Badania archeologiczne Polaków na Ukrainie w XIX i początku XX wieku

• Authors: Maria Magdalena Blombergowa

Title variants

EN

Archaeological research of Poles in Ukraine in the 19th and early 20th centuries

Abstracts

EN

The Polish lands under the rule of Austria were referred to as Eastern Galicia. Inhabitants of these areas represented various social and professional groups. For many of them, collecting and archaeological research has become a subject of serious interest. In this area, inhabited for centuries by various nations, there are numerous ruins, burial mounds, embankments and castles. This multitude of traces of past cultures forced us to search. This became the reason for a wide interest in the past and the development of collecting. Thus, the object of interest of nineteenth-century archeology, in the eyes of many researchers, were all monuments of the past, understood as the entirety of pre-historical, ethnographic, written and other sources. Accordingly, archeology should study all the creations of human hands from different epochs; creations ranging from the simplest to artistic and artful, material remains and traces of beliefs, worship and literature. The scope of the researchers’ interests included ancient temples, monuments of armaments, classical antiquities, archival science, archeography, sphragistics and numismatics. In Ukraine and in other parts of the world, Poles lived and worked – in many economic and, of course – scientific fields. Many have devoted their attention, time and funds to searching for and studying traces of the distant past preserved in the ground. There are not many Polish publications about archaeological research conducted by Polish lovers of antiquity in eastern Ukraine, which were subject to tsarist Russia. This article attempts to fill this gap in the history of Polish archeology.

PL

Na Ukrainie, jak i w innych stronach świata żyli i pracowali – w wielu dziedzinach gospodarczych i oczywiście naukowych – Polacy. Wielu też poświęciło swoją uwagę, czas i fundusze na poszukiwanie i badanie śladów odległej przeszłości zachowanych w ziemi. O badaczach i badaniach na terytoriach Ukrainy, Galicji Zachodniej, w Małopolsce pisali: Stefan Nosek, Zarys historii badań archeologicznych w Małopolsce (1967); Andrzej Abramowicz, Wiek archeologii (1967); są też starsze publikacje: Bohdan Janusz, Zabytki przedhistoryczne Galicji Wschodniej (1918); Marcyan Śmiszko, Kultury wczesnego okresu epoki cesarstwa rzymskiego w Małopolsce Wschodniej (1932). O badaniach archeologicznych prowadzonych przez polskich miłośników starożytności na terenach wschodnich Ukrainy, podlegających carskiej Rosji, polskich publikacji nie ma zbyt dużo (Abramowicz, 1970; Blombergowa, 1993). W moim artykule podejmuję próbę wypełnienia tej luki w dziejach historii polskiej archeologii.

Keywords

PL

polskie badania archeologiczne na Ukrainie; archeologia Kresów; historia archeologii

EN

Polish archaeological research in Ukraine; archeology of the Borderlands; history of archeology

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Eastern Review
• Year: 2022
• Volume: 11
• Issue: 1
• Pages: 13-31

Dates

published

2022

Contributors

author

Maria Magdalena Blombergowa

References

• Abramowicz, A. 1967. Wiek archeologii. Problemy polskiej archeologii dziewiętnastowiecznej. Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Abramowicz, A. 1970. Podróżnicy po przeszłości. Szkice z dziejów archeologii. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
• Abramowicz, A. 1991. Historia archeologii polskiej XIX i XX wiek. Warszawa–Łódź: Instytut Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk.
• Blombergowa, M.M. 1993. Badania archeologiczne Polaków na terytorium Imperium Rosyjskiego w XIX i początku XX wieku. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
• Bydłowski, A. 1904. Mogiły w Nowosiółce w pow. Lipowieckim, gub. Kijowskiej. Światowit V, s. 59.
• Chwalewik, E. 1926. Zbiory polskie: archiwa, biblioteki, gabinety, galerie, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie í na obczyźnie... Lwów: b.n.w.
• Fałat, J. 1987. Pamiętniki. Katowice: Śląski Instytut Naukowy.
• Gloger, Z., Luba-Radzimiński, Z. 1877. Poszukiwania archeologiczne w powiecie Ostrogskím. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej 1, s. 5.8–11.
• Grabowski, M. 1850. Ukraina dawna i teraźniejsza. Kijów: Nakładem i drukiem Teofila Glucksberga Księgarza i Typografa Białoruskiego Naukowego Okręgu.
• Hadaczek, K. 1900. Z badań archeologicznych w dorzeczu Bugu. Rocznik Grona c.k. Konserwatorów Starożytnych Pomników Galicji Wschodniej. Teka Konserwatorska II, s. 44–59.
• Hadaczek, K. 1909. Cmentarzysko ciałopalne z okresu rzymskiego koło Przeworska. Rocznik Grona c.k. Konserwatorów Starożytnych Pomników Galicji Wschodniej. Teka Konserwatorska III, s. 1–21.
• Hadaczek, K. 1912. Kultura dorzecza Dniestru w epoce cesarstwa rzymskiego. Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne XII, s. 23.
• Herodot. 2005. Dzieje. Wrocław: Czytelnik.
• Janusz, J. 1918. Zabytki przedhistoryczne Galicji Wschodniej. Lwów: Towarzystwo dla Popierania Nauki Polskiej z funduszu Bolesława Orzechowicza.
• Kaczyński, M. 1972. W siedemdziesiątą rocznicę otwarcia wystawy zbiorów Józefa Choynowskiego w warszawskiej Zachęcie. Wiadomości Archeologiczne 1: 38, 2.2.
• Kłodziński, A. 1829. Opis mogiły w Glinianach pod Lwowem. Czasopismo naukowe księgozbioru publicznego im. Ossolińskich II.
• Kostrzewski, J. 1949. Dzieje polskich badań prehistorycznych. Poznań: Nakładem Polskiego Towarzystwa Prehistorycznego.
• Kunasiewicz, S. 1872. O wykopaliskach, popielnicach, łzawnicach i starych monetach. Lwów: b.n.w.
• Krzyżanowski, S. 1863. Pamiątki polskie w muzeum Towarzystwa Historii i Starożytności w Odessie. Kijów: b.n.w.
• Krzyżanowski, S. 1874. Sławiariskaja archieologia po polskim istocznikam. Driewnosti 4, s. 43.
• Krzyżanowski, S. 1876. Sławianskij Krakow. Driewnosti 6, s. 120–134.
• Mielczarek, M. 1989. Wczesnoscytyjski hełm brązowy z kolekcji Józefa Choynowskiego. Przyczynek do datowania ochron głowy tzw. typu kubańskiego. Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska 3, s. 5–17.
• Neyman, C. 1884. Notatki archeologiczne z Ukrainy. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej 8, s. 33–44.
• Nosek, S. 1967. Zarys historii badań archeologicznych w Małopolsce. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Olechnowicz, W. 1903. Cmentarzysko w Nowosilkach, pow. włodzimierski gub. wołyńska. Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne 6, s. 3–12.
• Ossowski, G. 1867. Gieołogiczesko-gieognosticzeskíj oczerk Wołynskoj Gubiernii. Trudy Wołynskogo Gubernskogo Statisticzeskogo Komiteta za 1867 g.
• Ossowski, G. 1888. Wielki kurhan Ryżanowski, według badań dokonanych w latach 1884 i 1887. Kraków: Wydanie Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności w Krakowie.
• Ossowski, G. 1890. Driewnosti 13, s. 2.2.
• Pauli, Ż. 1837. Pamiętnik Naukowy. Kraków: b.n.w.
• Pauli, Ż. 1840. Starożytności Galicyjskie. Lwów: b.n.w.
• Pauli, Ż. 1845. Badania archeologiczne o stanie sztuk i przemyśle na ziemiach Słowian przed chrześcijaństwem. Przegląd Naukowy IV.
• Podbereski, A. 1867. Gierkulesoyy stołby na Dnieprie. Zapiski Odeskiego Towarzystwa Historii Starożytności 6, s. 294–506.
• Podbereski, A. 1872. Kimmierijskie pamiatniki. Zapiski Odeskiego Towarzystwa Historii Starożytności 8, s. 427.
• Podbereski, A., Jastrzębczyk, E. 1867. O usypiskach wydrążonych nad Morzem Czarnym. Biblioteka Warszawska 4, s. 124–140.
• Popowski, B. 1882. Wyniki badań w Samhorodku prowadzonych w latach 1875–1876. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej 6, s. 11–15.
• Potocki, M. 1874. Sprawozdanie z czynności konserwatora w wschodniej Galicji. Lwów: b.n.w.
• Pułaski, F. 1893. Kurhan popowiecki. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej 17, s. 41–44.
• Pułaski, F. 1902. Mogiły o nasypie kamiennym w powiecie kamienieckim. Światowit 4, 5, s. 1–39.
• Rulikowski, E. 1880. Mogiła w Helenówce w powiecie wasylkowskim na Ukrainie w roku 1879. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej 4.
• Siarczyński, F. 1801–1850. Słownik historyczno-statystyczno-geograficzny królestwa Galicji. Rękopis przechowywany w Bibliotece Ossolineum.
• Stupnicki, H. 1869. Galicja pod względem topograficzno-geograficzno-historycznym. Lwów: A.J. Madfes i H. Bodek.
• Śmiszko, M. 1932. Kultury wczesnego okresu epoki cesarstwa rzymskiego w Małopolsce Wschodniej, Lwów: Nakł. Towarzystwa Naukowego we Lwowie.
• Talko-Hryncewicz, J. 1923. Z moich wspomnień o dawnych archeologach. Wiadomości Archeologiczne 8, s. 2–4.
• Talko-Hryncewicz, J. 1930. Z przeżytych dni (1850–1930). Warszawa: Galewski i Dau.
• Zielińska, B. 1978. Władysław Olechnowicz. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 23. Wrocław: Wydawnictwo Instytutu Historii PAN, s. 733–734.
• Żytyński, L. 1899. O kurhanach i mogiłach kamiennym na Wołyniu. Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne 4 (2 i 3).

Identifiers

DOI

10.18778/1427-9657.11.02

Biblioteka Nauki

28766355