Bauhaus – portret wielokrotny z polskimi epizodami

• Authors: Dominika Łarionow

Title variants

Bauhaus – portret wielokrotny z polskimi epizodami

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Bauhaus był jedyną szkołą artystyczną wywodzącą się z szerokiego dorobku awangardy pierwszej połowy dwudziestego wieku, która zyskała status samodzielnego ruchu artystycznego. Przywołany w tekście Deyan Sudijc, historyk dizajnu zwraca uwagę, że zarówno w drugiej połowie dwudziestego wieku, aż po czasy współczesne każda kolejna nowa grupa artystów-reformatorów odkrywa na nowo Bauhaus. Tym samym działająca ledwie trzynaście lat niemiecka szkoła, stworzyła coś więcej niż styl, bowiem pokazała na czym polega wręcz filozofia kreacji obiektów, które są i artystyczne, i użyteczne. Artykuł próbuje opisać fenomen szkoły, poprzez przywołanie polskich krytyków, którzy jak Tadeusz Peiper odwiedzali Waltera Gropiusa i opisywali zarówno dyrektora, jak i proponowany system kształcenia. Autorka szczególnie skupia się też na omówieniu teatralnego dorobku Bauhausu w kontekście postaci Oskara Schlemmera. Niemiecki twórca Baletu triadycznego, po opuszczeniu nowatorskiej uczelni przyjechał do Breslau czyli dzisiejszego Wrocławia by wykładać w miejscowej szkole i realizować w teatrze nowatorskie od strony scenograficznej widowiska. Jest to ciekawy i nieco zapomniany epizod w jego twórczości. Historia Bauhausu nie jest tylko opowieścią o awangardowej szkole, autorka dotyka również nieco wstydliwego aspektu spuścizny. Uczelnia założona przez Gropiusa niestety nie przetrwała dyktatury nazistowskiej w Niemczech. Została rozwiązana praktycznie na początku rządów Hitlera. Jednakże propaganda faszystowska, w niektórych sferach swojego funkcjonowania posługiwała się stylistyką Bauhausu. Zatem szkoła, która stała się oddzielnym nurtem awangardy była też w sposób trudny uwikłana w historię polityczną dwudziestego wieku, co jest i paradoksem i przestrogą dla historyków oceniających prace artystów przeważnie pod kątem ich estetycznych walorów.

EN

Bauhaus was the only art school derived from the extensive achievements of the avant-garde of the first half of the twentieth century, which gained the status of an independent artistic movement. Cited in the text by Deyan Sudijc, the design historian points out that in the second half of the twentieth century, up to modern times, every new group of reformer artists is rediscovering Bauhaus. Thus, the German school, which had been active for barely thirteen years, created something more than just a style, because it showed what the philosophy of creating objects that are both artistic and useful is. The article attempts to describe the phenomenon of the school by recalling Polish critics who, like Tadeusz Peiper, visited Walter Gropius and described both the principal and the proposed education system. The author also particularly focuses on discussing Bauhaus’s theatrical output in the context of Oskar Schlemmer. The German creator of the Triadic Ballet, after leaving the innovative university, came to Breslau, or today’s Wrocław, to lecture at the local school and to stage innovative theater performances. This is an interesting and somewhat forgotten episode in his work. The Bauhaus story is not just a story about an avant-garde school, the author also touches on the somewhat embarrassing aspect of legacy. The college founded by Gropius unfortunately did not survive the Nazi dictatorship in Germany. It was dissolved practically at the beginning of Hitler’s rule. However, fascist propaganda used Bauhaus stylistics in some areas of its functioning. Thus, the school, which became a separate stream of avant-garde, was also difficult to get involved in the political history of the twentieth century, which is also a paradox and a warning for historians assessing the work of artists mostly in terms of their aesthetic values.

Keywords

PL

Bauhaus; awangarda; dizajn; Bauhaus; awangarda; dizajn

EN

Bauhaus; avant-garde art; design

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: TECHNE. Seria Nowa
• Year: 2019
• Issue: 3
• Pages: 115-138

Dates

published

2019-06-30

Contributors

author

Dominika Łarionow

• Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000-0002-6920-6360

References

• CARDULLO/KNOPF 2001 – Bert Cardullo i Robert Knopf, Theater of the Avant-Garde. 1890–1950, New Haven–London, 2001, s. 169–186.
• GROPIUS 1961 – Walter Gropius, Introduction, [w:] Oskar Schlemmer, Laszlo Moholy-Nagy, Farkas Molnar, The theater of the Bauhaus, red. Walter Gropius, Artur S. Wensinger, London 1961, s. 7–14.
• JAEGGI 2009 – Annemarie Jaeggi, Bauhaus: a Conceptual Model, [w:] Bauhaus a conceptual model, Berlin 2009, s. 13–20.
• LEYKO 1995 – Małgorzata Leyko, Przestrzeń sceniczna jako funkcja formy, barwy i ruchu. „Balet triadyczny” na tle koncepcji teatru Oskara Schlemmera, „Acta Universitatis Lodziensis. W kręgu zagadnień awangardy”, red. G. Gazda i M. Leyko, Łódź 1995, s. 103–111.
• LEYKO 2012 – Małgorzata Leyko, Teatr w krainie utopii, Gdańsk 2012.
• ŁARIONOW 2015 – Dominika Łarionow, „Wystarczy tylko otworzyć drzwi…” Przedmioty w twórczości Tadeusza Kantora, Łódź 2015.
• MCKINNEY/BUTTERWORTH 2009 – Joslin McKinney i Philip Butterworth, The Cambridge Introduction to Scenography, Cambridge 2009.
• NAYOR 1977 – Gillian Nayor, Bauhaus, tłum. Ewa M. Biegańska, Warszawa 1977.
• NOWICKA 2007 – Anna Nowicka, Bauhausbüne eksperyment teatralny, „Didaskalia” 2007, nr 82, s. 44–54.
• PEIPER 1972 – Tadeusz Peiper, W Bauhausie, [w:] Tadeusz Peiper, Tędy. Nowe usta, Kraków 1972, s. 164–171.
• PLASSARD 1992 – Didier Plassard, L’Acteur en effigie. Figure de l’homme artificiel dans le théâter des avant-gardes historiques. Allemagne, France, Italie, Geneve 1992.
• PRZYBYSZ/ZAJDER-JANISZEWSKA/MORAWSKI 2007 – Piotr J. Przybysz, Anna Zajdler-Janiszewska, Stefan Morawski – wstępny szkic do portretu, [w:] Stefan Morawski, Wybór pism estetycznych, Universitas, Kraków 2007, s. 7–53.
• SCHLEMER 1996 – Oskar Schlemmer, Theater (Bühne), [w:] The theater of the Bauhaus, Baltimore– London 1996, s. 80–102.
• SCHLEMMER/MOHOLY-NAGY/MOLNAR 1961 – Oskar Schlemmer, Laszlo Moholy-Nagy, Farkas Molnar, The theater of the Bauhaus, red. Walter Gropius, Artur S. Wensinger, London 1961.
• SCHMID 2007 – Herta Schmid, Tadeusz Kantor i niemiecki Bauhaus. Od utopii technologicznej do metafizycznej, [w:] Sztuka jest przestępstwem. Tadeusz Kantor a Niemcy i Szwajcaria, red. Uta Schorlemmer, Nürnberg–Kraków, 2007, s. 99–119
• STRZEMIŃSKI 1975 – Władysław Strzemiński, Sztuka nowoczesna a szkoły artystyczne, [w:] Władysław Strzemiński, Pisma, Warszawa 1975, s. 147–164.
• SUDJIC 2014 – Deyan Sudjic, B jak Bauhaus, tłum. Anna Sak, Kraków 2014.
• TONECKI 1927 – Zygmunt Tonecki, Technika w nowoczesnej inscenizacji teatralnej, „Praesens” 1930, nr 2, s. 153–156.
• TONECKI 1930 – Zygmunt Tonecki, Aliterackie próby teatralne. Oskar Schlemmer i Enrico Prampolini, „Wiadomości Literackie” 1930, nr 31/344, s. 2.
• VON MAUR 2002 – Karin von Maur, Oskar Schlemmer – od Bauhausu do wrocławskiej Akademii, [w:] Od Otto Muellera do Oskara Schlemmera. Artyści wrocławskiej Akademii. Eksperyment. Praktyka. Przypomnienie, katalog wystawy, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 2002, s. 176–183.

Identifiers

DOI

10.18778/2084-851X.07.07