Macierzyństwo i ojcostwo w perspektywie podejmowania roli rodzica dziecka z niepełnosprawnością

• Authors: Jakub Niedbalski

Title variants

Macierzyństwo i ojcostwo w perspektywie podejmowania roli rodzica dziecka z niepełnosprawnością

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Podstawową, a zarazem naturalną przestrzenią życiową człowieka jest rodzina, w której jednostka może realizować najważniejsze potrzeby życiowe dla jej prawidłowego funkcjonowania i rozwoju. Naturalny rytm rodziny zostaje zaburzony, gdy na świat przychodzi dziecko niepełnosprawne. Poziom życiowych trudności, stresów i rozczarowań ojca oraz matki rośnie, gdy córka bądź syn posiadają taką dysfunkcję, która sprawia, że do końca życia pozostaną zależnymi od innych. Z taką sytuacją mamy do czynienia w przypadku dzieci z niepełnosprawnością intelektualną. Z tego względu przedmiotem moich zainteresowań uczyniłem próbę uchwycenia sposobu redefiniowania i rekonstrukcji roli rodzica dziecka niepełnosprawnego intelektualnie. Celem badań jest odtworzenie specyfiki podejmowania roli rodzica z uwzględnieniem jego płci. W związku z tym wspomniane kwestie analizuję w podziale na rolę matki i ojca dziecka z niepełnosprawnością intelektualną.

EN

Family is a basic and at the same time natural space of human life; it is where an individual can fulfill the most important life needs that are necessary for their proper functioning and development. A natural family rhythm is disturbed when a disabled child is born. The level of life’s difficulties, stress, and disappointments of a father and mother increases when a daughter or son has a disability that makes them dependent on others for the rest of their lives. This is a situation to deal with in the case of children with intellectual disabilities. Therefore, the subject of my research interest here comes in the form of an attempt to grasp a way to redefine and reconstruct a role of a parent of an intellectually-disabled child. The research is intended to recreate the specificity of adopting a parent’s role with a particular consideration of their sex. Hence, I analyze the aforementioned notions from the perspective of a division into the roles of a mother and a father of a child with an intellectual disability.

Keywords

PL

rodzice; dzieci; niepełnosprawność; tożsamość; rola społeczna; rodzice; dzieci; niepełnosprawność; tożsamość; rola społeczna

EN

parents; children; disability; identity; social role

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2020
• Volume: 16
• Issue: 3
• Pages: 18-39

Dates

published

2020-08-31

Contributors

author

Jakub Niedbalski

• Uniwersytet Łódzki, Instytut Socjologii, Katedra Socjologii Organizacji i Zarządzania

• https://orcid.org/0000-0002-2803-7628

References

• Arcimowicz Krzysztof (2003) Obraz mężczyzny w polskich mediach. Prawda. Fałsz. Stereotyp. Gdańsk: GWP.
• Arcimowicz Krzysztof (2007) Przemiany męskości w kulturze współczesnej [w:] Małgorzata Fuszara, red., Nowi mężczyźni? Zmieniające się modele męskości we współczesnej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, s. 21–60.
• Arcimowicz Krzysztof (2008) Relacje partnerskie w rodzinie: korzyści z nich płynące i konieczne działania w Polsce na rzecz ich poprawy [w:] Cecylia Sadowska-Snarska, red., Równowaga. Praca-życie-rodzina. Białystok: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, s. 287–306.
• Bakier Lucyna, Stelter Żaneta (2010) Rodzicielstwo z perspektywy rodziców dziecka pełnosprawnego i niepełnosprawnego intelektualnie. „Roczniki Socjologii Rodziny”, t. 20, s. 131–151.
• Barclay Lesley, Deborah Lupton (1999) The experiences of new fatherhood: a socio-cultural analysis. “Journal of Advanced Nursing”, vol. 29, no. 4, s. 1013−1020.
• Bilewska-Batorowicz Eleonora (2006) Psychologiczne aspekty prokreacji. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
• Blumer Herbert (2007) Interakcjonizm symboliczny. Perspektywa i metoda. Przełożyła Grażyna Woroniecka. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.
• Boczar Krystyna (1982) Młodzież upośledzona umysłowo w rodzinie i środowisku pracy. Warszawa: IWZZ.
• Bokszański Zbigniew (1989) Tożsamość, interakcja, grupa. Tożsamość jednostki w perspektywie teorii socjologicznej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Borzykowska Halina (1997) Izolacja społeczna rodzin mających dziecko upośledzone umysłowo w stopniu lekkim. Sopot: Gdańsk.
• Bourdieu Pierre (2004) Męska dominacja. Przełożyła Lucyna Kopciewicz. Warszawa: Oficyna Wydawnicza.
• Buczyński Filip, ks. OFM (2001) Funkcjonowanie ojców w sytuacji zagrożenia życia ich dziecka, [w:] Dorota Konrnacka-Biela, red., Oblicza ojcostwa. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, s. 390–405.
• Charmaz Kathy (2006) Constructing Grounded Theory. A Practical Guide Through Qualitative Analysis. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Charmaz Kathy (2009) Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej. Przełożyła Barbara Komorowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Docherty Julie, Reid Kate (2009) “What’s the next stage?” Mothers of young adults with Down syndrome explore the path to independence: a qualitative investigation. „Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities”, vol. 22, s. 458–467.
• Douglas Mary (2007) Czystość i zmaza. Przełożyła Marta Bucholc. Warszawa: PIW.
• Dykcik Władysław (2006) Pedagogika Specjalna. Poznań: Wydawnictwo UAM.
• Eggebeen Chris, Knoester David J. (2001) Does Fatherhood Matter for Men? „Journal of Marriage and Family”, vol. 63, no. 2, s. 381–393.
• Fuszara Małgorzata (2007) Ojcostwo w opinii mężczyzn – ojców małych dzieci [w:] Małgorzata Fuszara, red., Nowi mężczyźni? Zmieniające się modele męskości we współczesnej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, s. 187–220.
• Giryński Andrzej (2006) Asertywność osób niepełnosprawnych intelektualnie – próba diagnozy [w:] Joanna Głodkowska, Andrzej Giryński, red., Rehabilitacja społeczna i zawodowa osób z niepełnosprawnością intelektualną – od bierności do aktywności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe AKAPIT, s. 45−54.
• Glaser Barney G. (1978) Theoretical Sensitivity. Advances in the Methodology of Grounded Theory. Mill Valley, CA: The Sociology Press.
• Glaser Barney G., Strauss Anselm L. (1967) The Discovery of Grounded Theory. Strategies for Qualitative Research. Chicago: Aldine.
• Gorchoff Sara M., Oliver John P., Helson Ravenna (2008) Contextualizing Change in Marital Satisfaction During Middle Age: an 18-year Longitudinal Study. „ Psychological Science” vol. 19, s. 1194–1200.
• Gorzko Marek (2008) Procedury i emergencja. O metodologii klasycznych odmian teorii ugruntowanej. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Hall Ann (2002) The discourse of gender and sport: From femininity to feminism [w:] Sheila Scranton, Anne Flintoff, eds., Gender and Sport. A reader. London, New York: Routledge, s. 6–17.
• Hałas Elżbieta (1987) Społeczny kontekst znaczeń w teorii symbolicznego interakcjonizmu. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Heller Tamar, Keiling Arnold Catherine (2010) Siblings of Adults with developmental disabilities: psychosocial outcomes, relationships, and future planning. „Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities”, vol. 7, no. 1, s. 16–25.
• Hodapp Robert M. (2007) Families of persons with Down syndrome: new perspectives, findings and research and service needs. „Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews”, vol. 13, s. 279–287.
• Hodapp Rober M., Laraine Glidden M., Kaiser Ann P. (2005) Siblings of persons with disabilities: toward a research agenda. „Mental Retardation”, vol. 43, no. 5, s. 334–338.
• Jakubowska Honorata (2014) Gra ciałem. Praktyki i dyskursy różnicowania płci w sporcie. Warszawa: PWN.
• Jakubowska Honorata (2013) Płciowe porządki – granice płci w sporcie według koncepcji Mary Douglas. „Człowiek i Społeczeństwo”, t. 36(1), s. 113–127.
• Jaworowska Aleksandra (1986) Specyfika roli ojca: różnice między matą a ojcem w zakresie funkcjonowania w rolach rodzicielskich (przegląd badań). „Psychologia Wychowawcza”, nr 1, s. 69–79.
• Johnson Eric D. (2000) Differences among families coping with servous mental ill adults: A qualitative analysis. „American Journal of Orthopsychiatry”, vol. 70, s. 126–134.
• Karwowska Małgorzata (2007) Macierzyństwo wobec dziecka niepełnosprawnego intelektualnie. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Konecki Krzysztof (2000) Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kościelska Małgorzata (1995) Oblicza upośledzenia. Warszawa: PWN.
• Kościelska Małgorzata (2001) Jak żyć z dzieckiem niepełnosprawnym – i czy to musi być nieszczęście [w:] Barbara Kaja, red., Wspomaganie rozwoju. Psychostymulacja i psychokorekcja, Tom 3. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, s. 27–35.
• Kościelska Małgorzata (2011) Odpowiedzialni rodzice. Z doświadczeń psychologa. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Kotlarska-Michalska Anna (2001) Przemiany rodzinnych ról kobiety w okresie transformacji ustrojowej [w:] Zbigniew Tyszka, red., Współczesne rodziny polskie – ich stan i kierunek przemian. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 93–103.
• Kotlarska-Michalska Anna (2010) Rola ojca w ujęciu socjologicznym [w:] Maria Kujawska, Lidia Hubert, red., Postawy rodzicielskie współczesnych ojców. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, s. 34−47.
• Kowalik Stanisław (1989) Upośledzenie umysłowe. Teoria i praktyka rehabilitacji. Warszawa, Poznań: PWN.
• Kowalik Stanisław (2001) Pomiędzy dyskryminacją a integracją osób niepełnosprawnych [w:] Barbara Kaja, red., Wspomaganie rozwoju. Psychostymulacja i psychokorekcja, Tom 3. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, s. 36–58.
• Krajewska Anna (2007) Konteksty ojcostwa, [w:] Małgorzata Fuszara, red., Nowi mężczyźni? Zmieniające się modele męskości we współczesnej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo: TRIO, s. 67–114.
• Kubicki Paweł (2009) Przemiany ojcostwa [w:] Małgorzata Fuszara, red., Nowi mężczyźni? Zmieniające się modele męskości we współczesnej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, s. 67–114.
• Lalvani Priya (2008) Constructing of children with Down syndrome: Constructing the sociocultural meaning of disability. „Intellectual and Developmental Disabilities”, vol. 46, no. 6, s. 436–445.
• Lamb Michael E., Tamis-LeMonda Catherine S. (2004) The role of father: An introduction [w:] Michael E. Lamb, ed., The role of Father in Child Development. Hobken: John Wiley & Sons, Inc., s. 1–31.
• Maciarz Aleksandra (2004a) Znaczenie więzi emocjonalno-społecznych w tworzeniu macierzyństwa dla dziecka niepełnosprawnego. „Szkoła Specjalna”, nr 2, s. 83–87.
• Maciarz Aleksandra (2004b) Macierzyństwo w kontekście zmian społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• McKeever Patricia, Miller Karen-Lee (2004) Mothering children who have disabilities: A Bourdieusian intepretation of matenal practicies. „Social Science & Medicine”, vol. 59, s. 1177–1191.
• Miltiades Helen B., Rachel Pruchno (2001) Mothers of adults with developmental disability: change over time. „American Journal on Mental Retardation”, vol. 106, no. 6, s. 548–561.
• Minczakiewicz Elżbieta (2000) Kształtowanie umiejętności komunikacyjnych dzieci głębiej upośledzonych. „Szkoła Specjalna”, nr 2–3, s. 67–75.
• Mrugalska Krystyna (1995) Ludzie z upośledzeniem umysłowym. Od zamknięcia do praw. „Praca Socjalna”, nr 1, s. 5–9.
• Niedbalski Jakub, Ślęzak Izabela (2012) Analiza danych jakościowych przy użyciu programu NVivo a zastosowanie procedur metodologii teorii ugruntowanej. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 8, nr 1, s. 126–165.
• Organista Natalia (2013) Nierówności płciowe w kulturze fizycznej na przykładzie organizacji sportowych [w:] Zbigniew Dziubiński, Michał Lenartowicz, red., Kultura fizyczna a różnice i nierówności społeczne. Warszawa: AWF J. Piłsudskiego w Warszawie, SALOS RP, s. 177–186.
• Orsmond Gael I., Seltzer Marsha M. (2007) Siblings of individuals with autism or Down syndrome: effects on adult lives. „Journal of Intellectual Disability Research”, vol. 51, no. 9, s. 682–696.
• Pankowska Dorota (2005) Wychowanie a role płciowe. Gdańska: GWP.
• Parens Erik, Asch Adrianne (2003) Disability rights critique of prenatal genetic testing: Reflections and recommendations. „Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Review”, vol. 9, s. 40–47.
• Phyllis Solomon, Draine Jeffrey (1995) Subjective burden among family members of mentally ill adults: Relation to stress, coping and adoption. „American Journal of Orthopsychiatry”, vol. 65, s. 419–427.
• Piotrowski Andrzej (1998) Ład interakcji. Studia z socjologii interpretatywnej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Pisula Ewa (1998) Psychologiczne problemy rodziców dzieci z zaburzeniami rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Pisula Ewa, Dąbrowska Anna (2004) Doświadczenia matek związane z otrzymaniem informacji o zespole Downa u dziecka. „Pediatria Polska”, t. 79, nr 6, s. 460–466.
• Plopa Mieczysław (2008) Skala postaw rodzicielskich. Wersja dla rodziców. Podręcznik. Warszawa: WSzFiZ.
• Prus Robert (1999) Power Mystique. Power as Intersubjective Accomplishment. New York: State University of New York Press.
• Przywarka Irena (2003) Rodzina w sytuacji choroby. „Roczniki Socjologii Rodzin”, t. 14, s. 153–172.
• Richardson Shana S. (2012) Developmental Trajectories of Marriage, Coparenting, and Parenting Stress for Parents of Adolescents and Young Adults with Intellectual Disability. Psychology Dissertations. Paper 100 [dostęp 17 maja 2017 r.]. Dostępny w Internecie: http://digitalarchive.gsu.edu/psych_diss/index.html.pdf
• Rise Claudio (2006) Sztuka ojcostwa. Przekład Arkadiusz Soćko. Poznań: W Drodze.
• Rosner Katarzyna (2006) Narracja, tożsamość, czas. Kraków: Universits.
• Seltzer Marsha M., Floyd Frank, Greenberg Jan (2005) Life Course Impacts of Mild Intellectual Deficits. „American Journal on Mental Retardation”, vol. 110, no. 6, s. 452–468.
• Siemieńska Renata (2007) Przemiany płci kulturowej. Między systemami wartości a rolami społecznymi [w:] Mirosława Marody, red., Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, s. 318–343.
• Sikorska Małgorzata (2009) Nowa matka, nowy ojciec, nowe dziecko. O nowym układzie sił w polskich rodzinach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
• Skórczyńska Małgorzata (2007) Przewlekła choroba dziecka w aspekcie realizacji zadań życiowych jednostki i rodziny [w:] Beata Cytowska, Barbara Winczura, red., Dziecko chore. Zagadnienia biopsychiczne i pedagogiczne. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 39–51.
• Stelter Żaneta (2013) Pełnienie ról rodzicielskich wobec dziecka niepełnosprawnego intelektualnie. Warszawa: Difin.
• Strauss Anselm L., Corbin Juliet (1990) Basics of qualitative research: techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Szacka Barbara (2003) Wprowadzenie do socjologii. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Szacki Jerzy (2002) Historia myśli socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Szczepański Jan (1965) Elementarne pojęcia socjologii. Warszawa: PWN.
• Szlendak Tomasz (2009) O naskórkowej (lub kosmetycznej) przemianie męskości [w:] Małgorzata Sikorska, red., Być rodzicem we współczesnej Polsce. Nowe wzory w konfrontacji z rzeczywistością. Warszawa: Wydawnictwo UW, s. 62–76.
• Titkow Anna, Duch-Krzysztoszek Danuta, Budrowska Bogusława (2004) Nieodpłatna praca kobiet. Mity, realia, perspektywy. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Turner Jonathan. H. (2004) Struktura teorii socjologicznej. Przełożyli Grażyna Woroniecka i in. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Twardowski Andrzej (2008) Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych [w:] I. Obuchowska, red., Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Warszawa: WSiP, s. 18–54.
• Tyszka Zbigniew (1993) Rodzina [w:] Wojciech Pomykało, red., Encyklopedia pedagogiczna. Warszawa: Fundacja Innowacji, s. 695–698.
• Wojciechowski Franciszek (1990) Dziecko umysłowo upośledzone w rodzinie. Warszawa: WSiP.
• Wyczesany Janina (1998) Oligofrenopedagogika. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Identifiers

DOI

10.18778/1733-8069.16.3.02