Rodzice legalizujący dzieci w świetle akt Sądu Pokoju Okręgu Radomszczańskiego w latach 1845–1874

• Authors: Piotr Szkutnik

Title variants

Rodzice legalizujący dzieci w świetle akt Sądu Pokoju Okręgu Radomszczańskiego w latach 1845–1874

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Protokoły legalizacji powstałe w Sądzie Pokoju Okręgu Radomszczańskiego w latach 1845–1874 pozwoliły na przeprowadzenie analiz dotyczących osób decydujących się na ten akt prawny. Na podstawie 43 dokumentów ustalono 49 osób legalizujących swoje dzieci. Stanowiło je 41 matek i ośmiu ojców. W sześciu przypadkach legalizowały pary, w dwóch tylko ojcowie, w 35 matki. Matki znajdowały się w różnym stanie cywilnym. Wśród nich 11 było pannami, 16 mężatkami, a 14 wdowami. Najczęściej były to zatem matki niebędące w związku małżeńskim. Ustalono jeden przypadek legalizacji dziecka poczętego z niemężem w czasie trwania związku małżeńskiego. Ustalono wiek 40 rodziców uznających dzieci. Legalizujący mieli od 20 do 61 lat. Spośród 41 matek wiek znany jest dla 37 z nich. Są to kobiety w wieku od 25 do 61 lat (przeciętnie liczyły 48,7 lat). Dominują matki w średnim wieku, liczące 37–59 lat, których było 33 (89,2%). Wynikało to z faktu, że decydowały się na legalizację dziecka dopiero, gdy osiągnęło ono dojrzałość. Na ogółem 49 legalizujących większość (47), tj. 95,9%, stanowią katolicy, ponadto wystąpiła jedna Żydówka i jedna ewangeliczka. Spośród legalizujących stan społeczny ustalono dla 25 matek i czterech ojców. W większości (20), tj. 80%, były to kobiety wywodzące się z niższych warstw społeczeństwa bądź je stanowiące. Kobiety pochodzenia chłopskiego (sześć) były określane jako pracowita, włościanka, córka rataja, rolnika, gospodarza. Wystąpiły ponadto kobiety pracujące jako wyrobnice (11) oraz służące (trzy). Legalizującymi byli w większości mieszkańcy wsi (47), tj. 95,9%, tylko dwie legalizujące pochodziły z miasta. Większość legalizujących dzieci stanowiły przede wszystkim matki w średnim wieku, pochodzące z niższych warstw społecznych mieszkających na wsi.

EN

Protocols of legalisation created in the Peace Court of the Radomsko District in the years 1845–1874 allowed for analyses of persons deciding on this legal act. Based on 43 documents 49 persons legitimatising their children were established. They included 41 mothers and 8 fathers. Couples performed legitimatisation in 6 cases, only fathers in 2 cases, and mothers in 35 cases. The mothers had different marital status. Among them 11 were unmarried women, 16 were married and 14 were widows. Most often, therefore, they were mothers who were not married. The age of 40 parents recognising children was determined. The legitimatising parents were 20 to 61 years old. The age is known for 37 of the 41 mothers. They were women aged 25 to 61 (48.7 years old on average). Middle-aged mothers aged 37–59 dominated (33 cases, i.e. 89.2%). This was due to the fact that they decided to legalise their children only after they reached maturity. Out of the total of 49 legalising persons, the majority (47), i.e. 95.9%, were Catholics; there was also one Jewish woman and one member of the Evangelical Church. The social status of 25 mothers and 4 fathers was determined from amongst those who legalised their children. In most cases (20), i.e. 80%, they were women coming from or representing lower classes of society. Women of a peasant origin (6) were referred to as hard-working, peasants, daughters of a free peasant, farmer or landowner. There were also women working as charwomen (11) and as servants (3). The majority of the legitimatising persons were inhabitants of rural areas (47), i.e. 95.9%; only two legitimatising persons came from a town or city. Most of the people legitimatising children were middle-aged mothers representing lower social classes and living in rural areas.

Keywords

PL

legalizacje dzieci; dzieci nieślubne; służba wojskowa; sąd pokoju; okręg radomszczański; XIX w.

EN

legitimatisation of children; illegitimate children; military service; court of peace; Radomsko district; 19th century; legitimatisation of children; illegitimate children; military service; court of peace; Radomsko district; 19th century

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2020
• Volume: 19
• Issue: 2
• Pages: 281-296

Dates

published

2020-12-30

Contributors

author

Piotr Szkutnik

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytutu Historii, Katedra Historii Historiografii i Nauk Pomocniczych Historii

• https://orcid.org/0000-0001-6086-2655

References

• Archiwum Archidiecezji Częstochowskiej [AACz], Księgi metrykalne, sygn. KM 23, KM 45, KM 54, KM 1318, KM 1319, KM 1703, KM 1713, KM 4493.
• Archiwum Państwowe w Łodzi [APŁ], Urząd Stanu Cywilnego Bęczkowice, sygn. 37 i 40.
• Archiwum Państwowe w Łodzi [APŁ], Urząd Stanu Cywilnego Dąbrowa, sygn. 33.
• Archiwum Państwowe w Łodzi [APŁ], Urząd Stanu Cywilnego Dobryszyce, sygn. 10, 33 i 34.
• Archiwum Państwowe w Łodzi [APŁ], Urząd Stanu Cywilnego Gorzkowice, sygn. 58.
• Archiwum Państwowe w Łodzi [APŁ], Urząd Stanu Cywilnego Krzepczów, sygn. 3.
• Archiwum Państwowe w Łodzi [APŁ], Urząd Stanu Cywilnego Moszczenica, sygn. 39.
• Archiwum Państwowe w Łodzi [APŁ], Urząd Stanu Cywilnego Rozprza, sygn. 47.
• Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim [APPT], Sąd Pokoju Okręgu Radomszczańskiego [SPOR], sygn. 42.
• Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. X, Warszawa 1825.
• Dzierożyński D., Instrukcya dokładna o urzędnikach i aktach stanu cywilnego, Warszawa 1813.
• Kodex Napoleona z przypisami. Xiąg trzy, Warszawa 1810.
• Prawo cywilne obowiązujące w Królestwie Polskim, t. I, wyd. S. Zawadzki, Warszawa 1860.
• Bandurka M., Zmiany administracyjne i terytorialne ziem województwa łódzkiego w XIX I XX wieku, Łódź 1995.
• Machut-Kowalczyk J., Panny, mężatki i wdowy przed sądem pokoju: prawo a praktyka w Królestwie Polskim na przykładzie akt sądów pokoju okręgu łęczyckiego, zgierskiego i łódzkiego, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2013, t. XVI, s. 201–214.
• Szkutnik P., Legalizacje dzieci w świetle akt Sądu Pokoju Okręgu Radomszczańskiego w latach 1845–1874, „Przeszłość Demograficzna Polski” 2019, t. XL, s. 197–214.
• Szkutnik P., Nieślubne dzieci w parafii Szadek w okresie Księstwa Warszawskiego, „Przegląd Nauk Historycznych” 2013, R. XII, nr 2, s. 237–252.
• Szkutnik P., Owoce nieformalnych związków. Egzemplifikacje na podstawie akt stanu cywilnego parafii Szadek z początku XIX w., [w:] Antropologia miłości, t. VI (Miłość sprzedajna), red. B. Płonka-Syroka, K. Marchel, A. Syroka, Wrocław 2014, s. 193–203.
• Teleszewska M., Status prawny dzieci nieślubnych na ziemiach polskich w dobie zaborów w świetle Kodeksu Cywilnego Napoleona, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2014, t. LXVI, z. 1, s. 383–391.
• Zielińska A., Przemiany struktur demograficznych w Toruniu w XIX i na początku XX wieku, Toruń 2012.

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.19.02.11