Do czego może się przydać historykowi sztuki Filozofia mody Georga Simmla?

• Authors: Wioletta Kazimierska-Jerzyk

Title variants

EN

How can Georg Simmel’s Philosophy of Fashion be useful to an art historian?

Abstracts

EN

Philosophy of Fashion (1905) by Georg Simmel, while often noted in historical and artistic studies, was not paid much attention. It is not an essay on fashion artifacts, but in fact a critique of modern society profiled in terms of the phenomenon of fashion. The aim of this article is to reconstruct the dualisms on which the social phenomenon of fashion is founded, and then to draw attention to concepts that may, however, be of interest to an art historian. They are primarily the elementary terms “art”, “mimesis” and “style”, strongly rooted in tradition, which Simmel understood specifically, as well as other concepts, not obvious from the point of view of art history or even aesthetics, and useful from the perspective of philosophical aesthetics and performance e.g. tragedy, energy, mystery, jealousy, shame, thing, ornament. It seems that Simmel feels not only the social, but also the artistic and aesthetic (especially sensual) complexity of fashion, but his lack of interest in understanding fashion as art prevents him from fully exploring and using it.

PL

Filozofia mody (1905) Georga Simmla w opracowaniach historyczno-artystycznych jest wprawdzie często odnotowywana, ale nie poświęca się jej wiele uwagi. Nie jest to bowiem esej o artefaktach mody, a w istocie sprofilowana pod kątem zjawiska mody krytyka społeczeństwa nowoczesnego. Celem tego artykułu jest rekonstrukcja dualizmów, na których ufundowane jest społeczne zjawisko mody, a następnie zwrócenie uwagi na pojęcia mogące jednak zainteresować historyka sztuki. Są nimi przede wszystkim silnie zakorzenione w tradycji elementarne terminy „sztuka”, „mimesis” i „styl”, swoiście przez Simmla rozumiane, jak też inne pojęcia, nieoczywiste z punktu widzenia historii sztuki czy nawet estetyki, a przydatne z perspektywy estetyki filozoficznej i performatyki, np. tragedia, energia, tajemnica, zazdrość, wstyd, rzecz, ozdoba. Wydaje się, że Simmel czuje nie tylko społeczną, ale i artystyczno-estetyczną (zwłaszcza sensualną) złożoność mody, ale brak zainteresowania modą jako rodzajem sztuki nie pozwala mu tego w pełni wyeksplikować i wykorzystać.

Keywords

PL

moda XX wieku; Georg Simmel; filozofia kultury; Hubert de Givenchy; Cristóbal Balenciaga

EN

Georg Simmel; Philosophy of culture; 20th century fashion; Hubert de Givenchy; Cristóbal Balenciaga

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: TECHNE. Seria Nowa
• Year: 2021
• Issue: 7
• Pages: 173-200

Dates

published

2021

Contributors

author

Wioletta Kazimierska-Jerzyk

• Instytut Filozofii, Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000000318717897

References

• AMARO MARTOS 2015 − Ismael Amaro Martos, Hubert de Givenchy, „Boletín de Arte”, nr 36 (2015), s. 276–279.
• BALBUS 1983 − Stanisław Balbus, Stylizacja i zjawiska pokrewne w procesie historycznoliterackim, „Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”, 74/2 (1983), s. 133–163.
• BATOR 2005 − Joanna Bator, Przygoda z Casanovą: Georg Simmel o kobiecości i męskości, „Sztuka i Filozofia”, nr 27 (2005), s. 80–88.
• BLACKMAN 2015 − Cally Blackman, 100 lat mody męskiej, Warszawa 2015.
• BODEI 2016 − Remo Bodei, O życiu rzeczy, Łódź 2016.
• BOWLES 2019 − Hamish Bowles, „Balenciaga and Spanish Painting” Opens at the Thyssen-Bornemisza Museum in Madrid, „Vogue”, 21 czerwca 2019, https://www.vogue.com/article/balenciaga-and-spanish-painting-madrid [dostęp 17.07.2021].
• CASTIGLIONE 2013 − Baldassare Castiglione, Księga Dworzanina, „Diagonali”, nr 2 (2013), s. 1–19.
• DANTO 1964 − Arthur C. Danto, The Artworld, „Journal of Philosophy”, vol. XV (1964), s. 571–584.
• DOWGIAŁŁO 2015 − Bogna Dowgiałło, Ubieranie się jako forma uspołecznienia. O aktualności koncepcji mody Georga Simmla, Gdańsk 2015.
• FERGUSON 2013 − Niall Ferguson, Cywilizacja. Zachód i reszta świata, Warszawa 2013.
• GOLDSCHMIDT 1976 − Adolf Goldschmidt, „Rozbicie” formy w rozwoju sztuki, tłum. Sergiusz Michalski, [w:] Pojęcia, problemy i metody współczesnej nauki o sztuce, red. Jan Białostocki, Warszawa 1976, s. 141–163.
• GUNDLE 2008 − Stephen Gundle, Glamour. A History, New York 2008.
• HELLE 2013 − Helle Horst Jürgen, Appendix 1: Biography of Georg Simmel, [w:] Messages from Georg Simmel, seria „Studies in Critical Social Sciences”, t. 49, s. 181–187, DOI: https://doi.org/10.1163/9789004235717_008 [dostęp 17.07.2021].
• KANT 1986 − Immanuel Kant, Krytyka władzy sądzenia, Warszawa 1986.
• KAZIMIERSKA-JERZYK 2018 – Wioletta Kazimierska-Jerzyk, Kamp, Glamour, vintage. Współczesne kategorie estetyczne, Łódź 2018.
• MAGALA 1980 − Sławomir Magala, Simmel, Warszawa 1980.
• MAGALA 1999 − Sławomir Magala, Między giełdą a śmietnikiem: eseje simmlowskie, Gdańsk 1999.
• MARQUARD 1994 − Odo Marquard, Apologia przypadkowości. Studia filozoficzne, Warszawa 1994, s. 61–90.
• MARTíNEZ de la PERA 2014 − Eloy Martínez de la Pera, Hubert de Givenchy, [w:] Hubert de Givenchy, Fundación Colección Thyssen-Bornemisza, Madrid 2014, s. 31–39.
• NICOLAŸ-MAZERY 2010 − Christiane de Nicolaÿ-Mazery, Cristóbal Balenciaga, Philippe Venet, Hubert de Givenchy, Grand Traditions of French Couture, Paris 2010.
• SCIOLINO 2013 − Elaine Sciolino, A Tiny Village With Its Very Own Princess, „The New York Times Style Magazine”, 25 września 2013, https://tmagazine.blogs.nytimes.com/2013/09/25/letter-from-france-a-tiny-village-with-its-very-own-princess/ [dostęp 17.07.2021].
• SIMMEL 1895 – Georg Simmel, Zur Psychologie der Mode. Sociologische Studie, [w:] Die Zeit. Wiener Wochenschrift für Politik, Volkswirtschaft, Wissenschaft und Kunst, 5. Band 1895, nr 54 (12 października 1895), s. 22–24, http://www.modetheorie.de/fileadmin/Texte/s/Simmel-Psychologie_Mode_1895.pdf [dostęp 17.07.2021].
• SIMMEL 1905 − Georg Simmel, Philosophie der Mode, Berlin 1905, https://www.projekt-gutenberg.org/simmel/philmode/philmode.html [dostęp 17.07.2021].
• SIMMEL 1919 − Georg Simmel, Das Relative und das Absolute in der Geschlechter-Problem, [w:] Philosophische Kultur. Gesammelte Essays. Uber das Abenteuer, die Geschlechter und die Kriese der Moderne, wyd. 2, Leipzig 1919, https://socio.ch/sim/phil_kultur/kul_4.htm [dostęp 17.07.2021].
• SIMMEL 1918 – Georg Simmel, Die Transzendenz des Lebens, [w:] idem, Lebensanschauung Vier metaphysische Kapitel, Berlin 1918, https://socio.ch/sim/lebensanschauung/leb_1.htm [dostęp 17.07.2021].
• SIMMEL 1980 − Georg Simmel, Filozofia mody, [w:] Sławomir Magala, Simmel, Warszawa 1980.
• SIMMEL 1994 − Georg Simmel, L’art pour l’art, „Sztuka i Filozofia”, nr 9 (1994), s. 145–150.
• SIMMEL 2006a − Georg Simmel, Ilość estetyczna, [w:] idem, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. 135–148.
• SIMMEL 2006b – Georg Simmel, Mentalność mieszkańców wielkich miast, [w:] idem, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. 114–134.
• SIMMEL 2006c – Georg Simmel, O karykaturze, [w:] idem, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. 337–345.
• SIMMEL 2006d − Georg Simmel, Rama obrazu. Próba estetyczna, [w:] idem, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. 105–113.
• SIMMEL 2006e − Georg Simmel, Rzeźby Rodina i duchowe tendencje nowoczesności, [w:] idem, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. 94–104.
• SIMMEL 2007a − Georg Simmel, Kobieta a moda, [w:] idem, Filozofia kultury. Wybór esejów, Kraków 2007, s. 11–13.
• SIMMEL 2007b − Georg Simmel, Konflikt nowoczesnej kultury. Wykład, [w:] idem, Filozofia kultury. Wybór esejów, Kraków 2007, s. 53–71.
• SIMMEL 2007c − Georg Simmel, O filozofii. Pojęcie i tragedia kultury, [w:] idem, Filozofia kultury. Wybór esejów, Kraków 2007, s. 29–52.
• SIMMEL 2007d − Simmel Georg, Problem stylu, [w:] idem, Filozofia kultury. Wybór esejów, Kraków 2007, s. 175–184.
• SIMMEL 2007e − Georg Simmel, Przemiany form kultury, [w:] idem, Filozofia kultury. Wybór esejów, Kraków 2007, s. 23–28.
• SIMMEL 2008 − Georg Simmel, Filozofia życia. Cztery rozdziały metafizyczne, Warszawa 2008.
• SIMMEL 2012 − Georg Simmel, Filozofia pieniądza, Warszawa 2012.
• SPRINGER 2015 − Filip Springer, Brakujące słowo, [w:] Hawaikum. W poszukiwaniu istoty piękna, red. Monika Kozień, Marta Miskowiec, Agata Pankiewicz, Kraków 2015, s. 7–12.
• SZACKI 2005 − Jerzy Szacki, Historia myśli socjologicznej, Warszawa 2005.
• TATARKIEWICZ 1988 − Władysław Tatarkiewicz, Odtwórczość. Dzieje stosunku sztuki do rzeczywistości, [w:] idem, Dzieje Sześciu Pojęć: sztuka, piękno, forma, twórczość, odtwórczość, przeżycia estetyczne, Warszawa 1988, s. 312–339.
• TOKARZEWSKA 2006 − Monika Tokarzewska, Eseje Simmla i ich przekłady, „Studia Socjologiczne”, nr 3 (2006), s. 133–143.
• TOKARZEWSKA 2008 − Monika Tokarzewska, Georg Simmel o tajemnicy, „Studia Socjologiczne”, nr 2 (2008), s. 65–90.
• VROMEN 1987 − Suzanne Vromen, Georg Simmel and the cultural dilemma of women, „History of European Ideas”, t. 8 (4–5) (1987), s. 563–579, https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1016/0191-6599%2887%2990151-3 [dostęp 17.07.2021].
• WELSCH 2005 − Wolfgang Welsch, Estetyka poza estetyką. O nową postać estetyki, Kraków 2005.
• WIESING 2008 − Lambert Wiesing, Widzialność obrazu. Historia i perspektywy estetyki formalnej, Warszawa 2008.
• ZEIDLER-JANISZEWSKA 2006 − Anna Zeidler-Janiszewska, Nowoczesność jako postawa i zadanie, [w:] Georg Simmel, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. VII–XVIII.
• ZEIDLER-JANISZEWSKA 2019 − Anna Zeidler-Janiszewska, O strategii „aktywnego oczekiwania Siegfrieda Kracauera, [w:] eadem, Bezinteresowna ciekawość… Humanistyka, kultura, sztuka, Warszawa 2019, s. 149–172.

Identifiers

DOI

10.18778/2084-851X.11.10

Biblioteka Nauki

2142128