Superwizja w jakościowych badaniach społecznych. O radzeniu sobie z trudnymi emocjami badających i badanych

• Authors: Agnieszka Golczyńska-Grondas , Katarzyna Waniek

Title variants

EN

Supervision in Qualitative Social Research: On Coping with Difficult Emotions of Those Researching and Those Researched

Abstracts

EN

In the broad field of human sector, supervision is one of the primary forms of learning and professional development. Scientific research – primarily that conducted in the field and based on encounters with interviewees – can also be placed in this frame. The issue of critical reflection on the actions taken by researchers at that time, on their attitudes and relations with the subjects, on ethical dilemmas, as well as on the development of skills in interacting with the (often suffering) Other is particularly significant in sociology, in scientific reflection on social work, anthropology, or pedagogy, i.e. in fields based on qualitative research to a large extent. The purpose of this article is to present the basic issues related to the recently emerging suggestions for the introduction of supervision into the field of social qualitative research. In the beginning of the article, we briefly comment on the theme of supervision in the context of the conditions of scientific work in modern academy. We further consider the problem of researchers’ vulnerability and point out the possible functions of supervision intended for them. In the last part of the text, we address the terminological issues concerning the conceptual delimitation of supervision for researchers – separating it from clinical supervision or tutorship and scientific supervision, also referred to as supervision – concisely revealing how research supervision has been described in the literature in recent years.

PL

W szeroko rozumianym obszarze „pracy z ludźmi” superwizja jest jedną z podstawowych form uczenia się i rozwoju zawodowego. W jej ramach można również umieścić badania naukowe – przede wszystkim te prowadzone w terenie i oparte na interakcjach z badanymi. Kwestia krytycznej refleksji nad podejmowanymi przez badaczki i badaczy działaniami, nad ich postawami oraz relacjami z osobami badanymi, nad dylematami etycznymi, a także nad rozwojem umiejętności postępowania z (często dotkniętym cierpieniem) Innym jest szczególnie znacząca w socjologii, naukowej refleksji nad pracą socjalną, antropologii czy pedagogice, czyli dziedzinach bazujących w istotnej części na badaniach jakościowych. Celem artykułu jest przedstawienie podstawowych zagadnień związanych z pojawiającymi się ostatnio postulatami wprowadzenia superwizji w obszar społecznych badań jakościowych. Przedstawiono w nim krótko uwagi na temat superwizji w kontekście uwarunkowań pracy naukowej we współczesnej akademii, a następnie rozważono problem podatności badaczek i badaczy na zranienie i wskazano możliwe funkcje przeznaczonej dla nich superwizji. W ostatniej części tekstu odniesiono się do kwestii terminologicznych dotyczących pojęciowego zakreślenia granic superwizji dla badaczy, oddzielenia jej od superwizji klinicznej czy też promotorstwa i opieki naukowej, także określanych jako superwizja, ukazując skrótowo, jak superwizja badawcza opisywana jest w ostatnich latach w literaturze obcojęzycznej.

Keywords

PL

superwizja; badania jakościowe; problemy etyczne

EN

supervision; qualitative research; ethical problems

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2022
• Volume: 18
• Issue: 4
• Pages: 6-33

Dates

published

2022

Contributors

author

Agnieszka Golczyńska-Grondas

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000000331746529

author

Katarzyna Waniek

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000000294684479

References

• Andriopoulou Panoraia, Prowseb Alicia (2020) Towards an effective supervisory relationship in research degree supervision: insights from attachment theory. „Teaching In Higher Education”, vol. 25, no. 5, s. 648–661 https://doi.org/10.1080/13562517.2020.1731449
• Archanowicz-Kudelska Katarzyna (2020) Ethics in commercial qualitative research – anybody seen them? On the ethical dilemmas of researchers involved in commissioned research. „Przegląd Socjologiczny”, t. 69, nr 3, s. 85–106 https://doi.org/10.26485/PS/2020/69.3/4
• Arellano Sánchez Jose R., Santoyo Rodríguez Margarita (2011) La supervisión y la evaluación del practicum como elemento fundamental para la realización de buenas prácticas profesionales en alumnos de ciencias sociales. „Revista de Docencia Universitaria”, vol. 9(2), s. 183–190 https://doi.org/10.4995/redu.2011.6167
• Atkinson Cathy, Woods Kevin (2007) A Model of Effective Fieldwork Supervision for Trainee Educational Psychologists. „Educational Psychology in Practice”, vol. 23, no. 4, s. 299–316 https://doi.org/10.1080/02667360701660902
• Babbie Earl (2004) Badania społeczne w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bager Charleson Sofie (2019) “She was on my side, and grounded me when I needed it:” Research supervision in the field of therapy, based on counsellors’ and psychotherapists’ views on their engagement with research. „Counselling & Psychotherapy Research”, vol. 19(1), s. 358–365 https://doi.org/10.1002/capr.12258
• Baum Nehami (2011) Social Work Students’ Feelings and Concerns about the Ending of their Fieldwork Supervision. „Social Work Education”, vol. 30, no. 1, s. 83–89 https://doi.org/10.1080/02615471003743388
• Bauman Zygmunt (2003) Żyjąc (czasami umierając) na tłocznej planecie. „Przegląd Socjologiczny”, t. 52, nr 2, s. 35–51.
• Becker Howard S. (1967) Whose side are we on? „Social Problems”, vol. 14(3), s. 239–247 https://www.jstor.org/stable/799147
• Bingham Cecilie, Durán-Palma Fernando (2014) Rethinking research supervision: some reflections from the field of employment relations. „Teaching in Higher Education”, vol. 19, no. 1, s. 78–89 http://dx.doi.org/10.1080/13562517.2013.827643
• Boden Zoë V.R., Gibson Susanne, Owen Gareth J., Benson Outi (2016) Feelings and intersubjectivity in qualitative suicide research. „Qualitative Health Research”, no. 26, s. 1078–1090.
• Bohdziewicz Piotr, Krzyszkowski Jerzy (2016) Superwizja jako narzędzie zarządzania w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej [w:] Justyna Przywojska, Izabela Warwas, red., Innowacje w zarządzaniu publicznym i polityce społecznej. Łódź–Warszawa: Wydawnictwo Społecznej Akademii Nauk, s. 45–59.
• Bourdieu Pierre (2004) Męska dominacja. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Bourdieu Pierre (2009) O telewizji. Panowanie dziennikarstwa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Całek Grzegorz (2020) Wybrane problemy i dylematy etyczne w badaniach z udziałem rodziców dzieci z zespołem Aspergera. „Przegląd Socjologiczny”, t. 69, nr 3, s. 151–167.
• Carroll Michael (2007) One More Time: What is Supervision. „Psychotherapy in Australia”, vol. 13, no. 3, s. 34–40.
• Cymbrowski Borys, Rancew-Sikora Dorota (2016) Od redaktorów: Dylematy etyczne i ryzyko w badaniach terenowych. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. XII, nr 3, s. 6‒21 https://doi.org/10.18778/1733-8069.12.3.01
• Czyżewski Marek (2009), Działania „neopozorne”. Uwagi na temat przeobrażeń komunikowania publicznego i życia naukowego publicznego. „Przegląd Socjologiczny”, t. 58, nr 1, s. 9−31.
• Dębska Katarzyna (2020) It’s like gossip. Problems and ethical challenges in sociological qualitative research on relations between adult siblings. „Przegląd Socjologiczny”, t. 69, nr 3, s. 129–149 https://doi.org/10.26485/PS/2020/69.3/6
• Diaconescu Maria (2015) Burnout, Secondary Trauma and Compassion Fatigue in Social Work. „Revista de AsistenţSocial”, anul XIV, nr. 3, s. 57–63.
• Dyskusja. Badania społeczne i humanistyczne w czasach pandemii – aspekty etyczno-metodologiczne. Dyskusja podczas „Spotkań Badaczek” (2022) „Przegląd Socjologiczny”, t. 69, nr 3, s. 203–214.
• Filipkowski Piotr (2018) Historia mówiona jako hermeneutyka losu. Doświadczenie przedtekstowe. „Teksty Drugie”, nr 1, s. 40–60.
• Fisher-Rosenthal Wolfram (2000) Biographical work and biographical structuring in present-day societies [w:] Prue Chamberlayne, Joanna Bornat, Tom Wengraf, red., Turn to Biographical Methods in Social Sciences. Comparative issues and examples. Oxon, NY: Routledge, s. 109–125.
• Gałęziowski Jakub (2020) When A Historian Meets Vulnerability. Methodological and Ethical Aspects of Research on Sensitive Topics and with People Affected by Difficult Experiences. „Rocznik Antropologii Historii”, R. X(13), s. 169–189.
• Gałęziowski Jakub (2022) Niedopowiedziane biografie. Polskie dzieci urodzone z powodu wojny. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Golczyńska-Grondas Agnieszka (2015) Underprivileged children in the social space of impunity: The example of the children’s residential care system in the Polish People’s Republic. „Przegląd Socjologiczny”, t. LXIV/1, s. 103–120.
• Golczyńska-Grondas Agnieszka (2019) Wywiady biograficzne z osobami ze środowisk wykluczenia społecznego – refleksja nad wybranymi problemami metodologicznymi i etycznymi. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. XV, nr 2, s. 178–201 https://doi.org/10.18778/1733-8069.15.2.10
• Golczyńska-Grondas Agnieszka (2022) The “Poor” in Biographical Sociology Classics – “The Others” or “People Just Like Us”? „Polish Sociological Review”, no. 3(219), s. 385–406 https://doi.org/10.26412/psr219.06
• Golczyńska-Grondas Agnieszka, Marek Grondas (2013) Biographical research and treatment. Some remarks on therapeutic aspects of sociological biographical interviews. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. IX, nr 4, s. 28–49 https://doi.org/10.18778/1733-8069.9.4.03
• Heyns Tanya, Bresser Philippa, Buys Tania, Coetzee Isabel, Korkie Elzette, White Zelda, Mc Cormack Brendan (2019) Twelve tips for supervisors to move towards person-centered research supervision in health care sciences. „Medical Teacher”, vol. 41, no. 12, s. 1353–1358 https://doi.org/10.1080/0142159X.2018.1533241
• Hopman Jean (2021) Fieldwork supervision: supporting ethical reflexivity to enhance research analysis. „International Journal of Research & Method in Education”, vol. 44, no. 1, s. 41–52 https://doi.org/10.1080/1743727X.2019.1706467
• Hughes Everett C. (1963), Professions. „Daedalus”, no. 4, s. 655–668.
• Hughes Everett C. (2009) Mistakes at Work [w:] tegoż, The Sociological Eye. Selected Papers. London: Transaction Books, s. 316–326.
• Jacyno Małgorzata (2007) Kultura indywidualizmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kacperczyk Anna (2012) Badacz i jego ciało w procesie zbierania i analizowania danych – na przykładzie badań nad społecznym światem wspinaczki. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. VIII, nr 2, s. 32–63 https://doi.org/10.18778/1733-8069.8.2.03
• Kacperczyk Anna, Kafar Marcin (2020) Autoetnograficzne „zbliżenia” i „oddalenia”. O autoetnografii w Polsce. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Kaźmierska Kaja (2004) Ethical aspects of biographical interviewing and analysis [w:] Prue Chamberlayne, Joanna Bornat, Ursula Apitzsch, red., Biographical Methods and Professional Practice. An international perspective. Bristol: The Policy Press University of Bristol, s. 181–192 https://doi.org/10.1332/policypress/9781861344939.003.0012
• Kaźmierska Kaja (2020) Ethical Aspects of Social Research: Old Concerns in the Face of New Challenges and Paradoxes. A Re-flection from the Field of Biographical Method. „Qualitative Sociology Review”, vol. XVI, no. 3, s. 118–135 http://dx.doi.org/10.18778/1733-8077.16.3.08
• Kaźmierska Kaja, Waniek Katarzyna (2020) Autobiograficzny wywiad narracyjny. Metoda – technika – analiza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Kaźmierska Kaja, Wygnańska Joanna (2019) Workshops as an Essential Practice in Doing Biographical Research. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. XV, nr 2, s. 164–177 http://dx.doi.org/10.18778/1733-8069.15.2.09
• Kreber Carolin, Wealer Cyril (2021) Intentions, concepts and conceptions of research supervision: a consideration of three disciplines. „Teaching in Higher Education” https://doi.org/10.1080/13562517.2021.1900815
• Krieken Robson Jennifer van (2021) An Action Research Inquiry: facilitating early childhood studies undergraduate researcher development through Group Supervision. „Educational Action Research”, s. 1–18 https://doi.org/10.1080/09650792.2021.1872395
• Kulendrarajah Nirojan (2018) Ethical Issues Related to Positionality and Reverse Asymmetry in International Development Research: Experiences in Researching South Asian Philanthropy. „Canadian Journal of Bioethics/Revue canadienne de bioéthique”, vol. 1(1), s. 43–45 https://doi.org/10.7202/1058316ar
• Laar Amos (2014) Researcher vulnerability: an overlooked issue in vulnerability discourses. „Scientific Research and Essays”, vol. 9(16), s. 737–743.
• Lasch Christopher (2015) Kultura narcyzmu. Amerykańskie życie w czasach malejących oczekiwań. Warszawa: Wydawnictwo Sedno.
• Leszczyński Adam (2016) Eksperymenty na biednych. Polityczny, moralny i ekonomiczny spór o to, jak pomagać skutecznie. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Łuczyńska Marta, Olech Anna (2013) Wprowadzenie do superwizji w pracy socjalnej. Warszawa: Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich.
• Magdziak-Miszewska (2021) Wyrok w procesie prof. Engelking i prof. Grabowskiego to ostrzeżenie https://wiez.pl/2021/02/23/wyrok-w-procesie-prof-engelking-i-prof-grabowskiego-to-ostrzezenie/ [dostęp: 11.04.2021].
• Marody Mirosława (2015) Jednostka po nowoczesności. Perspektywa socjologiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• McCallin Antoinette, Nayar Shoba (2012) Postgraduate research supervision: a critical review of current practice. „Teaching in Higher Education”, vol. 17, no. 1, s. 63–74 https://doi.org/10.1080/13562517.2011.590979
• Męcfal Sylwia (2012) Problemy badań terenowych. Wybrane kwestie metodologiczne, praktyczne oraz etyczne w badaniu zjawisk „trudnych”. „Przegląd Socjologiczny”, t. LXI, nr 1, s. 155–178.
• Męcfal Sylwia (2016) Badacz zjawisk trudno dostępnych w terenie – kwestie etyczne, praktyczne i metodologiczne. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. XII, nr 3, s. 88‒100 https://czasopisma.uni.lodz.pl/socjak/article/view/13134 [dostęp: 4.04.2022].
• Munyoka Willard, Runhare Tawanda, Dzimiri Patrick (2019) Using Social Networking Technologies for Postgraduate Research Supervision at a South African Rural-Based Historically Disadvantaged Institution. „Africa Education Review”, vol. 16, no. 6, https://doi.org/10.1080/18146627.2018.1464679
• Narodowe Centrum Nauki (2022) Standardy etyczne Global Code of Conduct w projektach NCN https://www.ncn.gov.pl/aktualnosci/2022-01-17-gcc-w-projektach-ncn [dostęp: 28.01.2022].
• Ngulube Patrick, Chizoma Ukwoma Scholastica (2019) Mapping Supervision Trends in Doctoral Research in Library and Information Science in Nigeria and South Africa: Implications for Collective Learning. „African Journal of Library, Archives & Information Science”, vol. 29, no. 1, s. 1–16.
• Niedbalski Jakub (2016) Dylematy etyczne i problemy metodologiczne warsztatu badacza na przykładzie badań prowadzonych w środowisku osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz niepełnosprawnością fizyczną. „Studia Humanistyczne AGH”, t. 15/4, s. 37–53 https://doi.org/10.7494/human.2016.15.4.35
• Nowicka-Franczak Magdalena (2017) Niechciana debata. Spór o książki Jana Tomasza Grossa. Warszawa: Wydawnictwo Sedno.
• Ogińska-Bulik Nina, Juczyński Zygmunt (2020) Kiedy trauma innych staje się własną. Negatywne i pozytywne konsekwencje pomagania osobom po doświadczeniach traumatycznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Palęcka Alicja (2021) „Spokojnie, jestem grzeczny”. Molestowanie seksualne jako strategia uczestników badania. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. XVII, nr 2, s. 44–60 https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.2.03
• Pirrie Anne, Manum Kari, Necib Saif Eddine (2020) Gentle Riffs and Noises Off: Research Supervision Under the Spotlight.
• „Journal of Philosophy of Education”, vol. 54, no. 1, s. 146–163 https://doi.org/10.1111/1467-9752.12368
• Polskie Towarzystwo Ekonomiczne (b.d.) Poznaj początki naszej organizacji https://www.pte.pl/o-pte/historia [dostęp: 4.04.2022].
• Riemann Gerhard, Schütze Fritz (1987) Some Notes on a Students Workshop on „Biography Analysis, Interaction Analysis and Analysis of Social Worlds”. „Biography and Society. Newsletter of the International Sociological Association Research Committee 38”, no. 8, s. 54–70.
• Rose Nicolas (1998) Inventing Our Selves. Cambridge: Cambridge University Press.
• Rose Nicolas (1999) Powers of Freedom. Cambridge: Cambridge University Press.
• Rosenthal Gabrielle (2003) The Healing Effects of Storytelling: On the Conditions of Curative Storytelling in the Context of Research and Counseling. „Qualitative Inquiry”, vol. 9(6), s. 915–933 https://doi.org/10.1177/1077800403254888
• Sadura Przemysław, Urbańska Sylwia (2021) Tam, gdzie ich zbierają i „gonią” z powrotem https://krytykapolityczna.pl/kraj/reportaz-badawczy-sadura-urbanska-granica-uchodzcy-wojsko-polisja-straz-graniczna/ [dostęp: 28.01.2022].
• Schneijderberg Christian (2021) Supervision practices of doctoral education and training. „Studies in Higher Education”, vol. 46(7), s. 1285–1295 https://doi.org/10.1080/03075079.2019.1689384
• Schütze Fritz (2012) Trajektorie cierpienia jako przedmiot badań socjologii interpretatywnej [w:] Kaja Kaźmierska, red., Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, s. 415–458.
• Słysz Anna (2017) Konceptualizacja przypadku w różnych modelach psychoterapii. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
• Stachowiak Jerzy (2023) Technological mediation of biographical research and its risks [w:] Lyudmila Nurse, Maggie O’Neill, Lisa Moran, red., Biographical Research and New Social Architecture: Methodological Advances and Reflections during and after COVID-19. Bristol: Policy Press [w druku].
• Strauss Anselm L., Fagerhaugh Shizuko, Suczek Barbara, Wiener Carolyn (2012) Praca nad odczuciami [w:] Kaja Kaźmierska, red., Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, s. 801–824.
• Surmiak Adrianna (2016) Wybrane problemy etyczne w naukowych badaniach na zlecenie. Refleksje etnografki. „Przegląd Socjologii
• Jakościowej”, t. XII, nr 3, s. 120‒134 https://czasopisma.uni.lodz.pl/socjak/article/view/13139 [dostęp: 4.04.2022].
• Surmiak Adrianna (2022) Etyka badań jakościowych w praktyce. Analiza doświadczeń badaczy w badaniach z osobami podatnymi na zranienie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
• Swauger Melissa (2011) Afterword: The Ethics of Risk, Power, and Representation. „Qualitative Sociology”, no. 34, 497 https://doi.org/10.1007/s11133-011-9201-5
• Szczepanik Renata, Śliwerski Andrzej (2017) Obietnice bez pokrycia. Etyczne i prawne granice (nie)ujawniania informacji o przestępstwie w badaniach naukowych i psychoterapii. „Przegląd Badań Edukacyjnych”, vol. 1, nr 24, s. 151–172 https://doi.org/10.12775/PBE.2017.009
• Szpunar Magdalena (2016) Kultura cyfrowego narcyzmu. Kraków: Wydawnictwa Akademii Górniczo-Hutniczej.
• Szyszka Michał (2014) Zarządzanie superwizyjne [w:] Mirosław Grewiński, Bohdan Skrzypczak, red., Superwizja pracy socjalnej. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im J. Korczaka, s. 279–297.
• Ślęzak Izabela (2016) Praca kobiet świadczących usługi seksualne w agencjach towarzyskich. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Ślęzak Izabela (2020) Etyka w „Niezbędniku badacza”. Kwestie etyczne w podręcznikach metod badań jakościowych. „Przegląd Socjologiczny”, t. 69, nr 3, s. 11–36.
• Waniek Katarzyna (2020) Ucieczka jako przyczyna mobilności Europejczyków. Socjolingwistycznie ugruntowana analiza procesów społecznych w relacjach autobiograficznych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Wojciechowska Magdalena (2018) “I’ll Tell You What You Need to Know.” How Respondents Negotiate the Sense of Meaning-Making – Methodological Reflections from the Field Based on Ethnographic Study of Lesbian Parenting in Poland. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. XIV, nr 2, s. 120–139 http://dx.doi.org/10.18778/1733-8069.14.2.05
• Wojciechowska Magdalena (2020) Dwie matki jednego dziecka. Macierzyństwo nieheteronormatywne w doświadczeniu kobiet wychowujących dzieci poczęte w związku jednopłciowym. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Zilli-Haanwinckel Barbara, Fawcett Barbara, Barbosa-Garcia Joana Angelica (2018) Contrasts and reflections: Social work fieldwork supervision in Brazil and England. „International Social Work”, vol. 61(6), s. 943–953 https://doi.org/10.1177/0020872817695395

Identifiers

DOI

10.18778/1733-8069.18.4.01

Biblioteka Nauki

28022930