Wróżki w przebraniu. Recepcja baśni pani d’Aulnoy w Polsce – rekonesans badawczy

• Authors: Barbara Kaczyńska

Abstracts

EN

This article focuses on the Polish reception of Marie-Catherine d’Aulnoy’s fairy tales from the 18th century until the present day. It discusses their translations, as well as adaptations published with the erroneous attribution to Charles Perrault and texts loosely inspired by the work of the French conteuse. The latter’s diversity is mirrored by the varied reception, encompassing both simplified texts for children, and a moralizing-and-fantasy long poem. Nevertheless, the rococo fairy tales by Madame d’Aulnoy, displaying the esthetic ideals of 17th-century salons and engaging in an ironic game with the genre’s didactic convention, do not fit the frame of the evergreen stereotype of the fairy tale as a simple and morally unambiguous genre, intended first and foremost for children. The transgressive nature of Madame d’Aulnoy’s fairy tales may be the cause for their incomplete interpretations, as well as their limited and selective reception in Poland.

PL

Niniejszy artykuł podejmuje problematykę recepcji baśniowej twórczości Marie-Catherine d’Aulnoy w Polsce od XVIII wieku po dzień dzisiejszy. Omówione w nim zostają zarówno przekłady, jak i adaptacje wydawane z mylną atrybucją jako baśnie Charles’a Perraulta oraz utwory luźno inspirowane twórczością francuskiej baśniopisarki. Różnorodność jej utworów przekłada się na zróżnicowanie recepcji, obejmującej zarówno uproszczone teksty dla dzieci, jak i poemat fantastyczno-moralizatorski. Z drugiej strony, rokokowe baśnie d’Aulnoy, realizujące XVII-wieczne salonowe wzorce estetyczne i podejmujące ironiczną grę z dydaktyczną konwencją baśni, nie mieszczą się w ramach wyznaczonych przez żywy wciąż stereotyp baśni jako gatunku prostego, jednoznacznego moralnie i przeznaczonego przede wszystkim dla dzieci. Z tej nieprzystawalności baśni d’Aulnoy do utartych przekonań mogą wynikać ich niepełne odczytania oraz ograniczony zakres i wybiórczość recepcji w Polsce.

Keywords

PL

francuska baśń literacka; recepcja w Polsce; baśń a literatura dla dzieci; adaptacja baśni; humor w baśniach

EN

French literary fairy tale; fairy tale reception of in Poland; fairy tale and literature for children; adaptation of fairy tales; humour in fairy tales

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2021
• Volume: 61
• Issue: 2
• Pages: 39-58

Dates

published

2021

Contributors

author

Barbara Kaczyńska

• Uniwersytet Warszawski, Instytut Lingwistyki Stosowanej, ul. Dobra 55, 00-312 Warszawa

• https://orcid.org/0000000304219205

References

• Abłażej Lech, Siedem bajek o królewnach, Wydawnictwo ELIPSA, Warszawa 1997.
• Aiken Joan Delano, Baśnie z całego świata, przekł. Barbara Grzegorzewska i in., Nowa Era, Warszawa 2006.
• b.a., Perrault: Bajki, przekł. Łukasz Jańczyk, Wydawnictwo FENI X, Wierzchy Parzeńskie 2012.
• Baumann Esther i in., Najpiękniejsze bajki z 4 stron świata. T. 1, przekł. Teresa Mikraszewska, Grafag, Warszawa 1997
• Borowy Wacław, Drużbacka i pani d’Aulnoy („Fabuła o Xiążęciu Adolfie”), „Pamiętnik Literacki” 1920, 17–18, nr 1, s. 17–37.
• Craveri Benedetta, Złoty wiek konwersacji [La civiltà della conversazione], przekł. Joanna Ugniewska i Krzysztof Żaboklicki, Oficyna Naukowa, Warszawa 2009.
• D’Aulnoy Marie-Catherine, Baśnie czarodziejskie pani d’Aulnoy, przekł. Robert Stiller, Wydawnictwo „Alfa”, Warszawa 1987.
• D’Aulnoy Marie-Catherine, Błękitny ptak i inne baśnie, przekł. Barbara Grzegorzewska, wstęp Grzegorz Leszczyński, Nasza Księgarnia, Warszawa 2007.
• D’Aulnoy Marie-Catherine, Contes des fées, suivis des Contes nouveaux ou Les Fées à la Mode, red. i oprac. Nadine Jasmin, wstęp Raymonde Robert, „Bibliothèque des Génies et des Fées” 1, Honoré Champion Éditeur, Paris 2004.
• [D’Aulnoy Marie-Catherine], Historya angielska politico-moralis, Hippolita Millorta z Duglas, z Julią corką hrabi z Warwiku, awantury przyiazni opisuiąca, z angielskiego ięzyka na francuzki, z francuzkiego na polski przetłumaczona dla zabawy życzliwym przyiaciołom przez J.P. Jozefa Jana Nepomucena Raczyńskiego, Poznań 1756.
• Deulin Charles, Les contes de ma mère l’Oye, avant Perrault, E. Dentu, Paris 1878.
• Drużbacka Elżbieta, Fabuła o Xiążęciu Adolfie, Dziedzicu Roxolanij, którego Czas przez lat trzysta szukaiąc, znaleść nie mógł; przypadkiem powracaiąc z Wyspy szczęśliwości od tegoż czasu złapany, śmierci prawu zadosyć uczynić musiał, które dla wszystkich naydłużey żiących ludzi postanowione, w: Poezje Elżbiety Drużbackiej, t. II , Lipsk 1837, s. 183–259.
• Feat Anne-Marie, Playing the Game of Frivolity: Seventeenth-Century „Conteuses” and the Transformation of Female Identity, „The Journal of the Midwest Modern Language Association” 2012, 45, nr 2, s. 217–242.
• Guarnieri Rossana, Najpiękniejsze baśnie, najwięksi bajkopisarze. Perrault, przeł. Agnieszka Rylukowska, Wydawnictwo BGW, b.m. 1992.
• Hourcade Philippe, En relisant Mme d’Aulnoy conteuse, „Féeries” 2017, nr 14 http://journals.openedition.org/feeries/1043 [dostęp 8.09.2018].
• Kaczyńska Barbara, W poszukiwaniu utraconych morałów. Tłumaczenie moralités w baśniach Charles’a Perraulta na przykładzie wybranych tekstów polskich, „Dzieciństwo. Literatura i Kultura” 2019, 1, nr 2, 12–35.
• Korneeva Tatiana, Rival Sisters and Vengeance Motifs in the „contes de fées” of d’Aulnoy, Lhéritier and Perrault, „MLN” 2012, 127, nr 4, s. 732–753.
• Lhéritier de Villandon Marie-Jeanne i in., Contes, red. i oprac. Raymonde Robert, „Bibliothèque des Génies et des Fées” 2, Honoré Champion Éditeur, Paris 2005.
• Meer Jan van der, Literary Activities and Attitudes in the Stanislavian Age in Poland (1764–1795). A Social System?, Rodopi, Amsterdam–New York 2002.
• Monnier Magali, Translation as Generic Transposition: Minnie Wright Translates Marie-Catherine d’Aulnoy’s “La Chatte Blanche” [1698] for The Blue Fairy Book [1889], w: Collection Euryopa, t. 62, 2009, Langues européennes en dialogue, red. O. Knechciak, s. 51–65.
• Perrault Charles i in., Contes merveilleux, red. i oprac. Tony Gheeraert, „Bibliothèque des Génies et des Fées” 4, Honoré Champion Éditeur, Paris 2005.
• Perrault Charles i in., Gabinet wróżek. Antologia basnie francuskiej XVII–XVIII wieku, red. i oprac. Ryszard Waksmund, Wacław Bagiński, Warszawa 1998.
• Rittel Teodozja, „Miłość nieprzykładna” Elżbiety Drużbackiej. Rozwinięcie intertekstowe motywu orła i słońca (konteksty interpretacyjne), „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2004, nr 4, s. 5–19.
• Robert Raymonde, Le Conte de fées littéraire en France de la fin du XVIIe à la fin du XVIIIe siècle, Presses Universitaires, Nancy 1981.
• Schacker Judith, Unruly Tales: Ideology, Anxiety, and the Regulation of Genre, „The Journal of American Folklore” 2007, (120), nr 4, s. 381–400.
• Stiller Robert, Za kulisami przekładu, „Sztuka dla dziecka” 1987, nr 4, s. 3–6.
• Stiller Robert, Posłowie tłumacza, w: J. Huizinga, Jesień średniowiecza, przeł. Robert Stiller, Vis-à-vis Etiuda, Kraków 2018, s. 377–390.
• Sztuczyńska Jolanta, Bajki Charles’a Perraulta, Nasza Księgarnia, Warszawa 2015.
• tż [krypt.], Baśnie czarodziejskie pani d’Aulnoy [recenzja], „Sztuka dla dziecka” 1988, nr 1, s. 48.
• Viala Alain, D’une politique des formes: la galanterie, „XVII e siècle” 1994, nr 182, s. 143–151.
• Wasilewska Anna, Fantastyka baśniowa a dziecko – wychowanie czy manipulacja?, Wydawnictwo UG, Gdańsk 2012.
• [Wright Minnie i in.], Baśnie i powiastki dla pilnych dzieci, przeł. Janina Colonna-Walewska, Warszawa 1929.
• Zarawska Patrycja, 365 opowieści na dobranoc. Baśnie Perraulta, Firma Księgarska Olesiejuk, b.m. 2015.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.61.03

Biblioteka Nauki

1812101