Bedeutungsbildung zwischen textuellem Angebot und individuellem Rezeptionshorizont: Janusz Głowackis „Antygona w Nowym Jorku” („Antigone in New York”) – polnisch, englisch und deutsch

• Authors: Brigitte Schultze
• Languages of publication: DE

Abstracts

DE

Dieser Beitrag gilt dem bislang erfolgreichsten Theaterstück von Janusz Głowacki – Antygona w Nowym Jorku (Antigone in New York). Die 1992 erstmals gedruckte, in viele Sprachen übersetzte und in vielen Ländern gespielte Tragikomödie enthält ein breites Angebot zur Schaffung von theatralem Sinn: Neben Bezügen zur Tragödie des Sophokles stehen kohärente aktuelle Themen wie Migration, Obdachlosigkeit, Exzesse der Konsumgesellschaft u. a. Die drei hier miteinander verglichenen Versionen des Stücks, die polnische, englische und deutsche, weisen eine bemerkenswerte Diversifizierung auf. Unterschiede in der Rezeption des Stückes sind dabei nicht allein durch Änderungen am Text, sondern auch durch die persönlichen, subjektiven Bedingungen der Leser und Theaterbesucher (allgemeine kulturelle Kompetenz, Herkunftsland etc.) und auch durch politische Veränderungen im 21. Jhd. gegeben.

PL

Niniejszy artykuł dotyczy uwieńczonej największym sukcesem sztuki teatralnej Janusza Głowackiego – Antygony w Nowym Jorku. Tragikomedia, po raz pierwszy wydana w 1992 roku, przetłumaczona na wiele języków i przedstawiona w wielu krajach, zawiera szeroką ofertę kreacji sensu scenicznego: oprócz referencji do tragedii Sofoklesa są tu aktualne tematy jak temat migracji, bezdomności, ekscesów społeczeństwa konsumpcyjnego i inne. Porównane między sobą wersje dramatu – polska, angielska i niemiecka – wykazują znaczne dywergencje. Przy tym różnice w recepcji owej sztuki teatralnej wynikają nie tylko ze zmian w samym tekście, lecz również z indywidualnej, subiektywnej kondycji czytelników i widzów teatralnych (z ogólnej kompetencji kulturowej, kraju pochodzenia itd.), a również ze zmian politycznych na początku XXI stulecia.

EN

This paper concerns Janusz Głowacki’s up to now most successful theatre play – Antigone in New York. The tragicomedy, published for the first time in 1992, translated into many languages and performed in many countries, contains wide offer for the creation of theatrical sense: besides references to Sophocles’ tragedy Antigone, there are several topical themes such as migration, homelessness, excesses of consumer society etc. Compared to one another, all three language versions of the play (Polish, English and German) show remarkable diversification. The differences in reception of the play stem not only from change in the text itself but also from personal, subjective conditions of readers and theatre-goers alike (i.e., concerning general cultural competence, the country of origin etc.), and also from political change in the beginning of the 21th century.

Keywords

DE

Janusz Głowacki; „Antigone in New York”; Tragikomödie; Tragödie des Sophokles; Exil; Obdachlosigkeit; Konsumgesellschaft

PL

Janusz Głowacki; „Antygona w Nowym Jorku”; tragikomedia; tragedia Sofoklesa; emigracja; bezdomność; społeczeństwo konsumpcyjne

EN

Janusz Głowacki; „Antygone in New York”; tragicomedy; Sophocles' tragedy; migration; homelessness; consumer society; Janusz Głowacki; „Antygone in New York”; tragicomedy; Sophocles' tragedy; migration; homelessness; consumer society

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Convivium. Germanistisches Jahrbuch Polen
• Year: 2011
• Pages: 321-343

Dates

published

2011-12-30

Contributors

author

Brigitte Schultze

References

• BLUMENBERG, HANS (1981): Arbeit am Mythos. Frankfurt (M.).
• CSUB NEWS (2007): Antigone in New York: http://www.csub.edu/csubnews/2007/winter/antigone.shtml (28.2.2011).
• GŁOWACKI, JANUSZ (1992): Antygona w Nowym Jorku. In: Dialog 10:5-40.
• GŁOWACKI, JANUSZ (1994): Antigone in New York. Deutsch von Alissa Walser. Hamburg.
• GŁOWACKI, JANUSZ (1996): Antygona w Nowym Jorku. In: GŁOWACKI, JANUSZ: Ścieki, skrzeki, karaluchy. Utwory prawie wszystkie. [Abwässer, Froschlaich, Kakerlaken. Werke beinah alle]. Warszawa, 13-83.
• GŁOWACKI, JANUSZ / TORRES, JOAN (1997): Antigone in New York. New York/London/ Toronto.
• KAUNAS KAMERINIS TEATRAS (2010): Janusz Głowacki. Antigone in New York: http://inforeklama.lt.teatras/index.php?page=spektakliai&cat_id=56&lang=en (28.2.2011).
• KIVIAT, BARBARA (2010): The Case against Homeownership. Buying a house is supposed to make people better citizens, better investors and better off. But that American Dream may well be a fantasy. In: Time, 27.9.2010:39-44.
• MEYER-FRAATZ, ANDREA (2005): Trzy Antygony XX wieku: Bertolda Brechta, Dominika Smolego, Janusza Głowackiego. [Drei Antigonen des 20. Jahrhunderts: Bertolt Brecht, Dominik Smolego, Janusz Głowacki]. In: WIŚNIEWSKA, LIDIA (ed.): Mity. Mitologie. Mityzacje. Nie tylko w literaturze. Bydgoszcz, 75-84.
• MEYER-FRAATZ, ANDREA (32009): Janusz Głowacki. In: ARNOLD, HEINZ LUDWIG (ed.): Kindlers Literatur Lexikon. Stuttgart/Weimar, 294-295.
• SCHLOEMANN, JOHAN (2009): Bloß keine Moral von der Geschichte. Der Traum des Aischylos und der schöne Schrecken: Karl Heinz Bohrer sucht das Tragische. In: Süddeutsche Zeitung 105:14.
• SCHMALZRIEDT, EGIDIUS (1991): Sophokles. Antigone. In: Kindlers Neues Literatur Lexikon. Bd. 15. München, 743-745.
• SCHULTZE, BRIGITTE (1987): Übersetzung, Nachdichtung, Bearbeitung: Zur Klassifikation der deutschen Varianten von Zygmunt Krasińskis „Nie-Boska komedia“. In: HENTSCHEL, GERD / INEICHEN, GUSTAV / POHL, ALEK (eds.): Sprach- und Kulturkontakte im Polnischen. München, 559-580.
• SCHULTZE, BRIGITTE (1997): Innereuropäische Fremdheit: der polnische „cham“ – übersetzt und umschrieben, fremdgehalten und akkulturiert. In: BACHMANN-MEDICK, DORIS (ed.): Übersetzung als Repräsentation fremder Kulturen. Berlin, 140-161.
• SCHULTZE, BRIGITTE (2004): Übersetzungen von Drama und fürs Theater: Herausforderungen an die Literatur- und Theaterwissenschaft. In: FRANK, ARMIN PAUL / TURK, HORST (eds.): Die literarische Übersetzung in Deutschland. Studien zu ihrer Kulturgeschichte in der Neuzeit. Berlin, 193-217.
• SCHULTZE, BRIGITTE (2010): Estetyka i znaczenie mitów prymarnych i innych odmian mitów w dramacie polskim po 1990 roku. (Z języka niemieckiego przełożyła Katarzyna Krasoń, przekład przejrzała i poprawiła Brigitte Schultze). [Aus dem Deutschen übersetzt von Katarzyna Krasoń, durchgesehen und autorisiert von Brigitte Schultze]. In: Rocznik Komparatystyczny 1:217-251.
• SCHULTZE, BRIGITTE (2011): „Antygona w Nowym Jorku“ Janusza Głowackiego po polsku, po angielsku i po niemiecku, czyli: o jakiej sztuce scenicznej mówimy? [Janusz Głowackis Antigone in New York polnisch, englisch und deutsch, oder: von welchem Bühnenstück sprechen wir?]. In: OderÜbersetzen [im Druck].
• SOPHOKLES (2000): Antigone. Tragödie. Übersetzt von Wilhelm Kuchenmüller. Stuttgart.
• TEATR IM. STEFANA JARACZA W ŁODZI (2004): Antygona w Nowym Jorku (marzec 2004): http://www.teatr-jaracza.lodz.pl/przedstawienia.php?idg=3 (03.4.2009).
• THADDEN, ELISABETH VON (2011): Reicher werden. Die Soziologin Juliet Schor rechnet mit dem zerstörerischen Wohlstand ab, erklärt dem Staat die Unabhängigkeit und sieht bessere Zeiten kommen. In: Die Zeit 7:58.
• TREPTE, HANS-CHRISTIAN (1998): Der Amerika-Mythos in der polnischen Literatur des 19. und 20. Jahrhunderts. In: BEHRING, EVA / RICHTER, LUDWIG / SCHWARZ, WOLFGANG (eds.): Geschichtliche Mythen in den Literaturen und Kulturen Ostmittelund Südosteuropas. Stuttgart, 139-156.
• UPTON, CAROLE-ANNE (2000): Moving Target. Theatre Translation and Cultural Relocation. Manchester, UK/Northampton, MA.
• WILMER, STEPHEN E. (2010): Performing „Antigone“ in the Twenty-First Century. In: WILMER, STEPHEN E. / ŽUKAUSKAITĖ, AUDRONĖ (eds.): Interrogating Antigone in Postmodern Philosophy and Criticism. Oxford, 379-392.
• WOLNY, ALFRED (2010): Antygona w Nowym Jorku. Janusz Głowacki. Teatr J. Kochanowskiego w Opolu. [Rez. 16.5.2001]: http//www.teatry.art.pl/Recenzje/…/ zyczep.htm (28.2.2011).

Identifiers

DOI

10.18778/2196-8403.2011.15