Pojęcie modernizmu w młodopolskiej krytyce literackiej

• Authors: Grażyna Legutko

Title variants

Pojęcie modernizmu w młodopolskiej krytyce literackiej

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The notion of modernism in Polish literary criticism at the turn of the 20th century was characterized, as the author of the article proves, by ambiguity. The notion was understood and explained differently and was used in various contexts which quite often contradict each other. This imprecise term referred to many phenomena: from itnietzscheanism and the philosophy of Arthur Schopenhauer, by the meaning of “naked soul” and “art for art’s sake” to the decadent movement, mysticism and symbolism. Even though Young Polish critics (propagators of “new art” as well as its critics) defined modernism in a multi-faceted way (from the point of view of their ideological standpoints and preferred esthetics values) it has been linked by aversion to the name, the awareness of crisis of European culture and middle-class morality and necessity of upgrading art.

Keywords

PL

modernizm; krytyka literacka; Młoda Polska; modernizm; krytyka literacka; Młoda Polska

EN

Modernism; literary criticism; Young Poland

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2016
• Volume: 33
• Issue: 3
• Pages: 7-27

Dates

published

2017-05-29

Contributors

author

Grażyna Legutko

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Filologii Polskiej, Zakład Historii Literatury do 1918 roku

References

• Belmont Leo, W kwestii „młodych” (Z powodu artykułu St. Brzozowskiego „My młodzi”), „Głos” 1903, nr 8, s. 123–124.
• Bełcikowski Jan, Koniec modernizmu, „Tygodnik Ilustrowany” 1909, nr 46, s. 934.
• Bolecki Włodzimierz, Modernizm w literaturze polskiej XX wieku (rekonesans), „Teksty Drugie” 2002, nr 4, s. 1–34.
• Brzozowski Stanisław, Legenda Młodej Polski. Studia o strukturze duszy kulturalnej, wyd. 2, Księgarnia Polska B. Połonieckiego, Lwów 1910.
• Brzozowski Stanisław, Maurycy Maeterlinck. Z powodu wystawienia „Monny Vanny” w Warszawie, „Głos” 1903, nr 23, s. 212–213.
• Brzozowski Stanisław, Próba samopoznania, „Głos” 1903, nr 13, s. 206–208.
• Brzozowski Stanisław, W kwestii „młodych” [dot. art. Leo Belmonta], „Głos” 1903, nr 8, s. 124.
• Brzozowski Stanisław, Wczesne prace krytyczne, wstęp A. Mencwel, PIW, Warszawa 1988.
• Burek Tomasz, Janusowe oblicze modernizmu, „Teksty” 1976, nr 3, s. 55–78.
• Daszyńska Zofia, Program modernistów, „Prawda” 1899, nr 6, s. 63–64.
• Feldman Wilhelm, Piśmiennictwo polskie ostatnich lat dwudziestu, Księgarnia H. Altenberga, Lwów 1902.
• Feldman Wilhelm, Poezja „Młodej Polski”, „Ogniwo” 1899, nr 25, s. 594–595.
• Feldman Wilhelm, Współczesna literatura polska. 1864–1918, t. 2, wstęp T. Walas, oprac. M. Rydlowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1985.
• Głowiński Michał, Ekspresja i empatia. Studia o młodopolskiej krytyce literackiej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997.
• Górski Artur, Monsalwat. Rzecz o Adamie Mickiewiczu, wyd. 3, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa 1908.
• Grabowski Tadeusz, Krytyka literacka w Polsce w epoce realizmu i modernizmu (1863–1933), Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1934.
• Irzykowski Karol, Czyn i słowo. Glossy sceptyka, oprac. Z. Górzyna, wstęp A. Lam, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1980.
• Irzykowski Karol, O perfidii (Szkic monografii), „Myśl Polska” 1914, z. 1, s. 32–36 i z. 2, s. 9–13.
• Jankowski Czesław, Młoda Polska w pieśni, Gebethner i Wolff, Warszawa 1898.
• Jellenta Cezary, Modernizm, „Ateneum” 1904, t. 1, s. 3–13, przedr. w: tenże, Grający szczyt. Studia syntetyczno-krytyczne, S.A. Krzyżanowski, Kraków 1912, s. 151.
• Kitowska-Łysiak Małgorzata, Paralele i kontrasty. Myśl o sztuce na łamach krytyki Wilhelma Feldmana, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1990.
• K.R. Żywicki [Krzywicki Ludwik], Najmłodsi, „Prawda” 1894, nr 16, s. 187–188.
• K.R. Żywicki [Krzywicki Ludwik], O sztuce i nie-sztuce. Luźne uwagi profana, „Prawda” 1899, nr 11–15, przedr. w: tenże, W otchłani. Rozważania na tematy społeczne, [s.n.], Warszawa 1909.
• Kelles-Krauz Kazimierz, Kilka głównych zasad rozwoju sztuki, „Poradnik dla Samouków” 1905, cz. 5, z. 2, przedr. w: tenże, Pisma wybrane, t. 1, Książka i Wiedza, Warszawa 1962.
• Konczyński Tadeusz, Modernizm w świetle umiejętnej krytyki, „Tygodnik Słowa Polskiego” 1902, nr 2, s. 1–3.
• Lange Lange, Modernizm, „Tygodnik Ilustrowany” 1890, nr 13; przedr. w: tenże, Studia z literatu­ry francuskiej, „Biblioteka Mrówki”, Lwów 1897.
• Lorentowicz Jan, Młoda Polska i t. z. „modernizm”, w: tenże, Młoda Polska, t. 1, Księgarnia St. Sadowskiego, Warszawa 1908.
• Makowiecki Andrzej Z., Modernizm, w: Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka i in., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992.
• Makowiecki Andrzej Z., Wokół modernizmu (Szkice), PIW, Warszawa 1985.
• Markiewicz Henryk, Młoda Polska i „izmy” (1963), w: tenże: Przekroje i zbliżenia. Rozprawy i szkice historycznoliterackie, PIW, Warszawa 1967.
• Matuszewski Ignacy, Słowacki i nowa sztuka (Modernizm). Twórczość Słowackiego w świetle poglądów estetyki nowoczesnej. Studium krytyczno-porównawcze, Gebethner i Wolff, Warsza­wa 1902.
• Mencwel Andrzej, Modernistyczny antymodernizm, w: tenże, Stanisław Brzozowski. Kształtowanie myśli krytycznej, Czytelnik, Warszawa 1976.
• Mencwel Andrzej, Trzy modernizmy, w: tenże, Wyobraźnia antropologiczna. Próby i studia, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006, s. 285–302.
• Modernizowanie modernizmu, „Teksty Drugie” 1994, nr 5–6, dedykowany Michałowi Głowińskiemu.
• Możejko Edward, Modernizm literacki: niejasność terminu i dychotomia kierunku, „Teksty Drugie” 1994, nr 5–6, s. 26–45.
• Nycz Ryszard, Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1997.
• Oksza Marcin [Krzymuska Maria], Modernizm w Niemczech i Stanisław Przybyszewski, „Biblioteka Warszawska” 1899, t. 3, s. 256–285.
• Ortwin Ostap, Glossy do literatury, „Małpie Zwierciadło” 1903, nr 1, przedr. w: tenże, Pisma krytyczne, t. 1, oprac. J. Czachowska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1969.
• Podraza-Kwiatkowska Maria, Ideał jedności doskonałej. O Antonim Langem jako krytyku, w: taż, Młodopolskie harmonie i dysonanse, PIW, Warszawa 1969, s. 42–95.
• Popławski Jan Ludwik, Szkice literackie i naukowe, Księgarnia E. Wende i Ska, Warszawa 1910.
• Posner-Garfeinowa Malwina, Kilka słów o modernizmie, „Krytyka” 1899, z. 2, s. 91–97 i z. 4, s. 225–231.
• Programy i dyskusje literackie okresu Młodej Polski, oprac. i wstęp M. Podraza-Kwiatkowska, wyd. 3, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków 2000.
• Prokop Jan, Z przemian w literaturze polskiej lat 1907–1917, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970.
• Przesmycki Zenon, Wybór pism krytycznych, t. 2, oprac. E. Korzeniewska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1967.
• Przesmycki Zenon, „Modernizm” i poszukiwacze arcydzieł, „Chimera” 1904, t. 7, z. 19, s. 131–142.
• Przybyszewski Stanisław, Szlakiem duszy polskiej, Ostoja Spółka Wydawnicza, Poznań 1917.
• Sheppard Richard, Problematyka modernizmu europejskiego, przeł. P. Wawrzyszko, w: Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, red. i wstęp R. Nycz, Universitas, Kraków 1998.
• Słoński Stanisław, Nasi moderniści, „Ateneum” 1899, t. 2 (94), z. 3, s. 432–449.
• Studia z dziejów estetyki polskiej. 1890–1918, red. S. Krzemień-Ojak i K. Rosner, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1972.
• Suchodolski Bogdan, Stanisław Brzozowski. Rozwój ideologii, Nasza Księgarnia, Warszawa 1933.
• Weiss Tomasz, Przełom antypozytywistyczny w Polsce w latach 1880–1890. (Przemiany postaw światopoglądowych i teorii artystycznych), Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1966.
• Wyka Kazimierz, Młoda Polska, t. 1: Modernizm polski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1987.
• Wyka Kazimierz, Młoda Polska, t. 2: Szkice z problematyki epoki, wyd. 2, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1987.
• Zdziechowska Stefania, Stanisław Brzozowski jako krytyk literatury polskiej, W.L. Anczyc, Kraków 1927.
• Zdziechowski Marian, Szkice literackie, Gebethner i Wolff, Warszawa 1900.
• Zimand Roman, „Dekadentyzm” warszawski, PIW, Warszawa 1964.
• Żuławski Jerzy, Prolegomena. Uwagi i szkice, Towarzystwo Wydawnicze, Lwów 1902.
• Żuławski Jerzy, Szkice literackie, Zakł. Graf. Tow. Akc. S. Orgelbranda S-ów, Warszawa 1913.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.33.02