Wolność słowa zakonspirowana w przestrzeni publicznej

• Authors: Piotr Winskowski

Title variants

Wolność słowa zakonspirowana w przestrzeni publicznej

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia strategie reprezentowania idei w przestrzeni publicznej w przeciągu drugiej połowy XX wieku z naciskiem nie na klasyczne pomniki-obiekty lecz na strategie takiej modyfikacji parametrów „pustej” przestrzeni, aby jej ukształtowanie stało się nośnikiem zamierzonych treści. Gdy tą treścią jest sprawa wolności słowa, a zadaniem – upamiętnienie ludzi zasłużonych dla tej sprawy ‒ stawia to przed projektantami specyficzne, a chwilami rozbieżne wymagania. Jeden ze sposobów, w jaki starano się sprostać tym wymaganiom, ilustruje koncepcja konkursowa Memoriału Wolnego Słowa w Warszawie (2013) autorstwa Katarzyny Wojtygi, Olafa Ciruta, Piotra Winskowskiego i Jacka Godlewskiego.

EN

The article discusses the various strategies employed during the second half of the twentieth century to represent ideas in public space. It focuses not on the classical monuments-subjects, but rather on the strategies for modifying the parameters of “empty” space so that the latter conveyed the intended content. When such content applied to the issue of freedom of speech and the purpose of the monument was to commemorate the efforts and achievements of specific individuals in that area, the designers faced specific and sometimes divergent requirements. One example of an endeavour to meet those requirements was the competition design for the Free Speech Memorial in Warsaw (2013) prepared by Katarzyna Wojtyga, Olaf Cirut, Piotr Winskowski and Jacek Godlewski.

Keywords

PL

wolność słowa; wolność myśli; wolność działania; pomniki XX wieku; pomniki XXI wieku; Memoriał Wolnego Słowa; wolność słowa; wolność myśli; wolność działania; pomniki XX wieku; pomniki XXI wieku; Memoriał Wolnego Słowa

EN

freedom of speech; freedom of thought; freedom of action; 20th century monuments; 21st century monuments; the Free Speech Memorial

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2019
• Volume: 55
• Issue: 4
• Pages: 333-362

Dates

published

2019-12-31

Contributors

author

Piotr Winskowski

• Dr inż. arch., Politechnika Krakowska, Wydział Architektury, Instytut Projektowania Architektonicznego, ul. Warszawska 24, 31-155 Kraków

• https://orcid.org/0000-0002-2437-7342

References

• Aksjologiczne spektrum sztuki, [tom] 3. Estetyczne przestrzenie, red. Piotr Kawiecki, Józef Tarnowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2005.
• Barucki Tadeusz, Wacław Kłyszewski, Jerzy Mokrzyński, Eugeniusz Wierzbicki, Arkady, Warszawa 1987, s. 27–30.
• Benedyktowicz Zbigniew, Widmo środka świata. Przyczynek do antropologii współczesności, „Polska Sztuka Ludowa – Konteksty” 1991, nr 1, s. 16–32.
• Custine de, markiz [Astolphe Louis Lénor], Listy z Rosji. Rosja w 1839 roku, przekł. Marian Górski, Maria Leśniewska, wyd. 2, Editions Spotkania, Warszawa 1991, s. 179–184.
• Czerner Olgierd, Formal Directions of Polish Architecture, w: East European Modernism. Architecture of Czechoslovakia, Hungary and Poland Between the Wars, 1919–1939, red. Wojciech Leśnikowski, Rizzoli, New York 1996, s. 193, 196.
• Dewey John, Sztuka jako doświadczenie, przekł. Andrzej Potocki, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1975.
• Dunikowski Marek, Uherek Piotr, Czerwiński Piotr, Budynek muzeum, w: Rzeźba – architektura. Wzajemne relacje i strategie, red. Monika Rydiger, „Rocznik ‘Rzeźba Polska’”, tom XI, Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko 2005, s. 147–150.
• Dygat Stanisław, Jezioro Bodeńskie, PIW, Warszawa 1959, s. 236–257.
• Dyskusja na temat architektury gmachu KC PZPR, „Architektura” 1952, nr 5, s. 116–128.
• East European Modernism. Architecture of Czechoslovakia, Hungary and Poland Between the Wars, 1919–1939, red. Wojciech Leśnikowski, Rizzoli, New York 1996.
• Franta Anna, Reżyseria przestrzeni. O doskonaleniu przestrzeni publicznej miasta, Politechnika Krakowska, Kraków 2004.
• Grzesiuk-Olszewska Irena, W trzydziestą rocznicę Międzynarodowego Konkursu na Pomnik Ofiar Oświęcimia, „Rzeźba Polska” rocznik 1986, s. 113–118.
• Hansen Oskar, Ku formie otwartej / Towards Open Form, red. Jolanta Gola, przekł. Marcin Wawrzyńczak, Warren Niesłuchowski, Fundacja Galerii Foksal – Muzeum ASP, Warszawa 2005, s. 126–131, 192–193.
• Knorowski Mariusz, Blizna, w: Rzeźba – architektura. Wzajemne relacje i strategie, red. Monika Rydiger, „Rocznik ‘Rzeźba Polska’”, tom XI, Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko 2005, s. 143.
• Konwicki Tadeusz, Mała apokalipsa, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1988, s. 6.
• Lasiewicz-Sych Angelika, Architektoniczna przestrzeń pamięci jako tworzywo kultury, w: Uwarunkowania kulturowe architektury wobec przemian cywilizacyjnych końca XX wieku, red. Piotr Winskowski, AND – Politechnika Krakowska, Warszawa–Kraków 2001, s. 351–352.
• Lord Acton [John Emerich Edward Dalberg], W stronę wolności. Wybór esejów, przekł. Jolanta i Arkady Rzegoccy, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2006, s. 196.
• Miller Lane Barbara, Architects in Power: Politics and Ideology in the Works of Ernst May and Albert Speer, “Journal of Interdisciplinary History” 1986, Summer, vol. XVII: I, s. 308, za: http://repository.brynmawr.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1002&context=cities_pubs [dostęp: 25.07.2017]
• Miłobędzki Adam, Architektura ziem Polski. Rozdział europejskiego dziedzictwa / The Architecture of Poland. A Chapter of European Heritage, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 1994, s. 118.
• Miłosz Czesław, O utopiach i Apokalipsie, w: Rozmowy na koniec wieku, red. Katarzyna Janowska, Piotr Mucharski, Znak, Kraków 1997, s. 16.
• Norberg-Schulz Christian, Znaczenie w architekturze Zachodu, przekł. Barbara Gadomska, Murator, Warszawa 1999.
• Olszewski Andrzej K., Dzieje sztuki polskiej 1890–1980 w zarysie, Interpress, Warszawa 1988, s. 52.
• Orwell George, Rok 1984, przekł. Tomasz Mirkowicz, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA, Warszawa 2010, s. 10.
• Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia, red. Tomasz Majewski, Anna Zeidler-Janiszewska, Officyna, Łódź 2009.
• Pankiewicz Tadeusz, Apteka w getcie krakowskim, WL, Kraków 1982, s. 289.
• Pismo święte Starego i Nowego Testamentu (Biblia Tysiąclecia), wyd. 3, Pallotinum, Poznań–Warszawa 1995, s. 722.
• Rozmowy na koniec wieku, red. Katarzyna Janowska, Piotr Mucharski, Znak, Kraków 1997.
• Rzeźba – architektura. Wzajemne relacje i strategie, red. Monika Rydiger, „Rocznik ‘Rzeźba Polska’”, tom XI, Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko 2005.
• Słownik języka polskiego PWN, za: https://sjp.pwn.pl/ [dostęp 28.05.2019]
• Stevens Quentin, Franck Karen A., Memorials as Spaces of Engagement. Design, Use and Meaning, Routledge, New York–London 2016, s. 110–138.
• Taborska Halina, Rozstrzelane kamienie, „Polityka” nr 30 (2360), 27.07.2002, s. 65–67.
• Taborska Halina, Sztuka w miejscu śmierci – polskie znaki pamięci w hitlerowskich obozach natychmiastowej Zagłady, w: Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia, red. Tomasz Majewski, Anna Zeidler-Janiszewska, Officyna, Łódź 2009, s. 36–40.
• Ucieczka z Alcatraz, reż. Don Siegel, USA, 1979.
• Ucieczka z Los Angeles, reż. John Carpenter, USA, 1996.
• Ucieczka z Nowego Jorku, reż. John Carpenter, USA, 1981.
• Uwarunkowania kulturowe architektury wobec przemian cywilizacyjnych końca XX wieku, red. Piotr Winskowski, AND – Politechnika Krakowska, Warszawa–Kraków 2001.
• Winskowski Piotr, Architektura jako przestrzenny zapis wartości. O pomnikach i miejscach pamięci, w: Aksjologiczne spektrum sztuki, [tom] 3. Estetyczne przestrzenie, red. Piotr Kawiecki, Józef Tarnowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2005, s. 132–133, 144–146.
• Winskowski Piotr, O nagrodzonym projekcie zagospodarowania Placu Bohaterów Getta w Krakowie, „Gazeta Malarzy i poetów” 2004, nr 2(52), strony nienumerowane.
• Winskowski Piotr, Samo-wyjaśnianie zmylenia w procesie doświadczania przestrzeni, „Kultura Współczesna” 2003, nr 1–2(35–36), s. 139–157.
• Wojciechowski Jan Stanisław, Oskara Hansena (i zespołu) projekt oświęcimskiego pomnika „Drogi” w świetle jego teorii formy otwartej, w: Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia, red. Tomasz Majewski, Anna Zeidler-Janiszewska, Officyna, Łódź 2009, s. 50–55.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.55.16