Swojskie przestrzenie absurdu

• Authors: Brygida Pawłowska-Jądrzyk

Title variants

Swojskie przestrzenie absurdu

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem analizy w artykule jest Przemiana (1915) Franza Kafki. Autorka podejmuje próbę uchwycenia różnorodnych aspektów fenomenu przestrzeni kafkowskiej w kontekście funkcjonowania motywu murów/ścian/sufitów w tym bodaj najsłynniejszym opowiadaniu literatury światowej. Badaczka traktuje przy tym utwór Kafki jako niedościgniony wzór artystycznego kształtowania scenerii: takiego mianowicie, które plastyczność i konkret motywów oraz relacji przestrzennych czyni swego rodzaju residuum wysublimowanych, symbolicznych znaczeń, realizujących się w pełni dopiero za pośrednictwem wyobraźni odbiorcy, w toku kontemplacyjnej lektury i towarzyszącego jej przeżycia estetycznego. Wywód prowadzi do konkluzji, że Kafka w swym parabolicznym, absurdalnym, pełnym niedopowiedzeń (a jednak zaskakująco konkretnym) opowiadaniu nie odsłania sensu historii bohatera przemienionego w stawonoga, pozwala nam jednak ten sens przeżyć i przeczuć – jako treść naszego własnego życia.

EN

The subject of analysis in the article is The Metamorphosis (1915) of Franz Kafka. The author attempts to capture various aspects of the Kafka space phenomenon in the context of the functioning of the wall / ceiling motif in this probably the most famous narrative of world literature. At the same time, the researcher treats Kafka’s work as an unsurpassed pattern of artistic scenery shaping: namely, which plasticity and concrete motifs and spatial relations make a kind of residuum of sublime, symbolic meanings, realizing fully only through the imagination of the recipient, in the course of contemplative reading and accompanying it aesthetic experience. The argument leads to the conclusion that in his parabolic, absurd, full of understatement (and yet surprisingly specific) piece of work, Kafka does not reveal the sense of the story of a hero transformed into an arthropod, but allows us to experience this sense and presage it – as the content of our own lives.

Keywords

PL

Franz Kafka; Przemiana; metamorfoza; proza groteskowa; absurd; wyobraźnia artystyczna; przestrzeń przedstawiona; parabola; symbol; Franz Kafka; Przemiana; metamorfoza; proza groteskowa; absurd; wyobraźnia artystyczna; przestrzeń przedstawiona; parabola; symbol

EN

Franz Kafka; The Metamorphosis; grotesque prose; absurdity; artistic imagination; depicted space; parabola; symbol

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2020
• Volume: 59
• Issue: 4
• Pages: 29-44

Dates

published

2020-12-30

Contributors

author

Brygida Pawłowska-Jądrzyk

• Prof. ucz. dr hab., Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Wydział Nauk Humanistycznych, Instytut Nauk o Kulturze i Religii, Katedra Poetyki Intersemiotycznej i Komparatystyki Mediów, ul. Dewajtis 5, 01-815 Warszawa

• https://orcid.org/0000-0001-9900-2070

References

• Auerbach Erich, Blizna Odyseusza, [w:] Erich Auerbach, Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu, przeł. Zbigniew Żabicki, przedmowy Zbigniew Żabicki, Michał Paweł Markowski, Prószyński i S-ka, Warszawa 2004, s. 29–48.
• Bergson Henri, Śmiech. Esej o komizmie, przeł. Stanisław Cichowicz, Wydawnictwo KR, Warszawa 1995.
• Bettelheim Bruno, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, przeł. i oprac. Danuta Danek, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 1996.
• Blanchot Maurice, Wokół Kafki, przeł. Krzysztof Kocjan, Wydawnictwo KR, Warszawa 1996.
• Camus Albert, Nadzieja i absurd w dziele Franza Kafki, [w:] Albert Camus, Mit Syzyfa i inne eseje, przeł. Joanna Guze, Wydawnictwo Muza, Warszawa 1999, s. 150–161.
• Dobrzyńska Teresa, Opowiadanie Vladimira Nabokova „Wiosna w Fialcie” w kręgu możliwych wykładni sensu, [w:] Możliwość i konieczność w kulturze. Idee, narracje, interpretacje, red. B. Pawłowska-Jądrzyk, Wydawnictwo Naukowe UKSW, Warszawa 2017, s. 99–143.
• Dobrzyńska Teresa, Tekst – styl – poetyka, Universitas, Kraków 2003.
• Gołaszewska Maria, O zjawisku przemiany, [w:] Nauka o pięknie. Rozprawy z pogranicza estetyki, aksjologii ogólnej i antropologii filozoficznej, red. Maria Gołaszewska, Wydawnictwo Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej, Kraków–Lublin 1990, s. 53–64.
• Janion Maria, Żyjąc tracimy życie, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2001.
• Kafka Franz, Cztery opowiadania. List do ojca, przeł. Juliusz Kydryński, Jarosław Ziółkowski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2003.
• Kasperski Edward, Tragigroteska Kafki, „Tekstualia” 2008, nr 3, s. 19–34.
• Kayser Wolfgang, Próba określenia istoty groteskowości, przeł. Ryszard Handke, „Pamiętnik Literacki” 1979, z. 4, s. 271–280.
• Kopaliński Władysław, Słownik symboli, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990.
• Kundera Milan, Sztuka powieści, przeł. Marek Bieńczyk, „Czytelnik”, Warszawa 1998.
• Kwiatkowski Jerzy, Daniel Mróz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1961.
• Lichaczow Dmitrij S., Świat wewnętrzny dzieła literackiego, przeł. Jerzy Faryno, „Pamiętnik Literacki” 1974, z. 4, s. 253–267.
• Lipszyc Adam, Szczegół i nieczytelność. Esej o negatywnej hermeneutyce Kafki, [w:] Poetyka egzystencji. Franz Kafka na progu XXI wieku, red. Edward Kasperski, Tomasz Mackiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2004, s. 163–173.
• Maciąg Włodzimierz, Nasz wiek XX: przewodnie idee literatury polskiej 1918–1980, Ossolineum, Wrocław 1992.
• McElroy Bernard, Fiction of the Modern Grotesque, The Macmillan Press LTD, Houndmills, Basingstoke, Hampshire and London 1989.
• Mieletinski Eleazar, Poetyka mitu, przeł. Józef Dancygier, przedmowa Maria Renata Mayenowa, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1981.
• Morawiec Arkadiusz, Konstrukcja i znaczenie przestrzeni przedstawionej w powieściach Franza Kafki, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2000.
• Nabokov Vladimir, Anna Karenina, [w:] Vladimir Nabokov, Wykłady o literaturze rosyjskiej, przeł. Zbigniew Batko, Wydawnictwo Muza, Warszawa 2002.
• Nabokov Vladimir, Wykłady o literaturze, przeł. Zbigniew Batko, Wydawnictwo Muza, Warszawa 2001.
• Nalewajk Żaneta, Ironia jako alternatywa rozpaczy. Krytyka kultury w „Sprawozdaniu dla Akademii”, „Tekstualia” 2008, nr 3, s. 67–77.
• Pawłowska-Jądrzyk Brygida, Haneke w polu kontekstów fakultatywnych. „Miłość” z Kafką w tle, [w:] Rozjaśnianie Hanekego, red. Brygida Pawłowska-Jądrzyk, Katarzyna Taras, Wydawnictwo Naukowe UKSW, Warszawa 2019, s. 167–186.
• Pawłowska-Jądrzyk Brygida, Strategie pisarskie. „Przemiana”, [w:] Poetyka egzystencji. Franz Kafka na progu XXI wieku, red. Edward Kasperski, Tomasz Mackiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2004.
• Rainczak Wiktoria, Logiczność absurdu w twórczości Franza Kafki na podstawie „Przemiany” i „Procesu”, [w:] Komentarze do Kafki, red. Bartosz Małczyński, Jarosław Furmaniak, Wydawnictwo Chiazm, Wrocław 2007, s. 71–76.
• Schulz Bruno, Posłowie do polskiego przekładu „Procesu” Franza Kafki [1936], [w:] Bruno Schulz, Szkice krytyczne, opracowanie i posłowie Małgorzata Kitowska-Łysiak, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2000, s. 22–25.
• Thomson Philip, The Grotesque, Published by Methuen & Co Ltd., London 1972.
• Tomkowski Jan, Robak, „Więź” 1982, nr 11/12, s. 42–52.
• Wydmuch Marek, Franz Kafka, „Czytelnik”, Warszawa 1982.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.59.02