Ubiór czy kostium? Rola mody w malarstwie i życiu Olgi Boznańskiej

• Authors: Anna Straszewska

Title variants

EN

Dress or costume? The role of fashion in painting and life of Olga Boznańska

Abstracts

EN

In Olga Boznańska’s portrait painting, clothes necessarily play an important role, and in her paintings one can trace changes in fashion, especially women’s fashion, over the course of fifty years. This does not mean, however, that the artist was an impartial documentalist of the surrounding reality and a recorder of the manner in which her models were dressed. Formed by the artistic milieu in Munich, she knew perfectly well the methods of working with costumes practiced there and the principles of historical painting adjusting the costume to the adopted style inspired by the works of the former master. However, she quickly rejected the burden of historical references, without giving up, however, minor or major interference with the portrait of the person portrayed, which was confirmed by her contact with the works of James Abbott McNeill Whistler. The analysis of her portraits allows us to trace how she used clothes to reveal the model’s personality, but above all, to achieve the intended formal effects, treating the clothes as inspiration and a pretext for studying color nuances. For this purpose, she often used pinned up and draped fabrics, shawls, scarves or furs, with which she gave the painted clothes the character of an ephemeral painting costume. Her own, more and more old-fashioned clothes could not only be a testimony to the deepening depression and financial problems, but rather served to emphasize the artist’s dedication to art and the special status of the artist by renouncing temporal life and the traditional role assigned to women, whose status was determined especially by fashionable clothes. and impeccable appearance.

PL

W malarstwie portretowym Olgi Boznańskiej siłą rzeczy ubiór odgrywa istotną rolę, a na jej obrazach można prześledzić zmiany w modzie, zwłaszcza kobiecej na przestrzeni pięćdziesięciu lat. Nie znaczy to jednak, że artystka była bezstronną dokumentalistką otaczającej rzeczywistości i rejestratorką sposobu ubierania swoich modeli i modelek. Ukształtowana przez środowisko artystyczne w Monachium doskonale znała praktykowane tam metody pracy z kostiumem i zasady malarstwa historycznego dostosowującego kostium do przyjętej stylistyki zainspirowanej twórczością dawnego mistrza. Szybko jednak odrzuciła balast odniesień historycznych nie rezygnując jednak z mniejszych lub większych ingerencji w strój osoby portretowanej w czym utwierdziło ją zetknięcie z twórczością Jamesa Abbotta McNeilla Whistlera. Analiza jej portretów pozwala prześledzić, w jaki sposób posługiwała się ubiorem dla wydobycia osobowości modela, ale przede wszystkim by uzyskać zamierzone efekty formalne, traktując stroje jako inspirację i pretekst dla studiowania niuansów barwnych. W tym celu często posługiwała się upinanymi i drapowanymi tkaninami, szalami, chustami, czy futrami, za pomocą których nadawała malowanemu ubiorowi charakter efemerycznego kostiumu malarskiego. Również jej własny coraz bardziej staroświecki ubiór mógł stanowić nie tylko świadectwo pogłębiającej się depresji i problemów finansowych, a raczej służył podkreśleniu poświęcenia sztuce i szczególnego statusu artystki poprzez wyrzeczenie doczesnego życia i związanej z tym tradycyjnej roli przypisanej kobietom, których status w szczególny sposób determinowały modne stroje i nienaganny wygląd.

Keywords

PL

Olga Boznańska; polskie malarki; ubiór w malarstwie; kostium w sztuce; portrety; sztuka polska

EN

Olga Boznanska; polish female painters; dress in painting; costume in art; portraiture; polish art

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: TECHNE. Seria Nowa
• Year: 2021
• Issue: 7
• Pages: 59-90

Dates

published

2021

Contributors

author

Anna Straszewska

• Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk

• https://orcid.org/000000026256777X

References

• BOBROWSKA 2014 – Ewa Bobrowska, Olga Boznańska i jej artystyczne przyjaźnie, [w:] Olga Boznańska (1865–1940), Kraków 2014, s. 62–102.
• DUSENBURY/BIER 2004 – Mary M. Dusenbury, Carol Bier, Flowers, Dragons & Pine Trees: Asian Textiles in the Spencer Museum of Art, New York 2004.
• DZIEKOŃSKA-KOZŁOWSKA 1964 – Alina Dziekońska-Kozłowska, Moda kobieca XX wieku, Warszawa 1964.
• GALASSI 2003 – Susan Grace Galassi, Whistler and Aesthetic Dress: Mrs. Frances Leyland, [w:] Margaret F. MacDonald, Susan Grace Galassi, Aileen Ribeiro, Patricia de Montfort, Whistler, Women, & Fashion, New York−London 2003, s. 92–115.
• GORDENKER 2001 – Emilie S. Gordenker, Van Dyck and the Representation of Dress in 17th Century Portraiture, Turnhout 2001.
• Impressionism 2012 – Impressionism, Fashion, and Modernity, ed. Gloria Groom, Chicago 2012.
• JUNIUS 1938 – Junius, U Olgi Boznańskiej w Paryżu, „Tygodnik Ilustrowany”, nr 42 (1938), s. 805–806.
• KARGÓL 2016 – Marta Kargól, Malarka, dama, feministka. Funkcje stroju w autoportretach wybranych artystek europejskich i amerykańskich aktywnych w latach 1870–1939, [w:] Sztuka stroju, strój w sztuce, red. Magdalena Furmanik-Kowalska, Anna Straszewska, Warszawa−Toruń 2016, s. 299–319.
• Katalog ilustrowany 1929 – Katalog ilustrowany Miejskiej Galerji Obrazów i Rzeźb w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1929.
• KLAPUTH 2015 – Ewa Klaputh, Olga Boznańska i Paul Nauen, czyli… historia pewnej znajomości „Przegląd Polski. Dodatek kulturalny Nowego Dziennika”, nr 11 (2015), s. 8–9.
• KOPSZAK 2006 – P.K. [Piotr Kopszak], Olga Boznańska (1865–1940), Warszawa 2006.
• KOPSZAK 2014 – Piotr Kopszak, W Monachium, [w:] Olga Boznańska (1865–1940), Kraków 2014.
• KOSSOWSKI 2006 – Łukasz Kossowski, Japonizm, [w:] Manggha Boznańskiej. Inspiracje sztuką Japonii w malarstwie Olgi Boznańskiej, red. naukowa Anna Król, katalog wystawy, Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, Kraków 2006, s. 29–40.
• KRÓL 2002 – Anna Król, Olga Boznańska, Wrocław 2002.
• KRÓL 2005 – Anna Król, Boznańska nieznana, katalog wystawy objazdowej, Kraków 2005.
• KRÓL 2006 – Anna Król, Boznańska i japonizm, [w:] Manggha Boznańskiej. Inspiracje sztuką Japonii w malarstwie Olgi Boznańskiej, red. naukowa Anna Król, katalog wystawy, Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, Kraków 2006, s. 41–44.
• KUŹNIAK 2019 – Angelika Kuźniak, Boznańska. Non finito, Kraków 2019.
• LECA 2020 – Radu Leca, Women as Active Agents of Japonisme in the Dual Monarchy, [w:] Japonisme in the Austro-Hungarian Monarchy, ed. Mirjam Dénes, Györgyi Fajcsák, Piotr Spławski, Toshio Watanabe, Ferenc Hopp Museum of Asiatic Art, Budapest 2020, s. 251–258.
• LOSCHEK 1999 – Ingrid Loschek, Reclams Mode- und Kostümlexikon, Stuttgart 1999.
• LUSSIER 2009 – Suzanne Lussier, Art Deco Fashion, London 2009.
• MacDONALD 2003 – Margaret F. MacDonald, East and West: Sources and Influences, [w:] Margaret F. MacDonald, Susan Grace Galassi, Aileen Ribeiro, Patricia de Montfort, Whistler, Women, & Fashion, New York−London 2003, s. 52–75.
• Manggha Boznańskiej 2006 – Manggha Boznańskiej. Inspiracje sztuką Japonii w malarstwie Olgi Boznańskiej, red. naukowa Anna Król, katalog wystawy, Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, Kraków 2006.
• Modna pani u wód 2010 – Modna pani u wód. Kąpieliska nad Bałtykiem 1880–1914, red. i wstęp Małgorzata Buchholz-Todoroska, katalog wystawy, Muzeum Sopotu, Sopot 2010.
• MOŻDŻYŃSKA-NAWOTKA/POLAŃSKA 2003 – Małgorzata Możdżyńska-Nawotka, Hanna Polańska, Piękno, praktyczność i etykieta, czyli strój amazonki, [w:] Hanna Polańska, Dama w siodle, katalog wystawy, Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa, Łazienki Królewskie, Warszawa 2003, s. 21–36.
• OKOŃSKA 1976 – Alicja Okońska, Malarki polskie, Warszawa 1976.
• Olga Boznańska 1949 – Olga Boznańska 1865–1940. Materiały do monografii, zebr. i oprac. Helena Blumówna, Warszawa 1949.
• Olga Boznańska 2015 – Olga Boznańska (1865–1940), red. merytoryczna Renata Higersberger, katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2015.
• PRIMUS 2006 – Stanisław Primus, Smutek panny Olgi, „Zeszyty Naukowo-Artystyczne Wydziału Malarstwa ASP w Krakowie”, z. 7 (2006), s. 37–62.
• RIBEIRO 1999 – Aileen Ribeiro, Ingres in Fashion. Representations of Dress and Appearance in Ingres’s Images of Women, New Hawen−London 1999.
• ROSTWOROWSKA 2003 – Maria Rostworowska, Portret za mgłą. Opowieść o Oldze Boznańskiej, Warszawa 2003.
• ROSTWOROWSKA 2006 – Maria Rostworowska, O Oldze Boznańskiej, „Zeszyty Naukowo-Artystyczne Wydziału Malarstwa ASP w Krakowie”, z. 7 (2006), s. 23–28.
• SAMLICKI 1925/1926 – Marcin Samlicki, Olga Boznańska, „Sztuki Piękne”, t. 2 (1925/1926), nr 3, s. 97–118.
• SCHMID 1999 – Beate Schmid, Klassiker der Mode. Die Erfolgsgeschichte legendärer Kleidungsstücke und Accessoires, ed. Ingrid Loschek, Augsburg 1999.
• SIERADZKA 1991 – Anna Sieradzka, Peleryna, tren i konfederatka. O modzie i sztuce polskiego modernizmu, Wrocław 1991.
• SIERADZKA 2003 – Anna Sieradzka, „Rewia mody” Józefa Mehojfera, [w:] eadem, Nie tylko peleryna. Moda okresu Młodej Polski w życiu i sztuce, Warszawa 2003, s. 91–104.
• STRASZEWSKA 2012 – Anna Straszewska, Kostium historyczny w twórczości Jana Matejki na tle malarstwa XIX wieku, Warszawa−Kraków 2012.
• STRASZEWSKA 2016 – Anna Straszewska, Kostiumowy spektakl. O ubiorze historycznym w twórczości Hansa Makarta, [w:] Sztuka stroju, strój w sztuce, red. Magdalena Furmanik-Kowalska, Anna Straszewska, Warszawa−Toruń 2016, s. 219–250.
• Szyk 1890 – Szyk! Czyli sztuka ubierania się gustownie (poradnik dla kobiet), Warszawa 1890.
• TURBASA 2001 – Jerzy Turbasa, ABC męskiej elegancji, Kraków 2001.
• WASILEWSKA-DOBKOWSKA 2004 – Joanna Wasilewska-Dobkowska, Ubiory chińskie w kolekcji Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie, [w:] „Muzealnictwo”, t. 45 (2004), s. 64–65.
• de WINKEL 2006 – Marieke de Winkel, Fashion and Fancy. Dress and Meaning in Rembrandt’s Paintings, Amsterdam 2006.
• Wspomnienia o Oldze Boznańskiej 1990 – Wspomnienia o Oldze Boznańskiej wygłoszone przez Józefa Czapskiego dnia 3 maja 1978 w Bibliotece Polskiej, [w:] Olga Boznańska (1865–1940). Peintures, katalog wystawy, oprac. Ewa Bobrowska-Jakubowska, Musée Adam Mickiewicz à la Bibliothèque Polonaise, Paris 1990, s. 6–11.
• ZABOROWSKA 2003 – Barbara Zaborowska, Kimono. Jego dzieje i miejsce w japońskiej kulturze, Warszawa 2003.

Identifiers

DOI

10.18778/2084-851X.11.04

Biblioteka Nauki

2142136