Gradualizm etyczny – poza antropocentryzmem i biocentryzmem?

• Authors: Gunnar Skirbekk

Title variants

Gradualizm etyczny – poza antropocentryzmem i biocentryzmem?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Obszar etyki jest najczęściej ograniczany do człowieka i świata ludzkiego: tylko ludzie mogą działać moralnie lub niemoralnie, tylko ludzie mogą być z moralnego punktu widzenia godni pochwały lub nagany; tylko ludziom przypisuje się status podmiotów moralnego działania i podmiotów moralnych praw. W jakim stopniu ten antropocentryzm etyczny daje się utrzymać? Czy współczesna wiedza biologiczna, uwydatniająca ciągłość i stopniowalność cech właściwych dla istot żywych, nie podważa takiego mocnego rozgraniczenia i założenia o uprzywilejowanej pozycji człowieka? Czy nie powinniśmy wyjść poza gatunkowy egoizm, a przynajmniej go ograniczyć? W niniejszym artykule rozważę argumenty na rzecz stanowiącej osobny paradygmat, wyjątkowej pozycji etycznej człowieka oraz zbadam argumenty na rzecz etycznego gradualizmu [czyli stopniowalnych różnic] między istotami ludzkimi (humans) a pozostałymi ssakami oraz między człowiekiem a przyrodą.

EN

The realm of ethics is most often restricted to man and the human world: only humans can act morally or immorally, only humans can be morally praised or blamed, only humans can be moral agents and only humans can be moral subjects. To which extent is this ethical anthropocentrism tenable? In the light of contemporary biological knowledge and its recognition of biological continuities and gradual distribution of properties characteristic for living creatures, how can such strict division and the notion of the privileged position of man be still valid? Should not we reduce or overcome human speciesism? In this paper I shall consider arguments in favour of such a paradigmatically unique ethical standing for humans, and I shall look into arguments in favour of an ethical gradualism between humans and other mammals and between man and nature.

Keywords

PL

etyczny antropocentryzm; gradualizm etyczny; prawa moralne; prawa zwierząt; etyka dyskursu; metaetyka; etyczny antropocentryzm; gradualizm etyczny; prawa moralne; prawa zwierząt; etyka dyskursu; metaetyka

EN

ethical gradualism; anthropocentrism; moral rights; animal rights; ethics of discourse; metaethics

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica. Ethica – Aesthetica – Practica
• Year: 2018
• Issue: 31
• Pages: 11-40

Dates

published

2018-06-30

Contributors

author

Gunnar Skirbekk

• Uniwersytet w Bergen

References

• Anagnostopoulos Georgios, Aristotle on the Goals and Exactness of Ethics, University of California Press, San Diego 1994.
• Animal Rights and Human Obligations, red. Tom Regan, Peter Singer, Prentice-Hall, Englewood Clifs, New Jersey 1976.
• Animals, Men and Morals: An Inquiry into the Maltreatment of Non-humans, red. Roslind Godlovitch, Stanley Godlovitch, J. Harris, Taplinger, New York 1972.
• Apel Karl-Otto, Diskurs und Verantwortung: Das Problem des Übergangs zur postkonventionellen Moral, Suhrkamp Verlag, Frankfurt a. M. 1988.
• Benhabib Seyla, In the Shadow of Aristotle and Hegel: Communicative Ethics and Current Controversies in Practical Philosophy, w: Hermeneutics and Critical Theory of Ethics and Politics, red. Michael Kelly, MIT Press, Cambridge, Mass. 1990.
• Bentham Jeremy, Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa, przeł. Bogdan Nawroczyński, PWN, Warszawa 1958.
• Böhler Dietrich, Menschenwürde und Menschentötung. Über Diskursethik und utilitaristische Ethik, „Zeitschrift für Evangelische Ethik” 1991, t. 35, nr 1, s. 166–186.
• Böhler Dietrich, Mensch und Natur: Verstehen, Konstruieren, Verantworten, „Deutsche Zeitschrift für Philosophie” 1991, t. 39, nr 9, s. 999–1019.
• Brennan John M., The Open-Texture of Moral Concepts, Macmillan, London 1977.
• Clark Stephen, The Moral Status of Animals, Oxford University Press, Oxford 1977.
• Cohen Carl, The Case of the Use of Animals in Biomedical Research, „The New England Journal of Medicine” 1986, t. 315, nr 14, s. 865–870.
• D’Amato Anthony, Sudhir K. Chopra, Whales: Their Emerging Right to Life, „American Journal of International Law” 1991, t. 85, nr 1, s. 21–62.
• Dworkin Ronald, Biorąc prawa poważnie, przeł. Tomasz Kowalski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
• Earthbound. New Introductory Essays in Environmental Ethics, red. Tom Regan, Random House, New York 1984.
• Frey Raymond, Interests and Rights: The Case against Animals, Oxford University Press, Oxford 1980.
• Frey Raymond, Rights, Killing and Suffering, Clarendon Press, Oxford 1983.
• Habermas: Critical Debates, red. John B. Thompson i David Held, Macmillan, London 1982.
• Habermas Jürgen, Erläuterungen zur Diskursethik, Suhrkamp Verlag, Frankfurt a. M. 1991.
• Killing and Letting Die, red. Bonnie Steinbock, Alastair Norcross, Prentice-Hall, Englewood Clifs, New Jersey 1980.
• Kuhse Helga, Peter Singer, Should the Baby Live? The Problem of Handicapped Infants, Oxford University Press, Oxford 1985.
• Leahy Michael P.T., Against Liberation: Putting Animals in Perspective, Routledge, London 1991.
• Matters of Life and Death. New Introductory Essays in Moral Philosophy, red. Tom Regan, Random House, New York 1986.
• Midgley Mary, Animals and Why They Matter, University of Georgia Press, Athens 1983.
• The Moral Import of Science, red. Andrew J. I. Jones, Sygma Forlag, Bergen 1988.
• Passmore John, Man’s Responsibility for Nature: Ecological Problems and Western Traditions, University of California Press, Duckworth 1974.
• The Problem of Abortion, red. J. Feinberg, Wadswoth Publishing Co., Belmont, California 1973.
• Rachels James, Created from Animals. The Moral Implications of Darwinism, Oxford University Press, Oxford 1990.
• Regan Tom, The Case for Animal Rights, University of California Press, Berkeley 1984.
• Ruse Michael, Taking Darwin Seriously, Blackwell, Oxford 1986.
• Singer Peter, Applied Ethics, Oxford University Press, Oxford 1986.
• Singer Peter, On Being Silenced in Germany, „The New York Review”, 15 sierpnia 1991.
• Skirbekk Gunnar, Rationality and Modernity, Scandinavian University Press, Oslo 1993.
• Skjervheim Hans, Objectivism and the Study of Man, Scandinavian University Press, Oslo 1959.
• Taylor Paul W., Respect for Nature. A Theory of Environmental Ethics, Princeton University Press, Princeton, New Jersey 1986.
• Tranøy Knut Erik, On the Ethics of Animal and Human Experimentation, w: The Moral Import of Science: Essays on Normative Theory, Scientific Activity and Wittgenstein, red. Andrew J. I. Jones, Sygma Forlag, Bergen 1988, s. 83–97.
• Tooley Michael, Abortion and Infanticide, Claredon Press, Oxford 1984.
• Waismann Friedrich, Verifiability Logic and Language, red. Antony Flew, seria I, Blackwell, Oxford 1960.
• Winch Peter, Idea nauki o społeczeństwie i jej związki z filozofią, przeł. B. Chwedeńczuk, Oficyna Naukowe, Warszawa 1995.
• Zur Debate über Euthanasie, red. Rainer Hegselmann i Reinhold Merkel, Suhrkamp Verlag, Frankfurt a. M. 1991.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6107.31.02