Geopolityka środkowoeuropejskiej solidarności. Polacy i Węgrzy między historią, stereotypem a uwarunkowaniami przestrzenno-politycznymi

• Authors: Arkadiusz Adamczyk

Title variants

EN

Geopolitics of Central European Solidarity Poles and Hungarians between History, Stereotype and Spatial and Political Issues

Abstracts

EN

The Polish-Hungarian relationship remains something extraordinary on a European scale. Although the consciousness of the societies of both nations is dominated by a positive perception of mutual relations, it was not a constant phenomenon in history. It was most intense when both countries resisted the domination of the Germanic element. Hungary was the first to lose its independence, succumbing to the Eastern factor. Also Poland shared the fate of Hungary, succumbing to pressure from both the east and the west. Historical experience of both countries showed the necessity to cooperate against threats coming from both directions. However, the conditions after 1886 were not conducive to the implementation of this assumption, although in the nineteenth and twentieth centuries Poles and Hungarians had geopolitical visions defining the scale of possible transformations in Central Europe. The change came after the end of World War II. Regardless of the naturally existing discrepancies in the perception of one’s surroundings, in the 21st century it is difficult to indicate any Polish geopolitical concept that does not take into account the regional role of Hungary, or the Hungarian one that ignores the Republic of Poland.

PL

Stosunki polsko-węgierskie pozostają czymś niezwykłym na skalę europejską. Choć w świadomości społeczeństw obu narodów dominuje pozytywne postrzeganie wzajemnych relacji, nie było to zjawisko stale występujące w historii. Najintensywniej zachodziło, gdy oba kraje opierały się dominacji pierwiastka germańskiego. Węgry jako pierwsze utraciły niepodległość, ulegając naciskom ze Wschodu. Również Polska podzieliła los Węgier, ulegając presji zarówno ze Wschodu, jak i Zachodu. Doświadczenia historyczne obu krajów pokazały konieczność współdziałania wobec zagrożeń płynących z obu kierunków. Warunki po 1886 roku nie sprzyjały realizacji tego założenia, choć w XIX i XX wieku Polacy i Węgrzy snuli wizje geopolityczne określające skalę możliwych przemian w Europie Środkowej. Zmiana nastąpiła po zakończeniu II wojny światowej. Niezależnie od naturalnie występujących rozbieżności w postrzeganiu własnego otoczenia, w XXI wieku trudno wskazać polską koncepcję geopolityczną, która nie uwzględnia regionalnej roli Węgier, czy też węgierską, ignorującą Rzeczpospolitą Polską.

Keywords

PL

Andrzej Sepkowski; Polska; Węgry; geopolityka; Europa Środkowa; Intermarium

EN

Andrzej Sepkowski; Poland; Hungary; Geopolitics; Central Europe; Intermarium

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: International Studies. Interdisciplinary Political and Cultural Journal
• Year: 2021
• Volume: 27
• Issue: 1
• Pages: 195-214

Dates

published

2021

Contributors

author

Arkadiusz Adamczyk

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Prawa i Nauk Społecznych, Instytut Stosunków Międzynarodowych i Polityk Publicznych

• https://orcid.org/0000000305610230

References

• Bibó, I. Nędza małych państw wschodnioeuropejskich. Warszawa: Alkano, 2010.
• Dmowski, R. Polityka polska i odbudowanie państwa. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1988.
• Grupa Wyszehradzka – 30 lat transformacji, integracji i rozwoju. Raport Polskiego Instytutu Ekonomicznego. Web. https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2021/02/PIE-Raport-Grupa-Wyszehradzka.pdf
• Matuszewski, I. Wola Polski. Nowy Jork: b.d., 1942.
• Raport o stanie Europy środkowo-wschodniej. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych, 1991.
• Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy, podpisany w Bonn dnia 17 czerwca 1991 r., Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej 1992, nr 14, poz. 56.
• Zdziechowski, M. Węgry i Polska na przestrzeni historii. Warszawa: Miles, 2020.
• Adamczyk, A. Józef Beck, Galeazzo Ciano i János Esterházy. Między aprobatą wizji „Trzeciej Europy” a rozbieżnością narodowych interesów. Red. E. Znamierowska-Rakk, Międzymorze w polityce II Rzeczypospolitej. Nadzieje i ograniczenia. Warszawa: Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, 2016: 153–171.
• Ash, T. G. Polska rewolucja. Solidarność 1980–1981. Warszawa: Res Publica, 1990.
• Atlas Wyszehradzki. Red. P. Śleszyński, K. Czapiewski. Warszawa: Instytut Współpracy Polsko-Węgierskiej, 2021.
• Bartosiak, J. Rzeczpospolita między lądem a morzem. O wojnie i pokoju. Warszawa: Zona Zero, 2019.
• Batowski, H. Pierwsze tygodnie wojny. Dyplomacja zachodnia do połowy września 1939 r. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1967.
• Blažek, P. „Wszystko pójdzie w innym kierunku”. Wpływ polskiego marca ‘68 na praską wiosnę. Red. Ł. Kamiński, Wokół praskiej wiosny. Polska i Czechosłowacja w 1968 roku. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2004: 32–44.
• Bridge, R. Allied Diplomacy in Peacetime. The Failure of the Congress System 1815–23. Red. A. Sked, Europe’s Ballance of Power 1815–1848. London: Palgrave Macmillan, 1979: 34–53. https://doi.org/10.1007/978-1-349-16196-6_3
• Chapman, T. The Congress of Vienna. Origins, Processes and Results. London–New York: Routledge, 2008.
• Ciechanowski, J.S. Misja ppłk. dypl. Jana Kowalewskiego w Portugalii. Red. T. Dubicki, D. Nałęcz, T. Stirling, t. I, Polsko-brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 2004: 519–530.
• Czyż, A. „Państwa Grupy Wyszehradzkiej wobec kryzysu migracyjnego”. Studia Politicae Universitatis Silesiensis (18) 2017: 143–161.
• Dąbrowski, D. Rzeczpospolita Polska wobec kwestii Rusi Zakarpackiej (Podkarpackiej) 1938–1939. Toruń: Centrum Edukacyjne Europejskie, 2007.
• Dąbrowski, J. „Polityka andegaweńska Kazimierza Wielkiego”. Kwartalnik Historyczny 36 (1922): 11–40.
• Deptuła, C. Galla Anonima mit genezy Polski. Studium z historiozofii i hermeneutyki symboli dziejopisarstwa średniowiecznego. Lublin: IEŚW, 2000.
• Dubicki, A., Dubicki, T. „Misja ppłk. dypl. Jana Kowalewskiego w Portugalii (1940–1944)”. Acta Universitatis Lodziensis Folia Historica 105 (2019): 125–142. https://doi.org/10.18778/0208-6050.105.08
• Dubicki, T. Między kompromisem i walką zbrojną. Drogi do niepodległości Europy Środkowej. Częstochowa: Wydawnictwo WSP, 1999.
• Dzieszyński, R. Polak, Węgier – milenium przyjaźni. Warszawa: Polonia, 1988.
• Eberhard, P. „Koncepcje geopolityczne Karla Haushofera”. Przegląd Geograficzny 4 (2009): 527–549. https://doi.org/10.7163/PrzG.2009.1.5
• Evans, R. J. W. Austria, Hungary, and the Habsburgs. Central Europe c.1683–1867. Oxford: Oxford University Press, 2006.
• Giertych, M. Dmowski czy Piłsudski. Wrocław: Nortom, 1995.
• Grabski, A. F. Troski i nadzieje. Z dziejów polskiej myśli społecznej i politycznej XIX wieku. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1981.
• Grodziski, S. Habsburgowie. Dzieje dynastii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1998.
• Grudziński, T. Bolesław Śmiały-Szczodry i biskup Stanisław. Dzieje konfliktu. Kraków: UNIVERSITAS, 2010.
• Grygajtis, K. Sowiecka strategia geopolityczna w Europie a Polska: 1924–1943. Warszawa: Sprawy Polityczne, 2006.
• Gyarmati, G. Conceptual Changes on Central European Integration in Hungarian Political Th inking 1920–1948. Red. I. Romasics, B. Király, Geopolitics in the Danube Region. Hungarian Reconcilliation Eff orts 1848–1998. Budapest: Budapest Central University Press, 1999: 201–226. https://doi.org/10.7829/j.ctv1wvms9m.13
• Herwig, H. H. Geopolitik. Haushofer, Hitler and Lebensraum. Red. C. S. Gray, G. Sloan, Geopolitics, Geography and Strategy. London: Frank Cass, 2003: 218–241. https://doi.org/10.1080/01402399908437762
• Herwig, H. H. The Demon of Geopolitics. How Karl Haushofer “Educated” Hitler and Hess. Lanham: Rowman & Littlefield, 2016.
• Hronsky, M. The Struggle For Slovakia And The Treaty Of Trianon. Bratislava: VEDA, 2001.
• Huntington, S. Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego. Przeł. H. Jankowska. Warszawa: MUZA, 1998.
• Johnson, L. Central Europe. Enemies, Neighbours, Friends. Oxford: Oxford University Press, 1996.
• Karwat, J., Tischler, J. 1956. Poznań – Budapeszt. Warszawa: Media Rodzina, 2006.
• Kertész, S. D. Diplomacy in a Whirlpool. Hungary Between Nazi Germany and Soviet Russia. Notre Dame (Ind.): University of Notre Dame Press, 1953.
• Kisielewski, T. Federacja środkowoeuropejska. Pertraktacje polsko-czechosłowackie 1939–1943. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1991.
• Kiszling, R. Fürst Felix zu Schwarzenberg. Der politische Lehrmeister Franz Josephs. Graz: Bőhlau, 1952.
• Knatchbull-Hugessen, C. M. The Political Evolution of the Hungarian Nation. T. 1 New York: Arno Press, 1971.
• Kolontári, A. Hungarian-Soviet Relations 1920–1941. Przeł. M. Caples, S. Lambert. Boulder: Dist. Columbia University Press, 2010.
• Kornat, M. Polityka równowagi 1934–1939. Polska między Wschodem a Zachodem. Kraków: Arcana, 2007.
• Kowal, P. Testament Prometeusza. Źródła polityki wschodniej III Rzeczypospolitej. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 2018.
• Kowal, P. Orzelska-Stączek, A. Inicjatywa Trójmorza. Geneza, cele i funkcjonowanie. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 2019.
• Krasiwski, O. „Czynnik rosyjski jako zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego Ukrainy i Polski”. Studia Europaea Gnesnensia 11 (2015): 323–337. https://doi.org/10.14746/seg.2015.11.16
• Kubinyi, A. Nándorfehérvártól Mohácsig. A Mátyásés a Jagellókor hadtörténete. Budapest: Argumentum, 2007.
• Kuźmina, D. „Pierwsza misja jezuitów w Siedmiogrodzie w XVI wieku”. Przegląd Humanistyczny 2 (2005): 115–128.
• Labuda, G., Michowicz, W. Historia dyplomacji polskiej X–XX w. Warszawa: Wydawnictwa Sejmowe, 2002.
• Micewski, A. Z geografii politycznej II Rzeczypospolitej. Szkice. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy, 1964.
• Mitrovits, M., red. Lengyel –Magyar – „két jó barát”. A magyar-lengyel kapcsolatok dokumentumai, 1957–1987. Budapest: Napvilág Kiado, 2007.
• Nowak, J. R. Węgry 1939–1969. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1971.
• Od Zjazdu w Wyszehradzie do Grupy Wyszehradzkiej. Kilkaset lat współpracy środkowoeuropejskiej, red. R. Kowalski. Nowy Targ: nakł. Polskiego Towarzystwa Historycznego: Zakład Poligraficzny “MK”, 2017.
• Pálffy, G. The Kingdom of Hungary and the Habsburg Monarchy in the Sixteenth Century. Przeł. J. Thomas, H. D. DeKornfeld. Boulder: Social Science Monographs, 2009.
• Palmer, R. R., Colton, J., Kramer, L. A History of the Modern World. New York: Knopf, 1992.
• Paruch, W. Myśl polityczna obozu piłsudczykowskiego, 1926–1939. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2005.
• Parvev, I. Habsburgs and Ottomans Between Vienna and Belgrade (1683–1739). New York: Columbia University Press, 1995.
• Pawłowski, K. Bukareszteńska Dziewiątka. Współpraca państw wschodniej flanki NATO, Lublin: Instytut Europy Środkowej, 2020.
• Péter, L., Lojkó, M. Hungary’s Long Nineteenth Century. Constitutional and Democratic Traditions in a European Perspective. Leiden–Boston: Brill, 2012. https://doi.org/10.1163/9789004224216
• Pieradzka, K. Fundacja klasztoru Jasnogórskiego w Częstochowie w 1382 r. Kraków 1939.
• Pieradzka, K. „Przybycie paulinów do Polski”. Przegląd Powszechny 9 (1938): 262–273.
• Pobóg-Lenartowicz, A. Opolskie drogi św. Wojciecha. Opole: Uniwersytet Opolski, 1997.
• Poláčková, H. „Regional Cooperation in Central Europe: Poland, Hungary, Czech Republic and Slovakia. From Visegrad to CEFTA”. Perspectives 3 (1994): 117–129.
• Porter-Szűcs, B. Gdy nacjonalizm zaczął nienawidzić. Wyobrażenia nowoczesnej polityki w dziewiętnastowiecznej Polsce. Sejny: Pogranicze, 2011.
• Romsics, I. The Dismantling of Historic Hungary. The Peace Treaty of Trianon 1920. New York: Columbia University Press, 2002.
• Sedlar, J. W. Hitler’s Central European Empire 1938–1945. Philadelphia: Booklocker, 2007.
• Seegal, S. Mediating an Antemurale Myth in East Central Europe. Religion and Politics in Modern Geographers’ Entangled Lives and Maps. Red. L. Berezhnaya, H. Hein-Kircher, Rampart Nations. Bulwark Myths of East European Multiconfessional Societies in the Age of Nationalism. New York: Berghahn Books, 2019: 262–292. https://doi.org/10.2307/j.ctv12pns5t.16
• Skodlarski, J. Epilog układu Sikorski-Beneš. Z dziejów polsko-czechosłowackich 1939–1949. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1988.
• Skowronek, J. Polityka bałkańska Hotelu Lambert (1833–1856). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 1976.
• Sroka, S. Genealogia Andegawenów węgierskich. Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, 2015.
• Sutarski, K. Zarys dziejów Polski z węgierskimi powiązaniami. Warszawa–Budapeszt: Wydawnictwo Antyk, 2019.
• Szabad, G. Lajos Kossuth Role in the Conceptualization of a Danubian Federation. Red. I. Romasics, B. Király, Geopolitics in the Danube Region. Hungarian Reconcilliation Eff orts 1848–1998. Budapest: Central European University Press, 1999: 61–98. https://doi.org/10.7829/j.ctv1wvms9m.8
• Szűcs, J. Trzy Europy. Przeł. J. M. Kłoczowski. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 1995.
• Szűcs, J. Vázlat Európa három történeti régiójáról. Budapest: Magvető, 1983.
• Szwed, R. Powstanie styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim. Warszawa: PWN, 1978.
• Ślaski, J. Literatura staropolska a literatura starowęgierska. Red. T. Michałowska, J. Ślaski, Literatura staropolska w kontekście europejskim (Związki i analogie). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1977.
• Ślusarczyk, J. Układ Warszawski. Działalność polityczna 1955–1991. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 1992.
• Škrabec, S. Geografia wyobrażona. Koncepcja Europy Środkowej w XX wieku. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2014.
• Tokarz, G. „Koncepcja Mitteleuropa – historyczne i współczesne uwarunkowania”. Wschodnioznawstwo (11) 2017: 73–83.
• Urbańczyk, P. Bolesław Chrobry – lew ryczący. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2017.
• Varga, E. L. „Węgrzy w Legionach Polskich w latach 1914–1918”. Przegląd Historyczno-Wojskowy 5 (2008): 27–58.
• Wandycz, P. S. Z dziejów dyplomacji. Londyn: Polonia, 1988.
• Wisner, H. Litwa i Litwini. Z przeszłości państwa i narodu. Warszawa: Kaunas „Šviesa”, 1993.
• Zajewski, W. „System wiedeński”. Dzieje Najnowsze 1–2 (1990): 101–110.
• Zieleński, T. Inicjatywa Smart Defence szansą na zwiększenie zdolności obronnych NATO. Red. R. Czulda, R. Łoś, J. Reginia-Zacharski, NATO wobec wyzwań współczesnego świata. Warszawa: Instytut Badań nad Stosunkami Międzynarodowymi, 2013: 297–309.
• Zima, M. Węgrzy wobec Powstania Warszawskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2016.

Identifiers

DOI

10.18778/1641-4233.27.12

Biblioteka Nauki

2129733