Rzeczywista liczba dzieci i młodzieży przebywających w instytucjonalnych formach opieki całkowitej w Polsce a wyzwania procesu deinstytucjonalizacji

• Authors: Magdalena Błaszczyk

Title variants

EN

The actual number of children and young people in institutional care in Poland and the challenges of the deinstitutionalization process

Abstracts

EN

This article was written in response to the need for data on the number of children and young people in residential care institutions in Poland. This is crutial for estimating the scale of necessary actions to be taken in order to transition from institutional foster care to family care provisions (deinstitutionalization). The main problem associated with analyzing the conditions of the deinstitutionalization process and, consequently, its planning in the area of supporting children and young people in Poland, is that children and youngsters located outside the foster care system are entirely ignored, both in professional discourse and in statistics. The author presents the consequences of such an approach, analyzing the number of people aged 0 to 24 placed in residential care institutions in social welfare, education, and public health systems. The analysis indicates a significant underestimation of the scale of institutionalization of children and youth in Poland, which, depending on the adopted criteria for qualifying institutions, ranges from 20% to 35% of all people in 2019 placed outside their families of origin. The lower number of this estimation is determined by the share of children and youth placed in institutions that operate within the foster care system (almost 17,000 people), while the upper limit/number is the total number of people aged 0–24 in all institutional care provision, including, residential care homes or care and treatment institutions, among others (almost 30,000 people).

PL

Celem artykułu jest zaspokojenie zapotrzebowania na dane dotyczące liczby dzieci i młodzieży przebywających w instytucjonalnych formach opieki całkowitej w Polsce. Dane te są konieczne do ustalenia skali niezbędnych do podjęcia działań, aby możliwe stało się przejście od opieki instytucjonalnej do opieki rodzinnej, świadczonej w środowisku lokalnym. Głównym problemem związanym z analizowaniem uwarunkowań deinstytucjonalizacji w zakresie wspierania dzieci i młodzieży oraz z planowaniem tego procesu jest całkowite pomijanie – zarówno w profesjonalnym dyskursie, jak i w statystykach – osób przebywających w instytucjach długoterminowej opieki całkowitej nienależących do systemu pieczy zastępczej. W artykule przedstawiono konsekwencje takiego podejścia oraz zaprezentowano wyniki oszacowania liczby osób w wieku 0–24 lat przebywających w instytucjach świadczących długoterminową opiekę w systemach pomocy społecznej, edukacji i zdrowia. Z przeprowadzonych badań wynika, że skala instytucjonalizacji dzieci i młodzieży w Polsce jest znacznie niedoszacowana, gdyż w 2019 r. w zależności od przyjętych kryteriów kwalifikacji instytucji, co do typu świadczonej opieki, znajdujące się w nich dzieci i młodzież stanowiły 20–35% wszystkich osób umieszczonych poza rodzinami pochodzenia. Dolną granicę tego oszacowania wyznacza udział dzieci i młodzieży umieszczonych w placówkach systemu pieczy zastępczej (blisko 17 tys. osób), a górną – suma wszystkich osób w wieku 0–24 lat przebywających w instytucjach opieki całkowitej, w tym m.in. w domach pomocy społecznej czy instytucjach opiekuńczo-leczniczych (niemal 30 tys.).

Keywords

EN

deinstitutionalization; alternative care; residential care institution/institutional foster care; social policy; social economy

PL

deinstytucjonalizacja; piecza zastępcza; instytucje opieki całkowitej; instytucjonalna piecza zastępcza; polityka społeczna; ekonomia społeczna

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Ekonomia Międzynarodowa
• Year: 2020
• Issue: 32
• Pages: 250-266

Dates

published

2020

Contributors

author

Magdalena Błaszczyk

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Instytut Gospodarki Przestrzennej, Katedra Ekonometrii Przestrzennej

References

• Basiaga J. (2015), Czynniki utrudniające funkcjonowanie zawodowych rodzin zastępczych, „Polityka Społeczna”, 1.
• Bos K. et al. (2011), Psychiatric Outcomes in Young Children with a History of Institutionalization, „Harvard Review of Psychiatry”, 19: 15–24.
• Browne K. (2009), The Risk of Harm to Young Children in Institutional Care, Save the Children, London.
• Centralna Aplikacja Statystyczna, Ocena zasobów pomocy społecznej, http://cas.mpips.gov.pl/CAS/Pliki (data dostępu: 7.08.2020).
• Chomczyński P., Pyżalski J., Kacprzak A. (2019), Zawodowe rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka w województwie łódzkim, Regionalne Centrum Polityki Społecznej, Łódź.
• Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych, https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start (data dostępu: 7.08.2020).
• Główny Urząd Statystyczny (2017), Zdrowie i ochrona zdrowia w 2016, https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5513/1/7/1/zdrowie_i_ochrona_zdrowia_w_2016.pdf (data dostępu: 7.08.2020).
• Golczyńska-Grondas A. (2015), Underprivileged Children in the Social Space of Impunity: The Example of the Children’s Residential Care System in the Polish People’s Republic, „Przegląd Socjologiczny”, LXIV(1): 103–120.
• Hodges J., Tizard B. (1989), IQ and Behavioural Adjustment of Ex-Institutional Adolescents, „Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines”, 30: 53–75.
• Holm H.J., Kristofersen L.B., Myrvold T.M. (red.) (2003), Orphans in Russia, Norwegian Institute for Urban and Regional Research, Oslo.
• Jackson L. et al. (2010), Exploring Spirituality Among Youth in Foster Care: Findings from the Casey Field Office Mental Health Study, „Child and Family Social Work”, 15: 107–117.
• Luberadzka-Gruca J. (2019), Deinstytucjonalizacja systemu pieczy zastępczej – analiza, dobre praktyki, https://wuplodz.praca.gov.pl/documents/1135458/4472799/Deinstytucjonalizacja%20systemu%20pieczy%20zast%C4%99pczej%20%28analiza%2C%20dobre%20praktyki%29.pdf/5f07a4e1-1ece-4ec7-aef-7-b8d53f9bd58c?t=1523353951716 (data dostępu: 7.08.2020).
• Mickiewicz-Stopa K. (2017), Trudności zawodowych rodzin zastępczych w perspektywie opiekunów zastępczych, koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej oraz asystentów rodziny, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, 5.
• Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, System CeSAR, Sprawozdania rzeczowo- finansowe z wykonywania zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, II kwartał.
• Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, System CeSAR, Sprawozdania z udzielonych świadczeń pomocy społecznej – pieniężnych, w naturze i usługach (MRPiPS-03).
• Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, System CeSAR, Sprawozdanie o placówkach zapewniających całodobową opiekę i wsparcie (MRPiPS-05).
• Nelson C., Koga S. (2004), Effects of institutionalisation on brain and behavioural development in young children: Findings from The Bucharest Early Intervention Project (referat przedstawiony na międzynarodowej konferencji poświęconej ustaleniu liczby i cech zagrożonych dzieci w wieku do lat trzech przebywających w zakładach na terenie Europy), EU Daphne Programme, WHO Regional Office for Europe, København.
• NIK (2012), Informacja o wynikach kontroli. Funkcjonowanie placówek opiekuńczo- wychowawczych oraz ich współdziałanie z innymi instytucjami na rzecz powrotu dzieci do wychowania w rodzinie, Warszawa.
• NIK (2014), Informacja o wynikach kontroli. Pomoc w usamodzielnianiu się wychowanków pieczy zastępczej, Warszawa.
• Ogólnoeuropejskie wytyczne dotyczące przejścia od opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnych społeczności (2012), Europejska Grupa Ekspertów ds. Przejścia od Opieki Instytucjonalnej do Opieki Świadczonej na Poziomie Lokalnych Społeczności, https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/media/17881/12.pdf (data dostępu: 3.08.2020).
• Petrowski N., Cappa C., Gross P. (2017), Estimating the Number of Children in Formal Alternative Care: Challenges and Results, „Child Abuse & Neglect”, 70: 388–398.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach (Dz.U. z 2015 r., poz. 1872).
• Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 sierpnia 2012 r. w sprawie domów pomocy społecznej (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 734).
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 742).
• Rutter M., O’Connor T.G., The English and Romanian Adoptees (ERA) Study Team (2004), Are There Biological Programming Effects for Psychological Development?, Findings From a Study of Romanian Adoptees, „Developmental Psychology”, 40(1): 81–94.
• Schmid M. et al. (2008), Prevalence of Mental Disorders among Adolescents in German Youth Welfare Institutions, „Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health”, 2(2).
• Szmajda R., Gmitrowicz A. (2018), Selected Mental Health Problems in Institutionally Reared Children, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna”, 18: 354–363.
• Šiška J., Beadle-Brown, J. (2020), Transition from Institutional Care to Community-Based Services in 27 EU Member States: Final Report, Research Report for the European Expert Group on Transition from Institutional to Community-Based Care.
• Tizard B., Rees J. (1975), The Effect of Early Institutional Rearing on the Behavior Problems and Affectional Relationships of Four-Year-Old Children, „Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines”, 16: 61–73.
• Tomalak D., Halloran J., Barnett S. (2011), Tworzenie modelu pomocy środowiskowej. Dlaczego zmiana jest potrzebna i jak ją przeprowadzać, European Social Network, Brighton.
• UNICEF (2011), Early Childhood Development, What Parliamentarians Need to Know and Do, http://www.unicef.by/uploads/models/2017/02/unicef_ecd_what_parliaments_v41.pdf (data dostępu: 7.08.2020).
• UNICEF (2014), Transformative Monitoring for Enhanced Equity. Key Features, http://transmonee.org/wp-content/uploads/2016/07/TM_2014_brochure_v1.pdf (data dostępu: 7.08.2020).
• Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r., poz. 1876, 2369).
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r., poz. 1398, 1492, 1493).
• Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (tekst jedn. Dz.U.z 2020 r., poz. 295, 567, 1493).
• Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r., poz. 821).
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r., poz. 910, 1378).

Identifiers

DOI

10.18778/2082-4440.32.01

Biblioteka Nauki

1953932