The Intentionality, Intersubjectivity, and Causability of Civil Law Transactions

• Authors: Mariusz J. Golecki , Bartosz Wojciechowski

Title variants

PL

Intencjonalność i intersubiektywność a zasada kauzalności w polskim prawie cywilnym

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia różne teorie dotyczące zasady kauzalności czynności prawnych przysparzających, obowiązującej w różnych kodyfikacjach prawa cywilnego. Zasada ta w ogólnym zarysie stanowi warunek ważności czynności prawnych przysparzających, wpływając na konstrukcję zobowiązań oraz przeniesienia własności. Wywodzące się jeszcze z prawa rzymskiego, a następnie rozwinięte przez postglosatorów oraz zwolenników szkoły prawa natury typy kauza, takie jak causa solvendi, donandi, aquirendi czy causa cavendi stały się zatem punktem odniesienia dla oceny ważności przysporzeń. Odnosząc się do intencjonalnego działania na płaszczyźnie intersubiektywnej w ujęciu filozofii analitycznej, autorzy opowiadają się za modyfikacją zasady kauzalności i dopuszczeniem możliwości kształtowania czynności oderwanych od przyczyny prawnej, o ile nie jest to sprzeczne z obowiązującymi przepisami.

EN

The paper presents and discusses the principle of causability as expressed in many civil codes. This principle requires that the existence of any obligations of transfers of ownership the legal cause – usually associated with 3 types of dealings having been identified by Roman jurists and elaborated by postglosators and founders of the 17th-century natural law movement, namely: causa solvendi, donandi, aquirendi, or causa cavendi – creates a condition for validity of legal act. Referring to the philosophical background of the analytical philosophy of intention and intersubjectivity, authors advocate a modified theory of causability, according to which it is permissible for the parties to invoke abstract actions if this is not opposed by binding legal provisions.

Keywords

PL

zasada kauzalności; czynność prawna; intencjonalność; zdarzenia; fakty instytucjonalne; filozofia umysłu; intencja

EN

the principle of causality; legal acts; intentionality; brute facts; institutional facts; the philosophy of mind; intention

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica
• Year: 2022
• Volume: 100
• Pages: 65-81

Dates

published

2022

Contributors

author

Mariusz J. Golecki

• University of Łódź

• https://orcid.org/0000000313940096

author

Bartosz Wojciechowski

• University of Łódź

• https://orcid.org/0000000242717056

References

• Academy of European Private Lawyers. 2001. European Contract Code – Preliminary draft. Pavia: Universita Di Pavia.
• Albanese, Bernardo. 1972. ‘Agere,’ ‘genere’ e ‘contrahere’ in D.50,16,19 congetture su una definizione di Labeone. Roma: Pontificia universitas Lateranensis.
• Alexy, Robert. 1978. Theorie der juristischen Argumentation. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
• Alexy, Robert. 1995. Recht Vernunft, Diskurs. Studien zur Rechtsphilosophie. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
• Apel, Karl-Otto. Ed. 1976. Sprachpragmatik und Philosophie. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
• Bahr, Christian von. 2000. “Prace nad projektem Europejskiego Kodeksu Cywilnego.” Państwo i Prawo 10: 43–52.
• Bassani, Vittoria. Wolfgang Mincke. 1997. “Europa sine causa?” Zeitschrift für europäisches Privatrecht 3: 599–614.
• Bekrycht, Tomasz. 2009. Aprioryczność prawa. Ontologia prawa w fenomenologii Adolfa Reinacha. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Berier, Roman Longchamps de. 1934. Uzasadnienie projektu kodeksu zobowiązań. Vol. I. Warszawa: Wydawnictwo Urzędowe Komisji Kodyfikacyjnej.
• Burkhardt, Armin. 1986. Soziale Akte, Sprechakte und Textillokutionen. A. Reinachs Rechtsphilosophie und die moderne Linguistik. Tübingen: Max Niemeyer Verlag. https://doi.org/10.1515/9783111371573
• Czachórski, Witold. 1952. Czynności prawne przyczynowe i oderwane w polskim prawie cywilnym. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• D’Ors, Álvaro. 1976. “Replicas Panormitanas II. El contractus segun Labeon a proposito de una critica de Albanese.” Revista de Estudios Historico-Juridicos 1: 17–32.
• Davidson, Donald. 1963. “Actions, Reasons and Causes.” Journal of Philosophy 60: 685–700. https://doi.org/10.2307/2023177
• Davidson, Donald. 1985. “Replies to Essays.” In Essays on Davidson: Action and Events. Edited by Bruce Vermazen, Merrill B. Hintikka. 242–252. Oxford: Oxford University Press.
• Davidson, Donald. 1991. Eseje o prawdzie, języku i umyśle. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Davidson, Donald. 1997. “Jak jest możliwa słabość woli.” In Filozofia odpowiedzialności. Edited by Jacek Hołówka. 81–106. Warszawa: Wydawnictwo Spacja.
• Drozd, Edward. 1974. Przeniesienie własności nieruchomości. Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Düsings, Edith. 1986. Intersubjektivität und Selbstbewußtsein. Behaviorische, phänomenologische und idealistische Begründungstheorien bei Mead, Schütz, Fichte und Hegel. Köln: Dinter.
• Fichte, Johann Gottlieb. 1995. Das System der Sittenlehre nach den Prinzipien der Wissenschaftslehre. Hamburg: Felix Meiner Verlag. https://doi.org/10.28937/978-3-7873-2364-7
• Fichte, Johann Gottlieb. 1996. Zamknięte państwo handlowe i inne pisma. Translated by Robert Reszke. Warszawa: Fundacja “Aletheia”.
• Fichte, Johann Gottlieb. 2000. Foundations of Natural Right. Translated by Michael Baur. Cambridge: Cambridge University Press.
• Fichte, Johann Gottlieb. 2002. Powołanie człowieka. Translated by Adam Zieleńczyk. Kęty: Antyk.
• Ghestin, Jacques. 2006. Cause de l’engagement et validité du contrat. Paris: LGDJ.
• Girndt, Helmut. 1981. “Zu Fichtes und Meads Theorie der Interpersonalität.” In Der transzendentale Gedanke. Die gegenwärtige Darstellung der Philosophie Fichtes. Edited by Klaus Hammacher. 372–484. Hamburg: Meiner.
• Grabowski, Andrzej. 1999. Judicial Argumentation and Pragmatics. A Study on the Extension of the Theory of Legal Argumentation. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Grzybowski, Stefan M. Ed. 1974. System prawa cywilnego. Vol. I. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Gutowski, Maciej. 2006. “Zasada kauzalności czynności prawnych w prawie polskim.” Państwo i Prawo 4: 3–19.
• Habermas, Jürgen. 1984a. Theory of Communicative Action. Vol. I. Translated by Thomas McCarthy. Boston: Beacon Press.
• Habermas, Jürgen. 1984b. Vorstudien und Ergänzungen zur Theorie des kommunikativen Handelns. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
• Habermas, Jürgen. 1987a. “Aspekty racjonalności działania.” In Wokół teorii krytycznej Jürgena Habermasa. Edited by Andrzej M. Kaniowski, Andrzej Szahaj. 109–137. Warszawa: Warszawskie Centrum Studenckiego Ruchu Naukowego.
• Habermas, Jürgen. 1987b. The Philosophical Discourse of Modernity. Translated by Frederick G. Lawrence. Oxford: The MIT Press.
• Habermas, Jürgen. 1994. Faktizität und Geltung. Beiträge zur Diskurstheorie des Rechts und des demokratischen Rechtsstaats. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
• Hähnchen, Susanne. 2003. Die causa condictionis. Ein Beitrag zum klassischen römischen Kondiktionenrecht. Berlin: Duncker & Humblot. https://doi.org/10.3790/978-3-428-50923-2
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. 1991. Elements of the Philosophy of Right. Translated by H.B. Nisbet. Cambridge: Cambridge University Press.
• Hilgendorf, Eric. 1991. Argumentation in der Jurisprudenz. Zur Rezeption von analytischer Philosophie und kritischer Theorie in der Grundlagenforschung der Jurisprudenz. Berlin: Duncker & Humblot. https://doi.org/10.3790/978-3-428-47262-8
• Honneth, Axel. 1994. Kampf um Anerkennung. Zur moralischen Grammatik sozialer Kämpfe. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
• Honneth, Axel. 2003. Unisichtbarkeit. Stationen einer Theorie der Intersubjektivität. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
• Hunters, Charles K. 1971. Der Interpersonalitätsbeweis in Fichtes früher angewandter praktischer Philosophie. München: Pan-Verlag R. Birnbach.
• Inauen, Cornel. 2004. Causa im schweizerischen Vermögensrecht. Zürich: Universität Zürich.
• Judycki, Stanisław. 2006. “Zachowanie i działanie.” Diametros 7: 86–90.
• Kaniowski, Andrzej M., Andrzej Szahaj. Eds. 1987. Wokół teorii krytycznej Jürgena Habermasa. Warszawa: Warszawskie Centrum Studenckiego Ruchu Naukowego.
• Kleszcz, Ryszard. 1998. O racjonalności. Studium epistemologiczno-metodologiczne. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Kozak, Artur. 2002. Granice prawniczej władzy dyskrecjonalnej. Wrocław: Kolonia Limited.
• Król, Małgorzata. 1992. Teoretycznoprawna koncepcja prawomocności. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Kubas, Andrzej. 1974. “Causa czynności prawnej a zobowiązania z aktu administracyjnego.” Studia Cywilistyczne 23: 45–75.
• Łętowska, Ewa. 1970. Umowa o świadczenie przez osobę trzecią. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
• Montanie, Jean Claude. 1992. Le contrat. Grenoble: Presses Universitaires de Grenoble.
• Morawski, Lech. 1988. Argumentacje, racjonalność prawa i postępowanie dowodowe. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
• Morawski, Lech. 1990. “Dyskurs w ujęciu Jürgena Habermasa a inne koncepcje argumentacji.” In Dyskursy rozumu: między przemocą i emancypacją. Z recepcji Jürgena Habermasa w Polsce. Edited by Lech Witkowski. 113–132. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Morawski, Lech. 2000. Główne problemy współczesnej filozofii prawa. Prawo w toku przemian. Warszawa: Wydawnictwa Prawnicze PWN.
• Neumann, Ulfrid. 1986. Juristische Argumentationslehre. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Niedośpiał, Michał. 1984. “Autonomia woli w części ogólnej prawa cywilnego.” Państwo i Prawo 12: 64–73.
• Nowakowski, Andrzej. 2004. “Donald Davidson o intencjach i działaniach.” In Intencjonalność jako kategoria filozofii umysłu i filozofii języka. Edited by Zbysław Muszyński, Jacek Paśniczek. 165–168. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Pyziak-Szafnicka, Małgorzata. 1995. Uznanie długu. Łódź: Wydawnictwa Prawnicze PWN.
• Radwański, Zbigniew. Zbigniew Olejniczak. Eds. 2004. System prawa prywatnego. Prawo cywilne – część ogólna. Vol. II. Warszawa: C.H. Beck.
• Reinach, Adolf. 1989. “Die apriorischen Grundlagen des bürgerlichen Rechtes.” In Sämtliche Werke. 158. München–Hamden–Wien: Philosophia Verlag.
• Ruland, Yorick M. 2004. Die Causa der Obligation. Rechtshistorische und rechtsvergleichende Perspektive nach Einführung des Nieuk Burgelijk Wetboek in den Niederlanden. Köln–Berlin–München: Carl Heymanns.
• Sae-Seong, Yi. 2001. Subjektivität und Intersubjektivität. Eine Untersuchung zur Rekonstruktion der dialektischen Struktur in Hegels Rechtsphilosophie. PhD diss., Technische Hochschule, Aachen.
• Safjan, Marek. 1998. “Umowy związane obrotem gospodarczym.” Przegląd Prawa Handlowego 2: 1–10.
• Scholl, Thilo. 1999. Die Rezeption des kontinental-europäischen Privatsrechts in Lateinamerika am Beispiel der allgemeinen Vertragslehre in Costa Rica. Berlin: Duncker & Humblot Gmbh. https://doi.org/10.3790/978-3-428-49532-0
• Searle, John. 1998. Mind, Language and Society. New York: Basic Books.
• Siemek, Marek J. 1998. Hegel i filozofia. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Siep, Ludwig. 1974. “Der Kampf um Anerkennung. Zu Hegels Auseinandersetzung mit Hobbes in den Jenaer Schriften.” Hegel-Studien 9: 155–207.
• Siep, Ludwig. 1979. Anerkennung als Prinzip der praktischen Philosophie. Freiburg–München: Meiner.
• Sierocka, Beata. 2003. Krytyka i dyskurs. O transcendentalno-pragmatycznym uprawomocnieniu krytyki filozoficznej. Kraków: Aureus.
• Tracz, Grzegorz. 1997. “Aktualność generalnej reguły kauzalności czynności prawnych przysparzających w prawie polskim.” Kwartalnik Prawa Prywatnego 3: 499–530.
• Tracz, Grzegorz. 1998. Umowa gwarancji ze szczególnym uwzględnieniem gwarancji bankowej. Kraków: Zakamycze.
• Tuhr, Andreas von. 1918. Der Allgemeine Teil des Deutschen Bürgerlichen Rechts. Vol. II. München–Leipzig: Duncker & Humblot. https://doi.org/10.3790/978-3-428-56310-4
• Vacca, Letizia. Ed. 1997. Causa e contratto nella prospettiva storico-comparatistica: 2. congresso internazionale ARISTEC, Palermo, 7–8 giugno 1995. Torino: Giapichelli.
• Wojciechowski, Bartosz. 2001. „Uzasadnianie praw człowieka w koncepcji dyskursu prawniczego.” Studia Prawno-Ekonomiczne 63: 9–25.
• Wojciechowski, Bartosz. 2004. Dyskrecjonalność sędziowska. Studium teoretycznoprawne. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Wolter, Aleksander. Jerzy Ignatowicz. Krzysztof Stefaniuk. 2001. Prawo cywilne. Zarys części ogólnej. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Wróblewski, Jerzy. 1976. “Uzasadnienie i wyjaśnienie decyzji sądowej.” Studia Prawno-Ekonomiczne 16: 7–30.
• Wróblewski, Jerzy. 1988. “Poziomy uzasadnienia decyzji prawnej.” Studia Prawno-Ekonomiczne 40: 17–33.
• Wróblewski, Jerzy. 1988. Sądowe stosowanie prawa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Zaradkiewicz, Kamil. 1999. “Numerus apertus abstrakcyjnych czynności prawnych w polskim prawie cywilnym.” Kwartalnik Prawa Prywatnego 2: 245–297.
• Zawada, Kazimierz. 1990. Umowa przelewu wierzytelności. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Ziembiński, Zygmunt. 1972. Analiza pojęcia czynu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
• Ziółkowski, Marek. 2003. “’Uniwersalne wartości’ a regionalne doświadczenia (Europa Środkowa wobec współczesnych debat o wartościach i celach rozwoju).” Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny 3: 217–232.
• Zirk-Sadowski, Marek. 1984. Rozumienie ocen w języku prawnym. Vol. II. Racjonalność w prawniczej interpretacji zwrotów oceniających. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
• Zirk-Sadowski, Marek. 1986. “Uniwersalna pragmatyka a teoria i filozofia prawa.” Studia Prawno-Ekonomiczne 37: 23–40.
• Zirk-Sadowski, Marek. 1998. Prawo a uczestniczenie w kulturze. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Żegleń, Urszula M. 2003. Filozofia umysłu. Dyskusja z naturalistycznymi koncepcjami umysłu. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6069.100.06

Biblioteka Nauki

3696817