Problem finansowania budownictwa sakralnego i kościelnego w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej na przykładzie diecezji łódzkiej

• Authors: Mateusz Opaliński

Title variants

EN

The problem of financing sacral and ecclesiastical building industry in the period of Polish People’s Republic on an example of the Lodz Diocese

Abstracts

EN

The article describes unknown aspect of financing sacral building industry in the period of PRL (Polish People’s Republic). Presented issue is aimed at filling the gap in the existing historiography. None of the publications that have been published does not addresses the problem, seen from the perspective of the relations state–Church after the year 1945. This work therefore shows the difficulties associated with raising funds for the construction of new temples in the period of inhibition or fighting with any sacred investments by the authorities of Polish People’s Republic. The repressive and discriminatory for the Church legal provisions aimed at obstructing the construction of places of worship, which was also supposed to discourage clergymen from undertaking this type of activity. In turn, the „service-minded” priests were rewarded for their loyal attitude towards those in charge of allocating subsidies for minor construction works from the Church Fund, which was under the control of the Council of Ministers. All these factors meant that the greatest cost of building churches was borne by lay Catholics who organized public collections on their own, thus risking a fine. Also the parish priests also faced difficulties, while gaining money to continue construction works by using foreign contacts.

PL

Artykuł opisuje nieznany dotąd aspekt finansowania budownictwa sakralnego w okresie PRL. Prezentowane zagadnienie ma na celu wypełnienie luki w dotychczasowej historiografii. Żadna z powstałych dotąd publikacji nie odnosi się do badanego problemu widzianego z perspektywy stosunków państwo–Kościół po 1945 r. Niniejsza praca ukazuje zatem trudności związane z pozyskiwaniem funduszy na budowę nowych świątyń w okresie hamowania lub zwalczania przez władze tzw. Polski Ludowej wszelkich inwestycji sakralnych. Represyjne i dyskryminujące stronę kościelną przepisy prawne miały na celu utrudnianie wznoszenia miejsc kultu religijnego, co pośrednio miało także przyczynić się do zniechęcenia duchownych do podejmowania tego rodzaju działalności. Z kolei „usłużnych” księży nagradzano za ich lojalną postawę wobec rządzących przydzielaniem na drobne prace budowlane subwencji z powołanego m.in. na ten cel Funduszu Kościelnego, będącego pod kontrolą Rady Ministrów. Wszystkie te czynniki powodowały, że największy koszt budowy kościołów ponosili świeccy katolicy, organizujący na własną rękę zbiórki publiczne, narażając się tym samym na karę grzywny. Trud ponieśli także księża parafialni, którzy wykorzystując zagraniczne znajomości zdobywali pieniądze na kontynuowanie prac budowlanych.

Keywords

PL

Polska Rzeczpospolita Ludowa; Fundusz Kościelny; Kościół rzymskokatolicki; budownictwo sakralne i kościelne; diecezja łódzka

EN

Polish People’s Republic; Church Fund; Roman Catholic Church; sacral and ecclesiastical building industry; Lodz Diocese

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX Wieku
• Year: 2020
• Volume: 23
• Pages: 151-168

Dates

published

2020

Contributors

author

Mateusz Opaliński

• https://orcid.org/0000000305034843

References

• Urząd do Spraw Wyznań.
• Akta Kurii Diecezji Łódzkiej.
• Akta operacyjne i śledcze dotyczące stosunków pomiędzy państwem a Kościołem.
• Komitet Łódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
• Prezydium Rady Narodowej miasta Łodzi.
• Urząd Miasta Łodzi.
• Urząd Wojewódzki w Sieradzu.
• Urząd Wojewódzki w Piotrkowie Trybunalskim.
• Urząd Wojewódzki w Płocku.
• Dekret w sprawie Funduszu Budowy Kościołów, „Wiadomości Diecezjalne Łódzkie” 1985, R. 59, nr 1–2.
• Kodeks Prawa Kanonicznego, red. P. Majer, Warszawa 2011.
• „Dziennik Ustaw” 1933, 1948.
• „Prawo Kanoniczne” 2006.
• „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2009, 2011.
• „Wiadomości Diecezjalne Łódzkie” 1985.
• Rocznik statystyczny 1976, R. 36, Warszawa 1976.
• Rocznik statystyczny 1984, R. 44, Warszawa 1984.
• Rocznik statystyczny 1989, R. 49, Warszawa 1989.
• Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Kraków 2006.
• Gryz R., Pozwolić czy nie? Władze PRL wobec budownictwa katolickich obiektów sakralnych w latach 1971–1980, Kielce 2007.
• Jarmoch E., Zdaniewicz W., Księża diecezjalni, [w:] Kościół katolicki w Polsce 1918–1990. Rocznik statystyczny, red. L. Adamczuk, W. Zdaniewicz, Warszawa 1991, s. 128–145.
• Jezierski A., Leszczyńska C., Historia gospodarcza Polski, Warszawa 2003.
• Łupiński S., Taca w uchwałach synodów polskich w latach 1967–2005, „Prawo Kanoniczne” 2006, R. 49, nr 1–2, s. 227–234 https://doi.org/10.21697/pk.2006.49.1-2.09
• Nadolski B., Leksykon liturgii, Poznań 2006.
• Opaliński M., Parafia Matki Boskiej Jasnogórskiej w Łodzi (1981–2016). „Postawię Ci Dom dla Ciebie i Twojego Syna i dla Twojego Widzewskiego Żywego Kościoła”, Łódź 2016.
• Opaliński M., „Zgody nie wyrażono”. Problem budownictwa sakralnego w diecezji łódzkiej 1945–1989, Łódź 2018.
• Pieron B., Finansowanie celów kultu religijnego realizowanego przez kościoły i inne związki wyznaniowe, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2011, t. 14, s. 141–159.
• Wróbel R., Nowe kościoły diecezji łódzkiej 1945–1989. Uwarunkowania i klasyfikacja rzymskokatolickiej architektury sakralnej, Łódź 2005.
• Zawiślak M., Wydatkowanie środków Funduszu Kościelnego w latach 1950–1989, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2009, t. 12, s. 241–266.
• Żenczykowski T., Polska Lubelska 1944, Warszawa 1990.
• Żurek J., Ruch „księży patriotów” w województwie katowickim w latach 1949–1956, Warszawa–Katowice 2009.

Identifiers

DOI

10.18778/2080-8313.23.07

Biblioteka Nauki

2028264