Miejsce jako czynnik sprawczy w twórczości Gustawa Herlinga-Grudzińskiego (na przykładzie opowiadania Most. Z kroniki naszego miasta)

• Authors: Katarzyna Sobota

Title variants

EN

Place as a causative factor in literary works of Gustaw Herling-Grudziński and his short story Bridge (Most. Z kroniki naszego miasta)

Abstracts

EN

The author analyses the relation between the literary character and the place in Gustaw Herling-Grudziński’s Most. Z kroniki naszego miasta (1963). The author attempts to prove that places shown by Herling-Grudziński play a significant role in the writer’s biography and also influence the way of acting and decisions of literary characters created by the writer. Using geopoetics as its starting point, this perspective puts emphasis on the category of place considered in both geographic and literary dimension. In her interpretation of the short story by Herling-Grudziński, the author attempts to show that the bridge affects the life of the main character, his behaviour and attitude to the world. The article also offers a summary of critical approaches to the presentation of space motifs in the literary works of Herling-Grudziński. The context for the analysis is provided by the writer’s biography which highlights his personal experience connected with private places. The analytical key to unlock their senses is taken from geopoetics as the perspective which may enable us to find new content in the unique literary output of Herling-Grudziński.

PL

Niniejszy artykuł porusza problem relacji między bohaterem a miejscem w twórczości Gustawa Herlinga-Grudzińskiego na przykładzie opowiadania Most. Z kroniki naszego miasta (1963). Autorka stawia tezę, że miejsca pojawiające się na kartach dzieł pisarza pełnią funkcję czynnika sprawczego wobec postaw, decyzji i zachowania postaci. Omawiane zagadnienie wpisuje się w zakres proponowanej w artykule nowej perspektywy badań nad dorobkiem autora Innego Świata. Opiera się ona na założeniach geopoetyki i ukazuje dokonania literackie pisarza przez pryzmat miejsca, rozumianego zarówno w wymiarze geograficznym, jak i literackim. W toku analizy i interpretacji opowiadania Herlinga-Grudzińskiego starano się wykazać, że tytułowy Most oddziałuje na los, zachowanie i postawę głównego bohatera. Część analityczną artykułu poprzedza prezentacja stanu badań nad problematyką przestrzeni w twórczości pisarza, szkic biograficzny autora Mostu uwzględniający jego doświadczenia związane z miejscami oraz krótka charakterystyka geopoetyki jako perspektywy badawczej, która, zdaniem autorki, umożliwi wydobycie nowych treści z niepowtarzalnego w literaturze polskiej dorobku współtwórcy paryskiej „Kultury”.

Keywords

PL

geopoetyka; Gustaw Herling-Grudziński; miejsce; przestrzeń

EN

geopoetics; Gustaw Herling-Grudziński; place; space

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2021
• Volume: 60
• Issue: 1
• Pages: 33-63

Dates

published

2021

Contributors

author

Katarzyna Sobota

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Humanistyczny

• https://orcid.org/0000000175827115

References

• Bielska-Krawczyk Joanna, Świat wielkich miast – duch miejsca czy miejsce w duszy (stolice europejskie w świecie według Herlinga), w: Joanna Bielska-Krawczyk, Świat w sąsiedztwie zaświatów. Gustaw Herling-Grudziński, Krystyna Herling-Grudzińska, Jan Lebenstein, Universitas, Kraków 2011, s. 95–110.
• Bolecki Włodzimierz, Ciemna miłość. Szkice do portretu Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005.
• Creswell Tim, Place, w: International Encyclopedia of Human Geography, red. Rob Kitchin, Nigel Thrift, Elsevier Science, New York 2009, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780080449104003102 [dostęp: 27.11.2020].
• Foote Kenneth E., Azaryahu Maoz, Sense of place, w: International Encyclopedia of Human Geography, red. Rob Kitchin, Nigel Thrift, Elsevier Science, New York 2009, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780080449104009986 [dostęp: 27.11.2020].
• Furnal Irena, Chłopiec z ulicy Kolejowej, https://pisarze.pl/2015/01/12/irena-furnal-chlopiec-z-ulicy-kolejowej/ [dostęp: 29.05.2019].
• Furnal Irena, Italia Herlinga-Grudzińskiego, w: O Gustawie Herlingu-Grudzińskim. Materiały z sesji, red. Jan Pacławski, t. 3, Instytut Filologii Polskiej i WS P, Kielce 1999, s. 113–155.
• Furnal Irena, „Miejsca zakreślone wąskim horyzontem”, „Świętokrzyski Kwartalnik Literacki” 1997, nr 1, s. 57–74.
• Gądek Iwona, Motywy regionalne w pisarstwie Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, w: O Gustawie Herlingu-Grudzińskim. Materiały z sesji, red. Irena Furnal, Jan Pacławski, Instytut Filologii Polskiej i WS P, Kielce 1992, s. 137–153.
• Herling-Grudziński Gustaw, Cud, w: Dzieła zebrane, t. 5: Opowiadania wszystkie vol. 1, oprac. Grażyna Bastek i in., Wydawnictwo Literackie, Kraków 2016, s. 194–200.
• Herling-Grudziński Gustaw, Dziennik pisany nocą vol. 1, w: Gustaw Herling-Grudziński, Dzieła zebrane, t. 7, oprac. Sylwia Błażejczyk-Mucha i in., Wydawnictwo Literackie, Kraków 2017.
• Herling-Grudziński Gustaw, Gorący oddech pustyni, w: Gustaw Herling-Grudziński, Dzieła zebrane, t. 6: Opowiadania wszystkie vol. 2, oprac. Sylwia Błażejczyk-Mucha i in., Wydawnictwo Literackie, Kraków 2017, s. 5–19.
• Herling-Grudziński Gustaw, Most. Z kroniki naszego miasta, w: Gustaw Herling-Grudziński, Dzieła zebrane, t. 5: Opowiadania wszystkie vol.1, oprac. Grażyna Bastek i in., Wydawnictwo Literackie, Kraków 2016, s. 119–125.
• Herling-Grudziński Gustaw, Najkrótszy przewodnik po sobie samym, układ i posł. Włodzimierz Bolecki, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000.
• Herling-Grudziński Gustaw, Portret wenecki, w: Gustaw Herling-Grudziński, Dzieła zebrane, t. 6: Opowiadania wszystkie vol. 2, oprac. Sylwia Błażejczyk-Mucha i in., Wydawnictwo Literackie, Kraków 2017, s. 20–39.
• Herling-Grudziński Gustaw, Bolecki Włodzimierz, Rozmowy w Dragonei, w: Gustaw Herling-Grudziński, Dzieła zebrane, t. 11: Rozmowy w Dragonei. Rozmowy w Neapolu, oprac. Sylwia Błażejczyk-Mucha, Zdzisław Kudelski, Aleksandra Siwek, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2018, s. 256–259.
• Jagodzińska-Kwiatkowska Joanna, Między świętością a szaleństwem. O postaciach i sytuacjach liminalnych w opowiadaniach Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2013.
• Kudelski Zdzisław, Biografia Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, w: Zdzisław Kudelski, Studia o Herlingu-Grudzińskim. Twórczość – recepcja – biografia, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1998, s. 287–322.
• Przybylski Ryszard Kazimierz, Być i pisać. O prozie Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Wydawnictwo a5, Poznań 1999.
• Rybicka Elżbieta, Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, „Universitas”, Kraków 2014.
• Sławiński Janusz, Przestrzeń w literaturze – elementarne rozróżnienia i wstępne oczywistości, w: Janusz Sławiński, Próby krytycznoliterackie, Wydawnictwo PEN , Warszawa 1992, s. 171–188.
• Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów, red. Jerzy Bralczyk, Wydawnictwo Naukowe PWN , Warszawa 2005, s. 318, hasło: „konwulsje”.
• Słownik terminów literackich, red. Janusz Sławiński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2008, s. 449, hasło: „przestrzeń w dziele literackim”.
• Wilk Mariusz, Most Herlinga, „Nowy Napis Co Tydzień” 2019, nr 26, https://nowynapis.eu/tygodnik/nr-26/artykul/most-herlinga [dostęp: 4.12.2020].

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.60.03

Biblioteka Nauki

1204777