s. 19–40.
• Notice sur la vie et sur les ouvrages de Christine de Pisan, [w:] Collection complète des mémoires relatifs à l’histoire de France depuis le règne de Philippe Auguste jusqu’au commencement du dix-septième siècle, éd. A. Petitot, t. V, Paris 1824, s. 203–244.
• Oakeshott E., A Knight and his Armour, London 1961.
• Payne-Gallwey S. R., The Crossbow: Mediaeval and Modern, with a treatise on the Ballista and Catapults of the Ancients, London 1995 (reprint z 1903 r.).
• Petriello D., Tide of War. The Impact of Weather on Warfare, New York 2018.
• Prestwich M., Armies and Warfare in the Middle Ages. The English Experience, New Haven–London 1996.
• Prestwich M., Victualling Estimates for English Garrisons in Scotland during the Early Fourteenth Century, „The English Historical Review” 1967, vol. LXXXII, No. 324, s. 536–543.
• Purton P., A History of the Late Medieval Siege 1200–1500, Woodridge 2010.
• Reston J. Jr., Warriors of God: Richard the Lionheart and Saladin in the Third Crusade, New York 2001.
• Rogers C. J., The Military Revolutions of the Hundred Year’s War, „The Journal of Military History” 1993, No. 57(2), s. 241–278.
• Rogers R., Latin Siege Warfare in the Twelfth Century, Oxford 1992.
• Sadler J., Border Fury. England and Scotland at War 1296–1568, Harlow 2005.
• Salamagne A., L’attaque des places-fortes au XVe siècle à travers l’exemple des guerres angloet franco-bourguignonnes, „Revue Historique” 1993, t. CCLXXXXIX, no. 1, s. 65–114.
• Salamagne A., Le canon et la fortification, 1380–1430, [w:] Du métier des armes à la vie de cour, de la forteresse au château de séjour: XIVe–XVIe siècles, sous la direction de J.-M. Cauchies, J. Guisset, Brepols 2005, s. 17–35.
• Santiuste D., Młot na Szkotów. Edward I i wojny o niepodległość Szkocji, przekł. K. Mróz-Mazur, Oświęcim 2020.
• Schlumberger G., Renald z Châtillon. Książę Antiochii. Senior Łacińskiej Zajordanii, przekł. K. Polejowski, Oświęcim 2016.
• Serrano Larráyoz F., Aproximación a la alimentación del ejército navarro durante la guerra castellano-navarra (1429), „Príncipe de Viana” 1997, t. LVIII, s. 567–588.
• Settia A., Rapine, assedi, battaglie. La guerra nel Medioevo, Roma–Bari 2002.
• Smail R. C., Sztuka wojenna krzyżowców 1097–1193, przekł. G. Smółka, Oświęcim 2013.
• Smith R. D., DeVries K., The Artillery of the Dukes of Burgundy, 1363–1477, Woodbridge 2005.
• Strickland M., War and Chivalry. The Conduct and Perception of War in England and Normandy, 1066–1217, Cambridge 1996.
• Strzelczyk J., Krystyna de Pizan. O sztuce wojennej, [w:] „Od najazdów pogańskich dotąd są państwa Waszej Królewskiej Mości spokojne…”. Studia ofiarowane w siedemdziesiątą rocznicę urodzin prof. Karolowi Olejnikowi, red. Z. Pilarczyk, M. Franz, Toruń 2008, s. 116–128.
• Sumption J., The Hundred Years War: Trial by Fire, Philadelphia 1999.
• Taylor C., Chivalry and Ideals of Knighthood in France during the Hundred Years War, Cambridge 2013.
• The Medieval City Under Siege, eds I. A. Corfis, M. Wolfe, Woodbridge 1995.
• Vela i Aulesa C., Per ço com gran fretura és de vianda en la nostra host. L’avituallament de l’exèrcit de Jaume II en la campanya de Múrcia (1296), „Anales de la Universidad de Alicante” 1996–1997, Historia Medieval, no. 11, s. 599–630.
• Weiss Adamson M., Food in Medieval Times, Westport 2004.
• Wheeler E. L., Christine de Pizan’s Livre des fais d’armes et de chevalerie: Gender and the Prefaces, „Nottingham Medieval Studies” 2002, vol. XLVI, s. 119–161.
• Willard Ch.C., Christine de Pizan on Chivalry, [w:] The Study of Chivalry: Resources and Approaches, eds D. H. Chickering and Th.H. Seiler, Kalamanzoo, Mich. 1988, s. 511–528.
• Willard Ch.C., Christine de Pizan on the Art of Warfare, [w:] Christine de Pizan and the Categories of Difference, ed. M. Desmond, Minneapolis–London 1998, s. 3–15.
• Willard Ch.C., Pilfering Vegetius? Christine de Pizan’s “Faits d’Armes et de chevalerie”, [w:] Women, the Book and the Worldly, eds L. Smith, J. H.M. Taylor, vol. II, Cambridge 1995, s. 31–37.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6050.109.03

Biblioteka Nauki

2109045