Dominikanie na tropie, czyli w służbie Jego Świątobliwości. Agenci w habitach w prozie polskiej XXI wieku

• Authors: Grzegorz Głąb

Title variants

EN

Dominicans on the scent or in the service of His Holiness. Agents in habits in Polish prose of the XXI century

Abstracts

EN

In the novels of Officium Secretum. The Lord’s Dog by Marcin Wroński and The Agent of His Holiness by Karol Kowal, the main characters are “atypical clergymen”. This “atypicality” is based on the fact that the Dominicans – father Marek Gliński and father Władysław Klonowiejski – were created by the authors as agents of the Vatican secret services. The protagonist from Wroński’s work is a monastic James Bond, who was recruited to the Officium Secretum – the internal church service that was the heir of the Inquisition, and during the Polish People’s Republic he served the Church as a double agent (he became an officer of the Security Service). Father Klonowiejski is also a special agent. In Kowal’s novel, he appears as a well-trained Holy Alliance’s scout who travels through nineteenth-century Europe in order to neutralize an agent nicknamed “Haman”. The undercover monks (in Wroński’s novel we also have a supporting character of father Jakub), however, were not described by the authors as ideal agents. Both father Gliński, who conducts the investigation inside the church structures, and father Klonowiejski as a spy at the service of “His Holiness”, make mistakes, are oversensitive, experience doubts and remorse. In the case of both characters, intelligence activity also turns out to be a way to learn the truth about themselves and conversion. All this makes father Marek from Wroński’s work and father Władysław from Kowal’s novel deserve the name of “agents with a soul”.

PL

W powieściach Officium Secretum. Pies pański Marcina Wrońskiego i Agent Jego Świątobliwości Karola Kowala bohaterami pierwszoplanowymi są „nietypowi duchowni”. Owa „nietypowość” zasadza się na tym, że dominikanie – ojciec Marek Gliński i ojciec Władysław Klonowiejski – zostali wykreowani przez twórców na agentów tajnych służb watykańskich. W odróżnieniu od innych postaci duchownych z kart literatury najnowszej nie pełnią oni funkcji typowo kościelnych, pastoralnych, lecz są duchownymi-tajniakami. Protagonista z dzieła Wrońskiego to zakonny James Bond, który zwerbowany do Officium Secretum, czyli wewnętrznej służby kościelnej będącej spadkobierczynią Inkwizycji, w okresie PRL służył Kościołowi jako podwójny agent (został funkcjonariuszem Służby Bezpieczeństwa). Agentem specjalnym jest także ojciec Klonowiejski. W książce Kowala jawi się on jako wszechstronnie wyszkolony wywiadowca Świętego Przymierza, który podróżuje przez dziewiętnastowieczną Europę w celu unieszkodliwienia agenta o pseudonimie „Haman”. Czy osadzenie bohaterów w habitach w przestrzeni występku oraz wszelkiego rodzaju zbrodni należy uznać za kontrowersyjną koncepcję artystyczną? Wnikliwa analiza dzieł Wrońskiego i Kowala pozwala na stwierdzenie, że w tym przypadku – podobnie jak w innych powieściach z kapłanem w roli głównej napisanych w ostatnich dwóch dekadach – nie można mówić o desakralizacji kapłaństwa czy chęci niszczenia autorytetu Kościoła. Kreacje zakonników należy uznać za swoisty znak czasów współczesnych, w których zmniejszenie dystansu między przedstawicielami Kościoła hierarchicznego i wiernymi sprawił, że duchowni poznawani są i oceniani za działalność także poza sferą sacrum. W Officium Secretum i Agencie Jego Świątobliwości „niecodzienna” aktywność bohaterów w habitach jest pretekstem do ujawniania przez twórców nie tylko spraw eklezjalnych – tajemnic działania instytucji kościelnych – ale także mechanizmów działania instytucji państwowych oraz istotnych problemów życia politycznego i społecznego.

Keywords

PL

detektyw; agent; zakonnik; literatura sensacyjna; literatura kryminalna

EN

detective; agent; monk; sensational literature; crime literature

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2023
• Volume: 66
• Issue: 1
• Pages: 317-343

Dates

published

2023

Contributors

author

Grzegorz Głąb

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000171550972

References

• Kowal Karol, Agent Jego Świątobliwości, WarBook, [brak miejsca wydania] 2020.
• Wroński Marcin, Officium Secretum. Pies pański, W.A.B., Warszawa 2010.
• Chesterton Gilbert Keith, Niewinność księdza Browna, [w:] G.K. Chesterton, Przygody księdza Browna, przekł. T.J. Dehnel, FRONDA, Warszawa 2008, s. 565.
• Pérez-Reverte A., Ostatnia bitwa templariusza, przekł. J. Karasek, Muza, Warszawa 2007.
• Wolski Marcin, Ostatnie konklawe, Zysk i S-ka, Poznań 2018.
• Burszta Wojciech Józef, Czubaj Mariusz, Kryminalna odyseja, [w:] W.J. Burszta, M. Czubaj, Kryminalna odyseja oraz inne szkice o czytaniu i pisaniu, Oficynka, Gdańsk 2017, s. 59–98.
• Gemra Anna, Diagnoza rzeczywistości: współczesna powieść kryminalna sensacyjno-awanturnicza (na przykładzie powieści skandynawskiej), [w:] Literatura kryminalna. Śledztwo w sprawie gatunków, red. A. Gemra, EMG, Kraków 2014, s. 45–74.
• Głąb Grzegorz, Kościół do naprawy? Obraz duchownych w prozie polskiej XXI wieku, [w:] Postać księdza w literaturze, red. G. Głąb, S. Radziszewski, Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom, Radom 2014, s. 219–238.
• Gutowski Wojciech, Cudze pole? Przestrzeń duchowości kapłańskiej w prozie polskiej późnej nowoczesności, [w:] Poetyka i semantyka doświadczeń religijnych w literaturze, red. A. Bielak, P. Nowaczyński, Wydawnictwo KUL, Lublin 2011, s. 499–523.
• Kaczyński Paweł, Kryminał historyczny. Próba poetyki, [w:] Literatura kryminalna. Śledztwo w sprawie gatunków, red. A. Gemra, EMG, Kraków 2014, s. 191–209.
• Karol Kowal gościem online Mediateki. Z pisarzem rozmawia Bogna Skrzypczak-Walkowiak, https://umostrow.pl/aktualnosci/karol-kowal-gosciem-mediateki.html [dostęp: 07.02.2022].
• Kowal Karol, Od autora, [w:] K. Kowal, Agent Jego Świątobliwości, WarBook, [brak miejsca wydania] 2020, s. 361–362.
• Kowalska Olga, „Agent Jego Świątobliwości” Karola Kowala – recenzja, https://wielkibuk.com/2020/11/21/agent-jego-swiatobliwosci-karol-kowal-recenzja/ [dostęp: 05.02.2022].
• Lasić Stanko, Poetyka powieści kryminalnej. Próba analizy strukturalnej, przekł. M. Petryńska, PIW, Warszawa 1976.
• Mariański Janusz, Emigracja z Kościoła. Religijność młodzieży polskiej w warunkach zmian społecznych, Wydawnictwo KUL, Lublin 2008.
• Ołdakowska-Kuflowa Mirosława, Jak modli się ksiądz? Obraz życia duchowego kapłanów w polskiej powieści XXI wieku, [w:] Postać księdza w literaturze, red. G. Głąb, S. Radziszewski, Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom, Radom 2014, s. 201–217.
• Ostapiak-Jagodzińska Justyna, Karol Kowal – „Agent Jego Świątobliwości” – recenzja i ocena, https://histmag.org/Karol-Kowal-Agent-Jego-Swiatobliwosci-recenzja-i-ocena-21508 [dostęp: 07.02.2022].
• Pasja Pisania – wywiad z Karolem Kowalem, https://www.pasjapisania.pl/wywiad-z-karolem-kowalem.html [dostęp: 05.02.2022].
• Szewczyk Małgorzata, Bohaterowie w sutannach, „Przegląd Katolicki” 2011, nr 16, s. 5.
• Śliwiński Piotr, Drugi debiut gatunku, „Tygodnik Powszechny” 2003, nr 13, s. 8.
• Wroński Marcin, Polskie piekiełko i ojciec inkwizytor, „W drodze” 2012, nr 7, https://wdrodze.pl/article/polskie-piekielko-i-ojciec-inkwizytor/ [dostęp: 15.02.2022].
• Zwolińska Barbara, „Perfidny plan” Elizabeth George jako przykład współczesnej odmiany kryminału, [w:] Kryminał. Między tradycją a nowatorstwem, red. M. Ruszczyńska, D. Kulczycka, W. Brylla, E. Gazdecka, Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra 2016, s. 353–364.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.66.14

Biblioteka Nauki

2231109