Lanckorońscy na Jagielnicy. Z dziejów i genealogii podolskiej linii rodziny Lanckorońskich herbu Zadora w XVI i XVII wieku

• Authors: Zbigniew Anusik

Title variants

EN

The Lanckoroński Family in Jagielnica. History and Genealogy of the Podolian Line of the Lanckoroński Family, Zadora Coat of Arms in the 16th and 17th Centuries

Abstracts

EN

The article presented here presents the history of the Podolian Line of the renowned Lanckoroński family, Zadora coat of arms, which in the mid-16th century took into its possession the town of Jagielnica, together with the adjacent estates in Podolia. The first owner of Jagielnica from the Lanckoroński family was Hieronim (d. 1569), starost of Skała, who was the actual ancestor of the Jagielnica branch of this family. The article analyses four generations of the Lanckoroński family from this line. While the history of the life of Hieronim and his sons, grandchildren and great-grandchildren is discussed briefly, most of the text is devoted to the most eminent descendants of the starost of Skała – his sons Stanisław (d. 1592), castellan of Halych and Mikołaj (d. 1597), chamberlain of Podolia, his grandson Stanisław (1585–1617), voivode of Podolia and his great-grandson, also Stanisław (d. 1657), the voivode of Ruthenia and the field hetman of Crown. In this article, the author introduced a number of corrections and additions both to the genealogy of the Lanckoroński family and to the biographies of many representatives of the Jagielnica line. Much attention is devoted to the families from which the Lanckoroński’s wives came. Kinship was established between the particular representatives of this family who and certain important and influential personalities on the political scene of the Polish-Lithuanian Commonwealth. Keeping in mind the broader background of the history of the Polish-Lithuanian state, the author also discusses a number of previously unknown political, economic and moral issues related to the history of the Lanckoroński family.

PL

W prezentowanym tu artykule przedstawiono dzieje tej linii znanego rodu Lanckorońskich herbu Zadora, która w połowie XVI w. objęła w posiadanie miasto Jagielnicę z przyległymi dobrami na Podolu. Pierwszym właścicielem Jagielnicy z rodu Lanckorońskich był starosta skalski Hieronim (zm. 1569), który był właściwym protoplastą jagielnickiej gałęzi tej rodziny. Przedmiotem zainteresowania autora były cztery pokolenia Lanckorońskich z tej linii. Omówiono tu pokrótce dzieje życia tak samego Hieronima, jak i jego synów, wnuków i prawnuków. Najwięcej miejsca poświęcono najwybitniejszym potomkom starosty skalskiego – synom Stanisławowi (zm. 1592), kasztelanowi halickiemu i Mikołajowi (zm. 1597), podkomorzemu podolskiemu, wnukowi Stanisławowi (1585–1617), wojewodzie podolskiemu oraz prawnukowi, też Stanisławowi (zm. 1657), wojewodzie ruskiemu i hetmanowi polnemu koronnemu. Autor wprowadził szereg korekt i uzupełnień zarówno do genealogii rodziny Lanckorońskich, jak i do biografii wielu reprezentantów linii jagielnickiej. Sporo uwagi poświęcił też rodzinom, z których pochodziły żony Lanckorońskich. Ustalił pokrewieństwa łączące interesujących go przedstawicieli tej rodziny z ważnymi i wpływowymi osobistościami na scenie politycznej Rzeczypospolitej. Omówił również, na szerszym tle dziejów państwa polsko-litewskiego, szereg nieznanych wcześniej zagadnień natury politycznej, gospodarczej i obyczajowej związanych z historią opisywanej tu rodziny.

Keywords

EN

Jagielnica; Podolia; Lanckoroński family; Zadora coat of arms; genealogy; Polish nobility; Polish-Lithuanian Commonwealth in the 16th and 17th centuries

PL

Jagielnica; Podole; Lanckorońscy herbu Zadora; genealogia; szlachta polska; Rzeczpospolita w XVI i XVII w.

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2023
• Volume: 22
• Issue: 2
• Pages: 9-40

Dates

published

2023

Contributors

author

Zbigniew Anusik

• Uniwersytet Łódzki

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Archiwum Zamoyskich [AZ], nr 358, sygn. 54, 410, 2830, 2890
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Metryka Koronna [MK] 80, 84, 100, 109, 113, 129, 137–138, 147, 151, 160, 166, 177–178, 181, 185–187, 189–191, 194–195
• Archiwum Narodowe w Krakowie, Castrensia Cracoviensia Relationes, nr 724
• Archiwum Państwowe w Lublinie [APL], Lubelskie grodzkie, Relacje [LGR], nr 78, 79, 81, 124
• Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie [CPAH], Sąd Grodzki Przemyski (1462–1784) [SGP], fond 13, opis 1, sygn. 45, 86
• Akta Grodzkie i Ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tak zwanego bernardyńskiego, t. XX (Lauda wiszeńskie 1572–1648), oprac. A. Prochaska, Lwów 1909.
• Akta Grodzkie i Ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tak zwanego bernardyńskiego, t. XXI (Lauda wiszeńskie 1648–1673 r.), oprac. A. Prochaska, Lwów 1909.
• Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. IV, Lipsk 1839.
• Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. V, Lipsk 1840.
• Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. VI, Lipsk 1841.
• Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. X, Lipsk 1845.
• Paprocki B., Gniazdo cnoty. Zkąd Herby Rycerstwa sławnego Krolestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego, Ruskiego, Pruskiego, Mazowieckiego, Zmudzkiego, y inszych Państw do tego Krolestwa należących Książąt y Panów, początek swoy maią, Kraków 1578.
• Volumina legum, wyd. J. Ohryzko, t. III, Petersburg 1859.
• Volumina legum, wyd. J. Ohryzko, t. IV, Petersburg 1859.
• nusik Z., Dwa ostatnie pokolenia Tęczyńskich herbu Topór. Kilka korekt i uzupełnień dotyczących genealogii rodu, „Przegląd Historyczny” 2020, t. CXI, z. 4, s. 725–743.
• Anusik Z., Garwascy herbu Grzymała w XV–XVII wieku. Przyczynek do dziejów i genealogii rodu, „Przegląd Nauk Historycznych” 2015, R. XIV, nr 2, s. 25–83.
• Anusik Z., Kasztelanowa lubelska Krystyna z Uhruska Sienieńska i jej testament z 2 czerwca 1639 r. Nieznana karta z dziejów i genealogii rodziny Uhrowieckich herbu Suchekomnaty w XVI i XVII wieku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2021, R. XX, nr 2, s. 169–208.
• Anusik Z., Latyfundium Tęczyńskich w XVII wieku. Dobra i właściciele, „Kwartalnik Historyczny” 2021, R. CXXVIII, z. 4, s. 697–741.
• Anusik Z., Podział dawnego latyfundium kasztelana krakowskiego Spytka Wawrzyńca Jordana (1518–1568) w 1597 roku. Studium z dziejów młodszej gałęzi rodziny Jordanów herbu Trąby, „Przegląd Nauk Historycznych” 2022, R. XXI, nr 2, s. 9–70.
• Anusik Z., Sienieńscy herbu Dębno (lubelska gałąź rodu) w XVI i XVII wieku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2021, R. XX, nr 1, s. 97–158.
• Anusik Z., Zapomniana panna Lanckorońska. Przyczynek do genealogii kilku rodów kresowych, „Przegląd Nauk Historycznych” 2017, R. XVI, nr 2, s. 301–324.
• Anusik Z., Zbarascy i Kalinowscy. Karta z dziejów wielkiej własności ziemskiej na kresach Rzeczypospolitej w pierwszej połowie XVII wieku, [w:] Między Zachodem a Wschodem, t. III (Etniczne, kulturowe i religijne pogranicza Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku), red. K. Mikulski, A. Zielińska-Nowicka, Toruń 2006, s. 74–105.
• Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej. Epoka przełomu z wieku XVI-go na XVII-ty. Dział II: „Ziemie Ruskie” Rzeczypospolitej, oprac. A. Jabłonowski, Warszawa–Wiedeń 1899–1904.
• Biblioteka Kórnicka PAN, Teki Dworzaczka, Monografie (Lanckorońscy).
• Boniecki A., Herbarz polski, t. V, Warszawa 1902.
• Boniecki A., Herbarz polski, t. VIII, Warszawa 1905.
• Boniecki A., Herbarz polski, t. IX, Warszawa 1906.
• Boniecki A., Herbarz polski, t. XII, Warszawa 1908.
• Boniecki A., Herbarz polski, t. XIII, Warszawa 1909.
• Broniarczyk M., Wykształcenie senatorów świeckich w Koronie za Władysława IV, „Kwartalnik Historyczny” 2012, R. CXIX, z. 2, s. 251–303.
• Byliński J., Sejm z 1611 roku w nowym opracowaniu, Wrocław 2016.
• Chłapowski K., Starostowie w Małopolsce 1565–1668, [w:] Społeczeństwo staropolskie, t. IV, red. A. Izydorczyk, A. Wyczański, Warszawa 1986, s. 105–178.
• Chronologia sejmów Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1569–1793), red. L. A. Wierzbicki, D. Kupisz, Warszawa 2021.
• Cynarski S., Dzieje rodu Lanckorońskich z Brzezia od XIV do XVIII wieku. Sprawy kariery urzędniczej i awansu majątkowego, Warszawa–Kraków 1996.
• Dworzaczek W., Genealogia, t. II (Tablice), Warszawa 1959.
• Dzięgielewski J., Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV, Warszawa 1992.
• Ferenc M., Dwór Zygmunta Augusta, Kraków 1998.
• Kaniewska I., Lanckoroński Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 446–448.
• Kotarski H., Lanckoroński Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 448.
• Kotarski H., Lanckoroński Przecław (Krzesław), [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 449–450.
• Kotarski H., Lanckoroński Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 452–453.
• Kowalska H., Lanckoroński Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 451–452.
• Lepszy K., Drohojowski Jan Tomasz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. V, Kraków 1946–1959, s. 382–385.
• Lepszy K., Golski Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. VIII, Wrocław–Kraków–Warszawa 1959–1960, s. 230–231.
• Lipski A., Potocki Stefan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXVIII, Wrocław 1984–1985, s. 173–176.
• Łoziński W., Prawem i lewem. Obyczaje na Rusi Czerwonej w pierwszej połowie XVII wieku, t. II (Wojny prywatne), wyd. 5, Kraków 1957.
• Majewski W., Leniek Maciej, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1972, s. 52–53.
• Nowak T., Operacja krakowska króla Karola X Gustawa 17 IX – 19 X 1655 r., [w:] Wojna polsko-szwedzka 1655–1660, red. J. Wimmer, Warszawa 1973, s. 207–258.
• Pielas J., Oleśniccy herbu Dębno w XVI–XVII wieku. Studium z dziejów zamożnej szlachty doby nowożytnej, Kielce 2007.
• Plewczyński M., Żołnierz jazdy obrony potocznej za panowania Zygmunta Augusta. Studia nad zawodem wojskowym w XVI w., Warszawa 1985.
• Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, oprac. W. Uruszczak, I. Kaniewska, M. Ferenc, J. Byliński, red. I. Kaniewska, Warszawa 2013.
• Przyboś A., Lanckoroński Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 452–455.
• Pułaski K., Stare osady w ziemi kamienieckiej i dziedziczące w nich rodziny podolskiej szlachty historycznej, [w:] K. Pułaski, Szkice i poszukiwania historyczne, t. III, Kraków 1906.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, t. III, Warszawa 1882.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, t. VII, Warszawa 1886.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, t. XI, Warszawa 1890.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, t. XIV, Warszawa 1895.
• Sokołowski W., Politycy schyłku złotego wieku. Małopolscy przywódcy szlachty i parlamentarzyści w latach 1574–1605, Warszawa 1997.
• Spieralski Z., Iskrzycki Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. X, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1964, s. 171–172.
• Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVI wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, S. Ciara, Ł. Kądziela, T. Nowakowski, E. Opaliński, G. Rutkowska, T. Zielińska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.
• Urzędnicy województw kijowskiego i czernihowskiego. Spisy, oprac. E. Janas, W. Kłaczewski, Kórnik 2002.
• Wimmer J., Przegląd operacji w wojnie polsko-szwedzkiej 1655–1660, [w:] Wojna polsko-szwedzka 1655–1660, red. J. Wimmer, Warszawa 1973, s. 127–206.

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.22.02.01

Biblioteka Nauki

23050639