Antynomie ludzkiej kondycji w "Marchołcie" Jana Kasprowicza

• Authors: Anna Podstawka

Title variants

Antynomie ludzkiej kondycji w "Marchołcie" Jana Kasprowicza

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Marchołt occupies an individual position in the literary output of Jan Kasprowicz. This drama was created in stages during a couple of years’ time, being entirely published only in the year 1920; wholly absorbing the artist until the end of his life. The multidimensional issue layer of the work was subordinated to a dramatic convention of mystery and is formed in the style of a morality play, with typical for the end of the 19th and the beginning of the 20th centuries, syncretic treatment of medieval religious theatres. An intrinsic key to deciphering Marchołt is to treat it as a synthesis of outlook changes and of the poet’s dilemmas, as an attempt of holistic presentation of the antinomies prescribed to the human condition. Kasprowicz constantly wrestled with the mystery of human existence, with characters’ vocation and with their life tracks since birth until death, pinpointing human inborn creation towards good and people’s plunging into sin, the spiritual and corporeal nature, the desire for freedom and entangling in illusions of happiness. He did not manage, however, to fully realize his drama inspirations and theatrical ambitions, in a „tragico-comic mystery” about Marchołt stopping halfway, signaling the direction of trespassing pessimistic and decadent anthropology. The true reconciliation will take place only in the poetic Book of the Poor (Księga ubogich), finding its completion in My world (Mój świat). Since the creation of Marchołt model, he tightly clings to rationalism of the contemporary civilization, being unable to accept its finiteness, the poet evolves affirmation of life synchronizing with nature, reconciling with himself and God, finding the long-awaited harmony of the universe.

Keywords

PL

dramaturgia Jana Kasprowicza; modernizm; antropologia chrześcijańska; dramaturgia Jana Kasprowicza; modernizm; antropologia chrześcijańska

EN

dramatic works of Jan Kasprowicz; modernism; Christian anthropology

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2016
• Volume: 33
• Issue: 3
• Pages: 171-185

Dates

published

2017-05-29

Contributors

author

Anna Podstawka

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Instytut Filologii Polskiej, Katedra Dramatu i Teatru

References

• Górski Konrad, Jan Kasprowicz. Studia, Państwowy Insytut Wydawniczy, Warszawa 1977.
• Górski Konrad, Religijność Kasprowicza, w: Religijne tradycje literatury polskiej. 1. Polska liryka religijna, red. S. Sawicki, P. Nowaczyński, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL, Lublin 1983, s. 341–369.
• Grzybiakówna Alicja, Kasprowicz i Ibsen, „Rocznik Kasprowiczowski” III (1982), s. 107–112.
• Gutowski Wojciech, Mit – Eros – Sacrum. Sytuacje młodopolskie, Wydawnictwo Homini, Bydgoszcz 1999.
• Gutowski Wojciech, Z próżni nieba ku religii życia. Motywy chrześcijańskie w literaturze Młodej Polski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001.
• Igliński Grzegorz, Pieśni wieczystej tęsknoty. Liryka Jana Kasprowicza w latach 1906–1926, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie, Olsztyn 1999.
• Igliński Grzegorz, Śmiałość Erosa i świętość Krzyża. Egzystencjalna teodycea „Na Wzgórzu Śmierci” wobec tradycji antycznej i judeochrześcijańskiej, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie, Olsztyn 1995.
• Kaczmarek Wojciech, Złamane pieczęcie Księgi. Inspiracje biblijne w dramaturgii Młodej Polski, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1999.
• Kaczyński Jan, Elementy autobiograficzne w „Marchołcie” Jana Kasprowicza, w: Pro memoria. Jan Kasprowicz w osiemdziesiątą rocznicę śmierci, red. M. Sosnowski, G. Igliński, Polskie Bractwo Kawalerów Gutenberga, Warszawa 2006, s. 353–367.
• Kasprowicz Jan, Marchołt gruby a sprośny. Jego narodzin, życia i śmierci misterium tragikomiczne w obrazach czterech zamknięte, w: tenże, Pisma zebrane, wyd. krytyczne pod red. J.J. Lipskiego i R. Lotha, t. VI: Utwory literackie 6, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.
• Kasprowicz Jan, Pisma zebrane, wyd. krytyczne pod red. J.J. Lipskiego i R. Lotha, t. I–VI, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1973–2002.
• Kasprowiczowa Maria Janowa, Dziennik, Wydawnictwo Domu Książki Polskiej, Warszawa 1932–1934.
• Kołaczkowski Stefan, Wyspiański. Kasprowicz. Przeglądy, oprac. S. Pigoń, Państwowy Instytut Wydawniczy, Kraków 1968.
• Nietzsche Friedrich, Niewczesne rozważania, przeł. L. Staff, nakł. Jakóba Mortkowicza, Warszawa–Kraków 1912.
• Podraza-Kwiatkowska Maria, Wolność i transcendencja. Studia i eseje o Młodej Polsce, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001.
• Podstawka Anna, Świat, który się nie kończy. Człowiek i transcendencja w teatrze Jana Kasprowicza, Wydawnictwo KUL, Lublin 2014.
• Podstawka Anna, Teatr religijny Jana Kasprowicza, w: Dramat i teatr religijny. Wyróżniki i paradygmaty. W stulecie urodzin Profesor Ireny Sławińskiej, red. W. Kaczmarek, J. Michalczuk, Wydawnictwo KUL, Lublin 2014, s. 227–244
• Rzewuska Elżbieta, Misterium i moralitet w polskim dramacie międzywojennym, w: Dramat i teatr religijny w Polsce, red. I. Sławińska, W. Kaczmarek, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1991, s. 287–328.
• Sosnowski Mirosław, Światopogląd Jana Kasprowicza. Elementy i fazy rozwoju, w: Pro memoria. Jan Kasprowicz w osiemdziesiątą rocznicę śmierci, red. M. Sosnowski, G. Igliński, Polskie Bractwo Kawalerów Gutenberga, Warszawa 2006, s. 21–207.
• Stala Marian, Człowiek z właściwościami. (W kręgu antropologicznej problematyki Młodej Polski), w: Stulecie Młodej Polski, studia pod red. M. Podrazy-Kwiatkowskiej, Universitas, Kraków 1995, s. 135–152.
• Truskolaska Anna, Młodopolska ekspansja pojęcia „misterium”, w: Wśród mitów teatralnych Młodej Polski, red. I. Sławińska, M.B. Stykowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków–Wrocław 1983, s. 277–308.
• Tuczyński Jan, Kasprowicz. Pogłos wieczności, Oficyna Wydawnicza „Nirwana”, Bydgoszcz 1996.
• Wasilewski Zygmunt, Jan Kasprowicz. Zarys wizerunku, Gebethner i Wolff, Warszawa [1923].

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.33.08