Reversals and partings. Over the manuscripts for Włodzimierz Odojewski’s Nie można cię zostawić samego o zmierzchu and Jeżeli jeszcze kiedyś będę… (from the writer’s Poznań archive)

• Authors: Jerzy Borowczyk

Title variants

PL

Nawroty i rozsunięcia. Nad brulionami opowiadań Włodzimierza Odojewskiego Nie można cię zostawić samego o zmierzchu oraz Jeżeli jeszcze kiedyś będę… (na materiale z poznańskiego archiwum pisarza)

Abstracts

PL

W studium dokonano rekonstrukcji i analizy procesu pisania dwóch opowiadań Włodzimierza Odojewskiego (1930–2016) powstałych w latach 1976–1993. Autor bada bruliony (rękopisy i maszynopisy) przechowywane w archiwum pisarza na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej UAM w Poznaniu. Praca nad dokumentacją genezy opowiadań odbywa się przy pomocy narzędzi zaproponowanych przez francuskich genetyków tekstu (P-M. de Biasi, J. Bellemin-Noël) i amerykańskiego badacza J. Bryanta (pojęcie płynnego tekstu /fluid text/). Analiza dotyczy wybranych skupisk zmian w brulionach utworów Odojewskiego – redakcje tytułu, początkowych akapitów, a także skreślenia, poprawki, uzupełnienia. Punktem dojścia studium jest stwierdzenie, że toku długotrwałego aktu twórczego pisarz dąży do konstrukcji, które w sposób maksymalnie precyzyjny oddają niuanse stanów psychicznych bohaterów oraz scenerii akcji opowiadań. Akt twórczy w wykonaniu Odojewskiego jest przykładem niestabilności pisania, którego efektem są kreacje płynnych postaci.

EN

The study retraces and investigates Włodzimierz Odojewski’s (1930–2016) process of writing two short stories between 1976 and 1993 by interrogating the manuscripts (handwritten and typed) from the writer’s personal archive, maintained by the Faculty of Polish and Classical Philology of the Adam Mickiewicz University in Poznań. To document the genesis of the stories, the author draws on analytical methods proposed by French text geneticists (Pierre-Marc De Biasi, Jean Bellemin-Noël) and American scholar John Bryant (author of the fluid text concept). The investigation is focused on selected clusters of revisions made in Odojewski’s manuscripts – edits made to the title and the opening paragraphs, alongside various deletions, corrections, and additions. The investigation is premised on the argument that in the course of a long creative act, writers typically strive for compositions that most precisely reflect the nuances of their characters’ mental states and the settings of their stories. As performed by Odojewski, the creative act serves as an example of the inherent volatility of writing, which ultimately produces highly fluid characters.

Keywords

PL

Włodzimierz Odojewski; polska proza w XX wieku; genetyka tekstów

EN

Włodzimierz Odojewski; Polish prose in the 20th century; text genetics; fluid text; draft; manuscript; literary archive; płynny tekst; brulion; rękopis; archiwum literackie

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2022
• Volume: 64
• Issue: 1
• Pages: 519-559

Dates

published

2022

Contributors

author

Jerzy Borowczyk

• Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej, ul. Fredry 10, 61-702 Poznań

• https://orcid.org/0000000264204163

References

• Bachelard Gaston, Air and Dreams: An Essay on the Imagination of Movements, translated by Edith R. Farrell and C. Frederick Farrell, Dallas Institute of Humanities and Culture, Dallas 2011.
• Bellemin-Noëlm Jean, Le texte et l’avant-texte. Les brouillons d’un poème de Milosz, Librairie Larousse, Paris 1971.
• Bellemin-Noël Jean, “Tekst i przed-tekst. Bruliony wiersza Oskara Miłosza (fragmenty),” translated by Karol Krzyżosiak, Forum Poetyki 2020, no. 21, pp. 58–59, https://doi.org/10.14746/fp.2020.21.26053
• Bem Paweł, “Ton manuskryptu. Literatura – edycja – życie,” Forum Poetyki 2020, no. 21, pp. 8–29, https://doi.org/10.14746/fp.2020.21.26049
• Biasi Pierre-Marc de, Genetyka tekstów, translated by Filip Kwiatek and Maria Prussak, Instytut Badań Literackich PAN, Warsaw 2015.
• Borowczyk Jerzy, “Zmagania z początkiem. Przed-tekst wybranych opowiadań Włodzimierza Odojewskiego (na materiale z poznańskiego archiwum pisarza),” Forum Poetyki 2020, no. 22, pp. 26–51, https://doi.org/10.14746/fp.2020.22.27423
• Bryant John, The Fluid Text. A Theory of Revision and Editing for Book and Screen, The University of Michigan Press, Ann Arbor 2005.
• Czerwiński Grzegorz, Po rozpadzie świata: O przestrzeni artystycznej w prozie Włodzimierza Odojewskiego, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2011.
• Krystek Jędrzej, Nawrot Jolanta, Nowakowska Dagmara, “Archiwum pisarskie Włodzimierza Odojewskiego w świetle krytyki genetycznej. Rekonesans,” [in:] Przed-tekstowy świat. Z literackich archiwów XIX i XX wieku, edited by Marzena Woźniak-Łabieniec, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2020, pp. 87–101.
• La Bruyère Jean de, “Of Works of the Mind,” [in:] The Characters of Jean de La Bruyère, translated by Henri Van Laun, Scribner & Welford, New York 1885, pp. 7–38.
• Odojewski Włodzimierz, Bez tchu, “Rosner i wspólnicy,” Warsaw 2002.
• Odojewski Włodzimierz, Jedźmy, wracajmy. Opowiadania, Wydawnictwo Znak, Krakow 1993.
• Odojewski Włodzimierz, Jedźmy, wracajmy, Wydawnictwo Książkowe Twój Styl, Warsaw 2008.
• Odojewski Włodzimierz, “Nie można cię samemu zostawić o zmierzchu.” Tydzień Polski (weekly Friday supplement to Dziennik Polski in London), January 10, 17, 24, and 31, 1991.
• Odojewski Włodzimierz, Zapomniane, nieuśmierzone…, Archipelag, Berlin 1987.
• Odojewski Włodzimierz, Zapomniane, nieuśmierzone…, n.p.: Oficyna Wydawnicza Margines, 1989.
• Odojewski Włodzimierz, Zapomniane, nieuśmierzone…, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warsaw 1991.
• Rabizo-Birek Magdalena, “W poszukiwaniu Katarzyny. Ostatnie dwa ogniwa cyklu podolskiego (cz. I),” [in:] Zabezpieczanie śladów. Wokół życia i twórczości Włodzimierza Odojewskiego, edited by Alicja Przybyszewska and Dagmara Nowakowska, Wydawnictwo “Poznańskie Studia Polonistyczne,” Poznań 2018, pp. 13–24.
• Rabizo-Birek Magdalena, “W poszukiwaniu Katarzyny. Ostatnie ogniwa cyklu podolskiego (cz. II),” [in:] Zapomniane, nieuśmierzone... Pamięć, zapomnienie, trauma w twórczości Włodzimierza Odojewskiego, edited by Alicja Przybyszewska and Dagmara Nowakowska, Wydawnictwo “Poznańskie Studia Polonistyczne,” Poznań 2020, pp. 151–198.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.64.19

Biblioteka Nauki

2129643